افزایش ظرفیت تولید فولاد به 50 میلیون تن در سال
استفاده از آب‌های پسماند، راهکاری برای کاهش مصرف آب در صنعت فولاد
گروه تعاون هادی آذری
صنعت فولاد بدون تردید، یکی از مهم‌ترین و استرات‍ژیک‌ترین صنایع در هر کشوری برای توسعه صنعتی و رشد اقتصادی محسوب می‌شود بدون تردید افزایش تولید فولاد جزو نخستین گام‌های حرکت به سمت صنعتی شدن کشور است. با توجه به اینکه بر اساس سند چشم‌انداز تولید فولاد کشور در سال 1400 باید به میزان 40میلیون تن افزایش یابد، این مساله نیازمند تجدید نظر در سیاست‌های این حوزه است. از دیگر سو، احداث یک کارخانه فولاد اگر قرار باشد حوزه‌هایی چون ذوب، نورد، کنسانتره و گندله‌سازی را نیز دربرگیرد، نیازمند سرمایه‌ای چند ده میلیارد دلاری است که از عهده بخش خصوصی خارج است. علاوه بر این، در شرایطی که نظام بانکی قادر به تامین منابع مالی لازم نیست، شاید بخش تعاون که از یک‌سو امکان تجمیع سرمایه‌های خرد را داشته و از سوی دیگر، از حمایت و پشتیبانی دولتی برخوردار است، بتواند گام‌های موثری را در زمینه توسعه صنعت فولاد بردارد. در هیمن رابطه و برای اگاهی از نقش بخش تعاون در صنعت فولاد با فاضل همامی، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های فولاد کشور هم‌کلام شدیم که به‌‌رغم عدم خوش‌بینی نسبت به آینده فولاد در دوران پساتحریم، از امکان افزایش توان تولید فولاد
کشور تا میزان 50 میلیون تن در سال‌های آینده خبر داد.
صنعت فولاد در اثر تحریم‌ها با چه مشکلاتی مواجه بوده است؟ و وضعیت این صنعت در دوران پساتحریم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از جمله مشکلاتی که در دوران تحریم گریبان‌گیر صنعت فولاد بوده است، می‌توان به فقدان نقدینگی اشاره کرد که تا حدی به خاطر سیاست انقباضی دولت در سال‌های گذشته برای کنترل تورم بوده است زیرا افزایش نقدینگی به تبع افزایش تورم را به دنبال خواهد داشت. با این حال دولت می‌تواند با تزریق تدریجی نقدینگی آهسته‌آهسته بازار را به حرکت درآورد. در شرایطی که صنعت فولاد حال و روز چندان خوشی ندارد، دولت می‌تواند با اجرای چند پروژه دولتی، در بازار مسکن تحرک ایجاد کند. حتی اعطای وام 100 میلیونی ساخت و ساز نیز عملا نتوانسته شوک لازم را در بازار مسکن ایجاد کند زیرا هزینه‌های ساخت و ساز مسکن در شهری مانند تهران به مراتب نیازمند منابع مالی بیشتری است. از آن‌جا که ما تا حد زیادی به اقتصاد دولتی وابستگی داریم، تا زمانی که دولت اقداماتی بنیادین و زیرساختی را در دستور کار خود قرار ندهد، نمی‌شود به این بسته‌های ضدرکودی خوش‌بین بود. بنابراین مادامی که دولت پروژه‌های زیرساخت خود را اعلام نکند، تحرکی در بازار فولاد ایجاد نخواهد شد.
در زمانی که دولت با کمبود منابع و نقدینگی مواجه است، تعاونی‌ها می‌توانند به راهکار تجمیع سرمایه‌های خرد برای پیشبرد اهداف خود متوسل شوند. آیا تعاونی‌های فولاد از این قابلیت بهره گرفته‌اند؟
در شرایط رکود که سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های اقتصادی نمی‌تواند تضمین‌کننده سود باشد، مردم ترجیح می‌دهند پول یا همان سرمایه‌های خرد را در بانک‌ها نگه دارند که سود تضمین‌شده‌ای دارد و حاضر به ریسک نیستند. بنابراین در چنین شرایطی ترغیب مردم به سرمایه‌گذاری و تجمیع سرمایه‌های خرد کار بسیار دشواری خواهد بود.
در خصوص پروژه احداث کارخانه بلبرینگ‌سازی و مشکلاتی که در این رابطه داشته‌اید، توضیح دهید.
این کارخانه با سرمایه اولیه 13 میلیارد ریال در قالب شرکت تعاونی هرمس قرار است آغاز به فعالیت کند. از یک و سال نیم پیش امور عمرانی و ساختمانی مربوط به این کارخانه به اتمام رسیده و دستگاه‌های مورد نیاز که تحت لیسانس کشور ژاپن است از چین وارد شده‌اند و موفق به تولید نخستین نمونه‌ها نیز شده‌ایم. اما متاسفانه نتوانستیم از تخفیفات گمرکی که برای تعاونی‌ها در نظر گرفته شده است، بهره بگیریم و مجبور شدیم تمامی هزینه‌ها را به صورت نقدی پرداخت کنیم. فاز دوم این پروژه نیز در دست اجرا است. در واقع ماشین‌آلات خط دوم تولید نیز به کشور وارد شده اما به خاطر مشکلات گمرکی و تخصیص نیافتن تخفیفات گمرکی، هنوز از گمرک خارج نشده‌اند. البته در نشستی که با حضور آقای نعمت‌زاده، وزیر صنعت و معدن و مهندس کلانتری، معاونت تعاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شد، این مشکلات مطرح شد و قول پیگیری نیز داده شد تا تخفیفات گمرکی اعمال شوند.
اتحادیه تعاونی‌های فولاد در بحث تامین نیاز پروژه مسکن مهر، نقش موثری ایفا کرد. آیا در بحث مسکن اجتماعی نیز مشارکت خواهید داشت؟
صحبت‌ها و رایزنی‌هایی صورت گرفته تا تعاونی‌های فولاد عهده‌دار تامین نیاز پروژه‌های ساختمانی و عمرانی شوند که می‌تواند تامین مواردی مختلفی از میلگرد و ورق تا سازه‌های فلزی را دربرگیرد. به تازگی نشستی نیز با مدیرعامل مجتمع تفریحی چیتگر داشتیم که در آن نشست قرار شد از توان و ظرفیت تعاونی‌ها برای ساخت دو برج ساختمانی در این مجمتع تفریحی، بهره گرفته شود.
در بحث ارتباطات درون‌بخشی تعاون چه اقداماتی صورت گرفته است؟ آیا تلاش شده تا بین تعاونی‌های فولاد و تعاونی‌های مسکن ارتباطاتی ایجاد شود؟
یکی از اقداماتی که در زمینه ایجاد ارتباطات درون‌بخشی صورت گرفته، برگزاری نمایشگاه توانمندی‌های بخش تعاون بود که البته دارای نقاط ضعف و کاستی‌هایی نیز بود که از آن جمله می‌توان به اعلام دیرهنگام آن، فقدان تبلیغات کافی و عدم وجود هماهنگی های لازم اشاره کرد. بهتر بود با حضور مدیران بخش، روزانه نشست‌هایی مشترک بین اتحادیه‌هایی که دارای زمینه فعالیت مشترک‌اند، برگزار می‌شد. به عنوان مثال می‌شد که نشست مشترکی میان اتحادیه فولاد و اتحادیه‌های مسکن برگزار شود که متاسفانه این اتفاق نیفتاد. البته پیشنهاد برگزاری این نشست‌های مشترک برای نمایشگا‌های بعدی ارائه شده تا در دستور کار قرار گیرد. ما به عنوان اتحادیه تعاونی‌های فولاد، خواستار ایفای نقش پررنگ‌تر و گسترده‌تر در نمایشگاه سال آتی توانمندی‌های بخش تعاون شده‌ایم. در خصوص ارتباطات درون‌بخشی نیز باید بگویم که علی‌رغم اقدامات صورت گرفته، متاسفانه هنوز این ارتباطات درون‌بخشی شکل نگرفته که این مساله نیازمند اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها و کار تبلیغاتی است. با این حال، خوشبختانه در دولت تدبیر و امید این عزم و اراده برای سامان‌دهی بخش تعاون به منظور شکل‌دهی به این
ارتباطات درون‌بخشی دیده می‌شود.
صنعت فولاد به‌عنوان یک صنعت آب‌بر شناخته می‌شود و این در حالی است که ما با بحران کم‌آبی در کشور روبرو هستیم. برای اینکه این صنعت فشار مضاعفی بر منابع آبی تحمیل نکند، چه تمهیدات و راهکارهایی را اندیشیده‌اید؟
راهکاری که در شهرهایی غیرساحلی می‌توان پیشنهاد داد، استفاده از آب‌های پسماند است که البته نیازمند احداث تصفیه‌خانه‌هایی مجهز است. اما در شهرهای ساحلی جنوب و شمال کشور، می‌توان از آب دریا بهره گرفت. متاسفانه این مسائل کمتر در مورد تعاونی‌های تولید فولاد رعایت شده و توجه چندانی به آن صورت نگرفته است. البته حتی اگر ما با بحران کم‌آبی نیز مواجه نباشیم، باید هنر صرفه‌جویی و مصرف درست منابع طبیعی از جمله آب را در جامعه نهادینه کنیم. با این حال، عده‌ای خارج کردن کارخانه‌ها از کشور را به عنوان یک راهکار پیشنهاد می‌کنند اما از آن‌جا که کشور ما یکی از بهترین بازارهای فولاد در منطقه محسوب می‌شود و اروپایی‌ها به ایران به‌عنوان یک قطب تولید فولاد نگاه می‌کنند، چنین راهکاری چندان عقلانی به‌نظر نمی‌رسد. ما می‌توانیم با بهره‌گیری از ظرفیت و توانمندی بخش تعاون، میزان تولید سالانه فولاد را به 25 میلیون تن و بیشتر افزایش دهیم. البته برآوردهایی مبنی بر ظرفیت تولید 50میلیون تن فولاد نیز صورت گرفته است. در حال حاضر، توان تولید فولاد کشور بین 13تا16میلیون تن در سال است.
سهم تعاونی‌های فولاد از تولید فولاد کشور چه میزان است؟
از آن جا که تعاونی‌های فولاد به‌صورت دوگانه عمل می‌کنند، بخش تولید بیشتر در دست بخش خصوصی است که در قالب شرکت‌های سهامی فعالیت دارند و تعاونی‌های فولاد بیشتر کارکرد تعاونی‌های تامین نیاز را دارند بنابراین آمار مشخصی در این خصوص نمی‌توان ارائه داد. البته شرکت‌های تعاونی وجود دارند که شرکت تعاونی ذوب و نورد نیز محسوب می‌شوند که علاوه بر بحث تامین نیاز، خود عهده‌دار تولید نیز هستند.
راهکار خود شما برای توسعه صنعت فولاد در وضعیت کنونی چیست؟
به عنوان راهکار نخست ما پیشنهاد دادیم که افراد بیکار و مستمری‌بگیر در بخش تعاون به‌کار گرفته شوند تا علاوه بر مستمری دریافتی در قبال کار و فعالیتی که در اتحادیه‌ها یا تعاونی‌ها انجام می‌دهند، حقوقی به همان میزان دریافت کنند که این مساله علاوه بر بهبود سطح معیشت این قشر و ترغیب تعاونی‌ها به ایجاد اشتغال، باعث از میان رفتن مشاغل کاذب نیز می‌شود. پیشنهاد دوم، استفاده از خوداظهاری ارزش افزوده بوده است. بر اساس این طرح پیشنهادی، مبلغی که قرار است به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت شود، به‌صورت وام و بدون دریافت سود، به مدت یک سال در اختیار تعاونی‌ها قرار می‌گیرد که در شرایط موجود کمکی بزرگی خواهد بود به حل معضل کمبود نقدینگی. پیشنهاد دیگری را نیز در خصوص تعرفه واردات شمش و میلگرد داده‌ایم که طبق آن 35 درصد میلگرد و 65شمش باید وارد کشور شود. در حال حاضر کشورهایی چون ترکیه و هند از فروش شمش امتناع می‌کنند و بیشتر راغب به فروش میلگرد هستند که محصول نهایی محسوب می‌شود. ما باید بیشتر بر واردات شمش تاکید کنیم تا بتوانیم کارخانه‌های خود را فعال کنیم.
