حركت جديد تركيه براي نفوذ به قلب آفريقا

تركيه با هدف گسترش نفوذ خود در آفريقا و تقويت امنيت انرژي، ماه آينده، كشتي تحقيقاتي ۸۶ متري «اوروج رييس» را براي اكتشاف بلوك‌هاي نفتي فراساحلي، به سومالي اعزام مي‌كند.

به گزارش ايسنا، اين اقدام كه محمد هاشي، مدير وزارت نفت سومالي آن را تاييد كرد، مي‌تواند به تركيه كمك كند منابع تامين نفت خام را متنوع كند و بخشي از تلاش مداوم آنكارا براي تقويت روابط در منطقه‌اي است كه در آن، چين، روسيه، كشورهاي خليج فارس و غرب براي نفوذ، در رقابت هستند.

با توجه به ثروت معدني آفريقا و جمعيت رو به رشد آنكه مي‌تواند موج جديدي از رشد اقتصادي را ايجاد كند، اقدام اخير تركيه كه به دنبال گسترش نفوذ بين‌المللي است، منطقي به نظر مي‌رسد.

باتو جوشكان، محقق انديشكده «موسسه صادق ليبي» در آنكارا در اين باره گفت: آفريقا براي تركيه جالب است زيرا منطقه‌اي است كه تركيه در آنجا مي‌تواند تمام ابزارها و اهداف سياست خارجي فعال جديد خود را آزمايش كند. از يك سو، با قدرت نرم مانند مراكز كمك، آموزش و زبان تركي و از سوي ديگر با روابط تجاري و اقتصادي. توجه تركيه در هيچ كجا بهتر از سومالي كه آنكارا، بزرگ‌ترين پايگاه نظامي خارج از كشور خود را اداره مي‌كند و شركت‌هاي تركيه‌اي بندر و فرودگاه پايتخت را مديريت مي‌كنند، منعكس نشده است. شركت سازنده پهپاد «بايكار» تركيه كه توسط سلجوق بايراكتار، داماد رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه اداره مي‌شود، تعداد نامعلومي از مدل TB۲ خود را به سومالي عرضه كرده و تلاش‌هاي سومالي را عليه گروه اسلامگراي الشباب گسترش داده است. پارلمان تركيه در اوايل سال ميلادي جاري، طرح اردوغان براي ارسال حمايت نيروي دريايي به آب‌هاي سومالي در بحبوحه افزايش دزدي دريايي ناشي از ناامني در درياي سرخ را تصويب كرد.

عمر محمود، تحليلگر ارشد «گروه بحران بين‌المللي» در شرق آفريقا، مي‌گويد: براي تركيه، سومالي يك مكان ژئواستراتژيك براي پيشبرد نفوذ خود در مناطق شاخ آفريقا و اقيانوس هند است. تعامل با سومالي هم يك مورد آزمايشي و هم يك پله براي استراتژي كلي تركيه براي تعميق روابط ديپلماتيك، تجاري و امنيتي در سراسر قاره آفريقا بوده است.

از زمان قحطي كه جمعيت سومالي را در سال ۲۰۱۱ از بين برد، تركيه به حمايت از اين كشور فقير برخاسته كه از زمان آغاز جنگ داخلي چند دهه در سال ۱۹۹۱ با درگيري و رنج مترادف بوده است.

امروز، جوانان سوماليايي مي‌توانند در مدرسه تركيه‌اي تحت حمايت دولت كه توسط بنياد معارف در هارگيسا و موگاديشو اداره مي‌شود، تحصيل كنند. طبق اعلام وزارت خارجه تركيه، كمك‌ها در يك دهه گذشته، بيش از يك ميليارد دلار بوده است و كالاهاي مصرفي اين كشور از دارو گرفته تا پوشاك، در سراسر پايتخت سومالي به وفور وجود دارد.

محمد عثمان، دانش‌آموز ۱۸ ساله مدرسه بنياد معاريف در موگاديشو، مي‌گويد: ارتباط ما با تركيه، در قرن‌ها فرهنگ مشترك اسلامي ريشه دارد. حمايت آنها تحول آفرين بوده است. اين مدرسه كه زماني پناهگاهي فرسوده براي آوارگان داخلي بود، نوسازي و به كلاس‌هاي درس مدرن و مجهز به رايانه تجهيز شده است. عبدالقادر محمد نور، وزير دفاع سومالي، به زبان تركي سليس صحبت مي‌كند و از دانشگاهي در آنكارا فارغ التحصيل شده است.

از سال ۱۹۹۲، بيش از هزار دانشجوي سوماليايي، بورسيه تحصيلي در دانشگاه‌هاي تركيه دريافت كرده‌اند و محدوديت‌هاي ويزا براي سوماليايي‌ها كه به تركيه سفر مي‌كنند، در مقايسه با ساير كشورهاي آفريقايي بسيار اندك بوده است.

نفوذ تركيه به سومالي، بخشي از يك سياست گسترده‌تر در آفريقا است. بر اساس داده‌هاي گردآوري شده توسط بلومبرگ، ارزش صادرات به اين قاره در سال ۲۰۲۳ به ۲۸.۶ ميليارد دلار رسيد كه از ۳۰.۶ ميليارد دلار در سال ۲۰۲۲ كمتر بود و بيشترين صادرات به مصر، مراكش، آفريقاي جنوبي و نيجريه انجام شد.