توليدكنندگان موبايل با دريافت تسهيلات ويژه به توليد كالاهاي فاوا و موبايل مي‌پردازند
گره‌هاي واردات و توليد محصولات فناوري
توليدكنندگان موبايل در منطقه ويژه اقتصادي پيام با دريافت تسهيلات ويژه به توليد كالاهاي فاوا و موبايل مي‌پردازند.
توليدكنندگان موبايل در منطقه ويژه اقتصادي پيام با دريافت تسهيلات ويژه به توليد كالاهاي فاوا و موبايل مي‌پردازند. به گفته فعالان حوزه موبايل، توليدكنندگان موبايل مي‌‌توانند با سرمايه اندك وارد حوزه توليد شوند و با دريافت تسهيلاتي مانند اجاره ۲۵ ساله زمين، در اين منطقه فعاليت كنند. عده‌اي از واردكنندگان معتقدند كه همين موضوع باعث ايجاد رانت در بين توليدكنندگان مي‌شود زيرا توليدكنندگان منابع مالي و خدماتي دارند كه سايرين ندارند.
در سال‌هاي گذشته تلاش‌هايي براي ساخت گوشي داخلي صورت گرفته كه البته به نتيجه نرسيده است. قيمت مناسب، كمك به قدرت خريد مردم، تحول ديجيتال و ايجاد اشتغال از جمله مزيتهاي توليد گوشي ايراني است. اگرچه ويژگي‌ها و خدماتي كه براي گوشي داخلي در نظر گرفته شده، هنوز اعلام نشده اما استفاده از سيستم عامل بومي ظاهرا يكي از اين ويژگي‌هاست. برخي معتقدند توليد گوشي همراه در شرايط فعلي در توان توليدكنندگان داخلي نيست و ايران فعلا توانايي و دانش فني را براي فروش گوشي ندارد و بهتر است ابتدا لوازم جانبي تلفن همراه را توليد كرده و در مراحل بعدي به توليد گوشي برسد. اما با همه اين موارد همچنان مسوولان بر اين باور هستند كه ظرفيت‌هاي خوبي براي توليد موبايل در كشور وجود دارد اما بايد بازار آن در كشور شكل گيرد و مردم به اين موبايل‌ها اطمينان كنند، البته ممكن است نواقصي وجود داشته باشد. اما بايد به اين نكته توجه كرد كه موبايل ايراني توليد داخل بوده، در ساخت آن از ظرفيت جوانان استفاده مي‌شود، موجب اشتغال‌زايي خواهد شد، در مردم و جامعه خودباوري ايجاد مي‌كند و نسبت به گوشي‌هاي خارجي ارزان‌تر است. طبق گفته مسوولان توليد گوشي، كار مشترك وزارتخانههاي ارتباطات و صمت است تا بخشي از نياز كشور را از طريق توليدكنندگان داخلي تامين شود و اين اميدواري وجود دارد امسال چند برند جديد ايراني وجود داشته باشند كه نشان‌دهنده عدم انحصار در اين زمينه است.
اشاره به توليد موبايل در سند اهداف شبكه ملي اطلاعات
در عين حال پروژه توليد موبايل ملي يكي از اصلي‌ترين پروژه‌هاي دولت است كه به نظر مي‌آيد در چند سال اخير رشد بيشتري داشته است. در سند اهداف شبكه ملي اطلاعات كه سال ۹۸ به تصويب رسيد، آمده است كه سال ۱۴۰۴، ۲۰ درصد از توليد تلفن همراه، موبايل هوشمند با سيستم‌عامل داخلي باشد. در اهداف سال آينده بايد به اين عدد برسيم و البته متولي اين مصوبه وزارت ارتباطات است. بنابر قوانين موجود تلاش وزارتخانههاي صمت و ارتباطات اين است در چند سال آينده به درصد مشخصي از توليد موبايل داخلي برسند. در همين خصوص يكي از مراكز اصلي توليد موبايل، منطقه ويژه اقتصادي پيام است. تا الان بيش از ۱۵ شركت توليد موبايل در منطقه ويژه اقتصادي پيام فعاليت مي‌كنند. گفته مي‌شود اين مجموعه موظف شده كه يك درصد از سهم GDP كشور را تامين كند؛ همين موضوع باعث شده است كه درصد زيادي از واردكنندگان به سمت توليد بروند و با دريافت تسهيلات ويژه، وارد حوزه توليد شوند. بهزاد رشيدزاده درباره تسهيلات به توليدكنندگان به پيوست گفت: «پيام براي توليدكنندگان مزيتهاي زيادي دارد. چشم‌انداز منطقه پيام جذب مجموعه‌هاي فناورانه اطلاعات است، به همين دليل حمايت‌ها از توليدكنندگان زياد است. منطقه ويژه پيام روال‌هاي گمركي راحت‌تري دارد. در اين منطقه نيازي نيست براي زمين هزينه كنيم. روز اول زمين را به‌صورت قرارداد ۲۵ ساله اجاره مي‌دهند و نياز به سرمايه زيادي نيست. در اين منطقه كل كارهاي اداري در يك مكان تجميع شده است و نيازي نيست كه از شهرداري، صنعت و معدن، تنظيم مقررات و غيره مجوز بگيريم. البته دولت هم تسهيلاتي مثل وام در اختيار توليدكنندگان قرار مي‌دهد.»
واردكنندگان نگاه مثبتي به مقوله توليد ندارند
اما به نظر مي‌رسد عده‌اي از واردكنندگان موبايل همچنان نگاه مثبتي نسبت به مقوله توليد ندارند. حسين روزبه، عضو انجمن واردكنندگان موبايل در اين خصوص به پيوست گفت: «به‌صورت كلي ما با واژه توليد مشكل داريم زيرا اصلا مشخص نيست كه دولت توليد را دقيقا در چه چيزي مي‌بيند. به نظر مي‌آيد دولت به هر نوع سرهمبندي موبايل، توليد مي‌گويد و همين نگاه باعث انحصار در بازار مي‌شود.» به گفته روزبه، توليدكنندگان وام‌هاي كلاني دريافت مي‌كنند ولي دولت نسبت به اين تسهيلات شفافيت لازم را ندارد. روزبه گفت كه كه برخي از توليدكنندگان با دريافت وام‌هاي كلان دولت را دور مي‌زنند و برخي موبايل وارد مي‌كنند و صرفاً سيستم عامل داخلي نصب مي‌كنند اما تسهيلات توليد را دريافت مي‌كنند. يكي از اصلي‌ترين مراكزي كه به پيشبرد پروژه توليد موبايل ملي كمك كرده است، منطقه ويژه پيام زير نظر وزارت ارتباطات است. عده‌اي از واردكنندگان نگاه مثبتي نسبت به اين منطقه ندارند اما توليدكنندگان اين مركز را عامل رشد توليد در كشور مي‌‌دانند. در همين خصوص مجتبي حسين‌پور، مديركل سرمايه‌گذاري منطقه ويژه اقتصادي پيام درباره فعاليت پيام گفت: «به دليل اينكه منطقه ويژه پيام زيرمجموعه وزارت ارتباطات است، ماموريت‌هايي از سمت وزارت ارتباطات به زيرمجموعه‌هايش منتقل مي‌شود كه منطقه ويژه پيام هم در اين ماموريت‌ها است. منطقه ويژه پيام متولي اصلي موضوع توليد و واردات و موبايل و كالاهاي فاوا است.» مديركل سرمايه‌گذاري منطقه ويژه اقتصادي پيام ادامه داد: «به دليل اينكه توليد موبايل در سند شبكه ملي اطلاعات آمده است، وزارت صمت با وزارت ارتباطات تفاهم كرده‌اند كه متولي اين بخش با وزارت ارتباطات باشد. به همين دليل وظيفه ما در منطقه ويژه پيام اين بود كه به شرايط توليد موبايل، تبلت، مودم و كالاهاي فاوا را تامين كنيم.»
مزيتهاي منطقه ويژه پيام
حسين‌پور درباره مزاياي اين منطقه گفت: «مزاياي منطقه ويژه اقتصادي پيام اين است كه در اين منطقه گمرك تخصصي داريم. در اين منطقه با سرمايه‌گذاري كمتري مي‌شود واحد توليدي راه‌اندازي كرد. براي گمرك تخصصي يك كارگروهي ايجاد شد و در آن كارگروه مطرح شد كه هر كسي مي‌خواهد در حوزه فاوا كالا وارد، توليد يا صادر كند يك گمرك تخصصي وجود داشته باشد كه فرايند تسهيل شود. در حال حاضر سه آزمايشگاه در پيام تاسيس شده است كه براي واردات و توليد كالاي مخابراتي فرايند كار را را تسهيل كرده است.» عده‌اي از فعالان حوزه موبايل درباره عمق توليد معتقدند كه توليد موبايل در داخل، عمق ساخت ندارد. در همين خصوص مديركل سرمايه‌گذاري منطقه ويژه اقتصادي گفت: «ما در مرحله اول مجوز بهره‌برداري را براي توليدكننده صادر مي‌كنيم و خيلي توجهي به عمق توليد نداريم. اين موضوع به ساير بخش‌ها مربوط است. عمق توليد توسط سازمان‌هاي كشوري بررسي مي‌شود. هر زماني كالا از پيام خارج شد، سازمان تنظيم مقررات، وزارت صمت و سازمان استاندارد بايد عمق توليد را چك كنند. زماني كه كالا صادر شود، طبق قوانين هر كشور كالا بر آن اساس چك مي‌شود.» او درباره توليد موبايل در پيام توضيح داد: «توليد موبايل از SKD يا CBU شروع مي‌شود. صاحب برند يا صاحب تكنولوژي به توليدكننده اعتماد مي‌كند و به مرور تكنولوژي را در اختيار مي‌گذارد، اين موضوع فرايند انتقال تكنولوژي است. بعد از انتقال تجربه توليدكننده از SKD وارد CKD و صاحب تكنولوژي مي‌شود.» مديركل سرمايه‌گذاري منطقه ويژه اقتصادي پيام درباره رقابت در عرصه توليد ادامه داد: «ذات توليد داخلي به شكلي است كه ممكن است به انحراف كشيده شود و اين موضوع صرفاً به منطقه پيام مربوط نيست. وقتي تعداد توليدكنندگان زياد مي‌شود، رقابت به وجود مي‌آيد. بعضي‌ها رشد مي‌كنند اما بعضي‌ها نمي‌‌توانند به تكنولوژي دست پيدا كنند و در مراحل مقدماتي سرهمبندي كردن مي‌مانند. الان در بازار ايران انحصار توسط توليدكننده نيست زيرا بازار تشنه است.» به گفته او، موضوعاتي مثل ممنوعيت و محدوديت واردات موبايل، جز سياست‌هاي كلان كشور است اما دولت نمي‌خواهد موبايل بي‌كيفيت به دست مردم برسد. گفته مي‌شود بازار باز است در نتيجه توليد و واردات نفي‌كننده يكديگر نيستند.
توليدكنندگان دنبال ممنوعيت واردات موبايل نيستند
رشيدزاده درباره نگاه منفي ورادكنندگان نسبت به توليدكنندگان توضيح داد: «نگاه‌ها به سمت موبايل و توليد منفي است. به دليل تجربه منفي ساير بخش‌ها و حوزه‌ها، دغدغه ممنوعيت و محدوديت موبايل وجود دارد. ما نه الان و نه در آينده هيچ‌وقت نخواستيم واردات موبايل ممنوع يا محدود شود. اگر قرار باشد كه واردات ممنوع شود، اين فضا انحصاري مي‌شود و محصولات بي‌كيفيت به دست مخاطب مي‌رسد.» او درباره توليد موبايل هانوفر گفت: «مرحله اول فعاليت ما موبايل دكمه‌اي است. دليل انتخاب موبايل دكمه‌اي اين است كه اين نوع موبايل، از لحاظ سيستم عامل پيچيدگي خاصي ندارد و مونتاژ كردن آن راحت‌تر است و همچنين در فاز اول سرمايه زيادي لازم ندارد، اما چالش اين نوع گوشي اين است كه مدل قديمي دارد و خيلي مخاطب ندارد. مخاطب هدف زيادي نداريم و فقط نهادها و ارگان‌هاي دولتي مخاطب محصولات ما هستند. در نهايت هدف‌مان توليد موبايل هوشمند است.»
