سال ۱۴۰۳ سالي خاص و عجيب!

هابیل خاوری

با اين مقدمه و البته با علم به اينكه كماكان تمامي مشكلاتي كه روزهاي قبل در بازار وجود داشت همچنان پابرجاست به بررسي وضعيت بازار مي‌پردازيم، فروردين و ارديبهشت امسال تلخ‌ترين و تاريخ‌ساز‌ترين ماه‌هاي سال بودند و حالا به خرداد رسيديم!!
اين روز‌ها بسيار خوفناك، رمزآلود، عجيب و غيرقابل انتظار پيش مي‌رود. گردبادي از اتفاقات و جريانات خبري در همين دو ماه در حال وقوع است كه باور كردنش سخت و دشوار است. بهاري عجيب و خاص را پشت سر مي‌گذاريم كه تقريبا كلكسيوني از اتفاقات ريز و درشت منفي را در آن شاهد بوديم و البته اين را ما نمي‌گوييم روايت تاريخ و ساير افراد مي‌گويند كه پرحادثه‌ترين بهار تاريخ سياسي كشور در حال رقم خوردن است. از جنگ بگير تا فرود سخت... البته براي ما بورسي‌ها هم تلخ‌ترين بهار سپري مي‌شود.
در لابه‌لاي اتفاقات عجيب و غيرقابل باور طي سال‌هاي گذشته براي بازار، اين يكي را هيچ فعال بازار سرمايه‌اي تجربه نكرده بود. يعني تغييرات ناگهاني در سيستم رياست‌جمهوري آن هم به واسطه حادثه‌اي عجيب يعني سقوط هليكوپتر تقريبا اگر كسي از سال ۹۷ وارد بازار شده باشد يك دوره فشرده چند ده ساله را در عرض چند سال گذرانده و آنقدر اتفاقات عجيب و ريز و درشت براي او رخ داده كه به اندازه يك عمر فعاليت بورسي تجربه دارد!!! و يك سيكل كامل را تجربه كرده است. اتفاقي كه رخ داده آنقدر عجيب و وسيع و بزرگ است كه تبعات آن را هر چه جلوتر برويم متوجه خواهيم شد و البته اينكه اين اتفاقات و تحولات چه سرنوشتي را براي بازار سرمايه رقم خواهد زد جاي صحبت‌هاي كارشناسي دقيقي دارد.
با تمامي اين چالش‌ها و بعد از رشد دلار دوباره نرخ ارز وارد كانال 56 هزار تومان شده و حالا اتفاقات و شرايط دلار جالب شده است. سرخط خبرها نيز به خوبي اين موضوع را نشان داد كه ايران و امريكا در عمان در حال مذاكره بوده يا احتمالا هستند و البته يك‌ بار ديگر ثابت شد چيزي كه باعث ريزش دلار شده جريان‌هاي اقتصادي و نرخ بهره و اين موارد نبوده دوباره موضوع قديمي مذاكره باعث افت دلار شده است و يك بار ديگر به همه ثابت شد كه دلار يك ابزار هوشمند و بسيار حرفه‌اي در دماسنج اقتصادي و سياسي كشور است.
اما هدف از گفتن اين موضوع دو نكته است؛ نكته اول برخي سياسيون و اقتصاديون به خصوص در فضاي فعلي دوباره اين برداشت را نكنند كه اقدامات اقتصادي باعث چنين افتي شده است. خير، حكايت شما در حال حاضر دقيقا حكايت همان مردي است كه دور ميدان ايستاده و مي‌خواهد زرافه‌ها را دور كند شايد توهم فكري و خيالي شما اثرگذاري در بازار ارز باشد اما آنچه در نهايت باعث اين شرايط شده چيزي جز رويدادهاي سياسي نيست. اما موضوع دوم از ديد ما موضوع مهم‌تري است. 

بي‌تعارف در فضاي فعلي اقتصادي - سياسي عاقلانه‌ترين كار ممكن قرار گرفتن در مسير مذاكرات است. اگر هنوز برخي باور ندارند شايد اتفاقات روزهاي اخير به آنها يك ‌بار ديگر ثابت كند كه راهي جز مذاكره براي ما وجود ندارد و بايد آن را اجرايي كنيم و البته هدف ما بيشتر اين است كه بررسي كنيم اين راه و اين رويداد چه تاثيري در بازارها دارد و البته معتقديم اين موضوع و انتخابات پيش رو سرنوشت ما و اقتصاد را روشن خواهد كرد.
شك نكنيد اگر مذاكرات نمايشي نباشد و به نتايج جدي منجر شود تنها خبر و عاملي است كه اتفاقا بازار سرمايه بايد از آن استقبال كند و جريان عجيب سفته‌بازي را تا حدودي به حاشيه مي‌برد. حكايت بازار ما حكايت بيماري بود كه در حال شيمي‌درماني با پاي خود به پزشك مي‌رفت كه ناگهان ماشيني به او زد و جفت پاي او هم قطع شد و حالا با ويلچر بايد اين‌ور و آن‌ور برود.
اين حكايت بازار است بازار مشكلات كم داشت از نرخ بهره و جريان دلار نيما بگير تا مشكلات ريز و درشت صنايع به نظر حالا آنقدر مشكلات و اتفاقات عجيب‌تر پيش روي كشور است كه اصلا ديگر صداي بورسي‌ها به جايي نمي‌رسد. شما تصور كنيد در اين بحبوحه تحولات و تغيير ساختار و انتخابات زودهنگام قرار باشد از اصول اقتصادي صحبت كنيم!
در اين ۴۰ روز پيش رو هيچ تصميم درستي گرفته نمي‌شود، اولويت همه فقط و فقط انتخابات است و انتخابات… به همه ‌چيز با ديد سياسي نگاه مي‌شود. همه تمام اتفاقات را از دريچه جهان سياست مي‌بينند حتي در دل خود بازار رفتار حقوقي‌ها متفاوت خواهد شد آنها هم لنگ در هوا نمي‌دانند يك ماه ديگر سر كار هستند يا نيستند.
گوش همه به خصوص سياسيوني كه بايد تصميم بگيرند، كر بود و كرتر مي‌شود و البته فقط و فقط يك شانس بزرگ داريم و آن همين است كه كمي سرعت اين تحولات زياد است و زود تمام مي‌شود. البته ما طلايي‌ترين دوران بازار را كه روزهاي قبل و پس از مجامع است به‌واسطه اين تغييرات از دست خواهيم داد و عملا بازار ديگر به اخبار مجامع توجهي نخواهد كرد و با ديگر اخبار مثبتي كه مي‌توانست وضعيت بازار را بهبود ببخشد به حاشيه كشيده شد.  برخي ديگر معتقدند حتي اتفاقات تلخ‌تر خواهد شد. همه مي‌گفتند تا انتخابات اين تصميمات ادامه دارد، اما معتقديم در اين 50 – 40  روز به نظر نه تنها ادامه دارد، بلكه با شدت بيشتري تصميمات پوپوليستي كه براي جمع و جور كردن مردم و آرا گرفته مي‌شود بيشتر به چشم خواهد آمد و در واقع در يك كلام بازار سرمايه و صنايع كشور از بيرون دچار يك شوك و رويدادي مي‌شود كه او را كاملا فلج كرده و از كار مي‌اندازد و او را وارد دوره‌اي خواهد كرد كه ناگزير راهي جز تماشاچي بودن و تماشا كردن بازار نداشته باشد اين موارد را براي چه عرض كرديم اين موارد را عرض كرديم كه بگوييم چه چيزي پيش روي ما است و با چه بازاري روبه‌رو هستيم، البته اينها تماما در خاصيت‌هاي تكنيكي امواج مشخص است.
اميدوار هستيم ولي بي‌خودي خوش‌بين نخواهيم بود. ما يك دوره سخت و طاقت‌فرساي چند ماهه را پيش رو داريم كه نه تصميم درستي در كشور گرفته مي‌شود و نه كسي كار بزرگ و بنيادي خواهد كرد و تازه بعد از انتخابات نيز اوضاع جور ديگري خواهد بود كه تفسير و شرايط آن مربوط به تشكيل كابينه جديد دولت است، البته از اين سو در داخل بازار هم اوضاع جالب نيست گزارش شركت‌ها ضربه سختي به اعتماد بازار و تحليلگران بود و در حال حاضر نيز همه اين اتفاقات زير پوشش تحولات سياسي قرار مي‌گيرد، اما در هر صورت هنوز اندك اميدواري‌هايي وجود دارد و مي‌شود به آن دل بست، اما جريان پولي كه فكر مي‌شد مي‌تواند در حال حاضر كمي به بازار كمك كند حالا در سمت حقوقيش به واسطه تغييرات سياسي و در سمت حقيقيش به واسطه اين اتفاقات و ابهامات طبيعي است كه گوشه بنشيند و تماشا كند. اما در اين مدت پيش رو سه اتفاق و سه موضوع را مي‌توان بيشتر صحبت كرد. موضوع اول روي صحبت‌مان با سازمان بورس است به نظر چه تغييرات داشته باشيم و چه نداشته باشيم احتمالا دو، سه ماه آتي ممكن است مديران فعلي به واسطه تغييرات سياسي جايگاه فعلي را نداشته باشند. دوستانه و برادرانه با آنها توصيه مي‌كنيم اين چند ماه سعي كنيد همه جوره سمت بازار و سهامدار بايستيد و اين ميز را با تحولات سياسي معامله نكنيد. سمت بازار و سهامدار ايستادن، اين نيست كه روبه‌روي دولت بايستيد. خير كه البته گاهي وقت ممكن است اين اتفاق رخ بدهد، اما بحث‌مان اين است كه در تصميمات خود اولويت اول را منافع سهامداران قرار داده و به اين موضوع فكر كنيد. موضوع دوم خيلي زودتر از آنچه فكرش را مي‌كنيد در يكي، دو هفته آينده دوباره سر و كله بسياري پيدا مي‌شود كه ‌اي داد ببينيد چه بلايي سر بازار سرمايه آورده‌ايد؟ نسخه خوب شدن اين بيمار در جيب من است!! شعارها و دلخوشي‌ها يكي‌يكي بيرون مي‌زند چه احتمالا از تيم فعلي و چه نمايندگان طيف‌هاي فكري و سياسي مختلف… حداقل اين تجربه در بين سهامداران وجود دارد كه فرق وعده و عمل را تشخيص مي‌دهند.
به نظر اين موضوع خيلي زود و در دو هفته آينده سرخط اتفاقات و رويدادها قرار مي‌گيرد و جريان اقتصادي دوباره به تيتر يك اخبار و اتفاقات تبديل مي‌شود و قطعا بازار سرمايه نيز از اين موضوع تاثير مي‌گيرد شايد تاكيد مي‌كنيم، شايد اين موضوع يك فاز نسبتا اميدوار‌كننده به بازار بدهد، اما سهامداران بايد بدانند كه با وعده و وعيد خام نشده و تصميمات اقتصادي نگيرند.
و اما موضوع دامنه نوسان، ابزاري كه گويا تنها ابزار شوراي عالي بورس و سازمان بورس است، حكايت مثل پزشك برره است كه براي تمام مريضي‌ها چاي نبات تجويز مي‌كرد!!! ما هم در هر شرايطي بدون هيچ حمايتي فقط زورمان به دامنه نوسان مي‌رسد!
به تقويم روي ميز خود نگاه كنيد كشور از هفته ديگر درگير فضاي انتخاباتي مي‌شود تا تيرماه.
در تيرماه حتي اگر همين دولت و جريان فعلي سر كار باشد دوباره تغييرات و اتفاقات را خواهيم داشت چه در اركان اقتصادي و چه موارد ديگر و بازار يكي، دو ماهي هم درگير اين تغييرات و اين اتفاقات خواهد بود چشم بر هم بزنيم كله نارنجي از امريكا سر بلند مي‌كند و انتخابات امريكا آغاز مي‌شود!
تكليف بازار چه مي‌شود؟ تا كي مي‌خواهيد دامنه نوسان را محدود كنيد؟ شخصا مخالف محدوديت دامنه نوسان هستم و معتقدم سيستم بازار و دست قوي بازار بايد بتواند كاركرد واقعي خود را داشته باشد، اما كمي هم به فضاي فعلي كه به وجود آمده نگاه كنيد انصافا فورماژور واژه درستي براي فضاي فعلي بازار است. پيشنهاد اين است كه تا زمان مشخص شدن اوضاع و آرام شدن فضا اين محدوديت نوسان ۲، ۲ ادامه پيدا كند و البته در صورت بهبود اوضاع پله پله افزايش داشته باشد، اما در حال حاضر چاره‌اي نداريم جز اينكه زمين بازي بازار را بدهيم براي اينكه كمتر آسيب ببينيم و زمان بخريم.
چاره‌اي جز اين نيست. گذر زمان است كه مفروضات قوي‌تر و تحليلي بازار را روشن مي‌كند و البته باز بودن دامنه نوسان اين موضوع را نشان مي‌دهد كه در مواقع بحران كسي بازار سرمايه را حمايت نمي‌كند و آسيب بيشتر را سهامداران مي‌بينند. اين پيشنهاد را با علم به اينكه مي‌دانيم دامنه نوسان ‌نمي‌تواند در ميان‌مدت و بلندمدت محدود باشد، بيان مي‌كنيم، اما باز هم مي‌گوييم به نظر در فضاي فعلي اتفاقات، چاره‌اي جز تن دادن به اين موضوع نداريم و البته ترس ما از رويدادها هم كمتر شده، چراكه بازار هم افت جدي خود را داشته و قفل شدن بازار را ممكن است رقم نزند، اما در هر صورت با توجه به ريسك‌ها و تحولات مختلف پيش رو اين دامنه نوسان احتمالا كمك بيشتري براي سپري كردن اين روزها خواهد بود.