گروه راه و شهرسازي|
در حالي كه طي ماه‌هاي اخير مسوولان وزارت راه و شهرسازي تعداد پروژه‌هاي در دست ساخت طرح نهضت ملي موسوم به طرح ساخت 4 ميليون مسكن در سال را 2.5 ميليون دستگاه اعلام كردند و حتي به تازگي دستيار ويژه وزير راه و شهرسازي اظهار كرد، از اين تعداد، 500 هزار واحد مسكوني به متقاضيان تحويل داده شده است، بانك مركزي ديروز روايت آماري متفاوتي را در اين باره ارايه كرد. آماري كه يك سوم آمار وزارت راه و شهرسازي است!
بانك مركزي در خصوص وضعيت تسهيلات پرداختي بانك‌ها در طرح نهضت ملي مسكن به «تسنيم» اعلام كرد: تا تاريخ 9 ارديبهشت 1403 تعداد 1.330.795 نفر متقاضي براي اخذ تسهيلات به بانك‌هاي عامل مراجعه كرده‌اند كه از اين تعداد، 461.442 نفر (در حدود 35 درصد) فاقد شرايط لازم براي اخذ تسهيلات موصوف بوده‌اند. از تعداد 869.353 نفر واجدين شرايط اخذ تسهيلات مذكور، تعداد ۷۹۳، ۷۳۲ نفر (حدود ۹۱ درصد از متقاضيان واجد شرايط) موفق به انعقاد قرارداد شده‌اند.
به گزارش «تعادل»، اين آمار نشان مي‌دهد كه تاكنون يك ميليون و330 هزار نفر متقاضي مسكن دولتي در سامانه مربوطه ثبت نام كرده‌اند و پس از تكميل مدارك اوليه و داشتن شرايط لازم براي استفاده از تسهيلات دولتي، از سوي وزارت راه و شهرسازي به نظام بانكي معرفي شده‌اند. در واقع، روال ثبت نام در نهضت ملي مسكن (مبتني بر قانون جهش توليد مسكن) به اين شكل بوده است كه افراد متقاضي پس از ثبت نام در سامانه مربوطه و ارايه مدارك لازم براي احراز شرايط استفاده از مسكن دولتي (از جمله تاهل يا زن سرپرست خانوار، عدم استفاده از تسهيلات دولتي و...) و تاييد نياز آنها به حمايت دولت از سوي وزارت راه و شهرسازي، سپس آنها براي عقد قرارداد استفاده از وام ساخت مسكن به نظام بانكي معرفي مي‌شوند تا بر اساس پروژه تعريف شده، به واحد در حال ساخت (كه دستكم زمين آن مشخص شده و آماده ساخت است) وام ساخت تخصيص يابد. با وجود اين، آمار ارايه شده از سوي وزارت راه و شهرسازي از پروژه‌هاي در دست ساخت، 3 برابر آمار ارايه شده از سوي بانك مركزي است! از اين رو، ضروري است كه متولي مسكن (وزارت راه) نسبت به جزييات پروژه‌هاي ساخت مسكن نهضت ملي به‌طور دقيق و شفاف، با ارايه آمار و مشخصات دقيق پروژه‌ها، روشنگري كند.
آغاز ماجرا از خبر مشاركت بانك‌ها
به تازگي آمارهاي جديد از وضعيت مشاركت بانك‌ها در طرح نهضت ملي مسكن از سوي برخي خبرگزاري‌هاي داخلي منتشر شد. اين آمارها نشان مي‌دهد كه از بين 26 بانك، عملكرد 18 بانك در اين بخش كماكان صفر است. عملكرد بانك‌هاي اقتصاد نوين، ايران‌زمين، گردشگري، موسسه ملل، كارآفرين، شهر، سينا، سامان، پست ايران، پاسارگاد، پارسيان، آينده، رفاه كارگران، توسعه تعاون، دي، كشاورزي، خاورميانه و سرمايه در مشاركت نهضت ملي مسكن به‌روايت تازه‌ترين آمار بانك مركزي صفر بوده است. بانك‌هاي مسكن، سپه، ملي، تجارت، ملت، صادرات، صنعت و معدن و توسعه صادرات تنها بانك‌هايي بودند كه در تاريخ منتهي به 31 فروردين ماه امسال جمعاً 657.596 ميليارد ريال تسهيلات در نهضت ملي مسكن پرداخت كرده‌اند. بانك مركزي در پاسخ به پيگيري تسنيم درباره وضعيت مشاركت بانك‌ها در قانون جهش توليد مسكن اعلام كرد: پس از ابلاغ قانون جهش توليد مسكن مصوب مجلس شوراي اسلامي مورخ 30/6/1400، سقف فردي و سهميه بانكي تسهيلات موضوع قانون مزبور براي سال‌هاي اول، دوم و سوم اجراي قانون، به ترتيب به مبالغ كلي
3.600، 4.580 و 6.059 هزار ميليارد ريال و دستورالعمل اجرايي مربوطه به شبكه بانكي كشور ابلاغ شد.
حسب مصوبات شوراي پول و اعتبار مورخ 19/2/1402، سقف فردي تسهيلات پروژه‌هاي حمايتي مسكن موضوع ماده قانوني يادشده در تمامي شهرهاي كشور به صورت يكسان، معادل 5.500 ميليون ريال تعيين و به بانك‌ها و موسسات اعتباري غيربانكي ابلاغ شد. ضمناً در راستاي حمايت بيشتر از متقاضيان تسهيلات مزبور سقف يادشده به پروژه‌هاي نيمه‌تمام حمايتي مسكن كه زمين آن توسط وزارت راه و شهرسازي تأمين و به متقاضي عرضه شده و تاريخ انعقاد قرارداد مشاركت مدني آنها قبل از ابلاغيه مربوط به افزايش سقف موصوف بوده و به پروژه‌هاي خود مالك با پيشرفت 65 درصد و بالاتر كه تا پايان سال 1402 تكميل و به فروش اقساطي مي‌رسند با معرفي وزارت راه و شهرسازي، تعميم يافت. شوراي پول و اعتبار، در جلسه مورخ 09/08/1402 به‌منظور حمايت از طرح نهضت ملي مسكن و با هدف تقويت رشد و افزايش ساخت مسكن، در راستاي كاهش مبلغ اقساط تسهيلات مزبور براي متقاضيان مشمول نرخ سود تسهيلات پروه‌هاي حمايتي مسكن موضوع ماده (4) قانون جهش توليد مسكن براي 500 هزار واحد مسكوني كه زمين آن توسط وزارت راه و شهرسازي تأمين و به متقاضيان فاقد مسكن عرضه مي‌شود را 18 درصد تعيين نمود. با عنايت به تبصره (2) ذيل ماده (4) قانون جهش توليد مسكن مبني بر اعطاي تسهيلات موضوع اين ماده به طرح‌هاي معرفي شده توسط وزارت راه و شهرسازي، بديهي است تعهد شبكه بانكي در قبال متقاضياني مي‌باشد كه واجد شرايط اخذ تسهيلات مزبور بوده و توسط سامانه وزارت راه و شهرسازي، به بانك عامل معرفي شده باشند. در اين راستا و درصورت معرفي متقاضي از طريق سامانه، بانك‌هاي عامل موظف‌اند نسبت به اعطاي تسهيلات مزبور در چارچوب منابع و مصارف بانك اقدام نمايند. عليرغم محدوديت منابع بانكي، حسب آمار اخذ شده از سامانه طرح‌هاي جامع حمايتي مسكن وزارت راه و شهرسازي تا تاريخ 09/02/1403 تعداد 1.330.795 نفر متقاضي جهت اخذ تسهيلات مزبور به بانك‌هاي عامل مراجعه نموده‌اند كه از اين تعداد، 461.442 نفر (در حدود 35 درصد) بنا به دلايل درج شده در سامانه مذكور از جمله نداشتن مدارك موردنياز، نداشتن وثايق قابل‌قبول، وجود معارض در زمين ملكي، نداشتن پروانه ساختماني، عدم امكان تأمين سهم آورده متقاضي و....، فاقد شرايط لازم جهت اخذ تسهيلات موصوف مي‌باشند.
براين اساس، حسب آمار اعلامي در سامانه مربوطه وزارت راه و شهرسازي، از تعداد 869.353 نفر واجدين شرايط اخذ تسهيلات مذكور، تعداد 793، 732 نفر (در حدود 91 درصد از متقاضيان واجد شرايط) موفق به انعقاد قرارداد به مبلغ 4/266 هزار ميليارد تومان شده‌اند.
تزريق منابع صندوق ملي مسكن به «مسكن مهر»
در اين حال، ديروز مديرعامل صندوق ملي مسكن با اشاره به وجود چاله‌هاي بزرگ در برخي پروژه‌هاي مسكن مهر گفت: از محل منابع صندوق ملي مسكن تاكنون ۹۷۰۰ ميليارد تومان براي تكميل اين طرح تخصيص يافته است.
به گفته محمدرضا مهديار اسماعيلي، مديرعامل صندوق ملي مسكن، اين صندوق بر اساس تصويب قانون جهش توليد مسكن شكل گرفت و ماده 3 اين قانون تصريح مي‌كند براي تجميع و تخصيص بهينه منابع صندوق تأسيس مي‌شود.
وي با يادآوري اينكه ابتدا اعدادي كه به صندوق وارد مي‌شد با دستور وزير راه و شهرسازي و ذي‌حساب مسوول مالي صندوق براي پروژه‌ها تخصيص مي‌يافت، افزود: پس از شكل گرفتن اركان صندوق، وظايف از حالت بالقوه در اساسنامه عبور كرده بالفعل شد. امروز وظيفه صندوق به عنوان نهاد تأمين مالي عمليات نهضت ملي مسكن در چند بخش مختلف از جمله دهك‌هاي كم‌درآمد يك تا 4، خدمات عمومي و احداث ابنيه و سرانه‌هاي عمومي، انتقال زيرساخت به شهرهاي جديد و رفع موانع كه از سازوكارهاي قبلي تأمين مالي بخش مسكن مقرر نبود، شكل گرفته و در حال انجام است. مديرعامل صندوق ملي مسكن با ابراز اينكه «بزرگ‌ترين مشكل مسكن مهر يعني عدم توجه به سرانه‌هاي آموزشي، درماني، رفاهي و... را در نهضت ملي مسكن برطرف كرده‌ايم»، اضافه كرد: در اين رابطه ارقام قابل‌توجهي را براي ساخت مسجد، مدرسه، درمانگاه، فضاي سبز و... تخصيص مي‌دهيم. در طرح مسكن مهر، ساختمان‌ها ساخته شده است اما هيچ سرانه‌اي ندارد، اما اين مساله مهم در نهضت ملي مسكن انجام مي‌شود، حتي براي موارد ضروري مانند نانوايي و خواروبارفروشي ضرورت‌ها و الزامات را در پروژه‌هاي نهضت ملي مسكن در نظر گرفته‌ايم. وي با اشاره به تكميل واحدهاي مسكن مهر گفت: آورده متقاضي در اين پروژه‌ها تكميل مي‌شود و اقساط را پرداخت مي‌كند. وام اين پروژه‌ها به‌طور كامل پرداخت و در پروژه صرف شده است، اما با وجود اين، پروژه به اتمام نرسيده است. براي رفع اين مشكل، عمليات تأمين مالي از مسير صندوق ملي مسكن اين امكان را براي شهرهاي جديد و سازمان ملي زمين و مسكن فراهم كرد تا بتوانيم اين مسائل را برطرف كنيم، در يك نمونه مساله آسانسور پروژه‌هاي مسكن مهر بود. وي توضيح داد: 3700 پروژه مسكن مهر داريم كه آسانسور آنها به اختلال خورده است و عملاً از محل آورده متقاضيان تأمين منابع مالي امكان‌پذير نبود. وي در پاسخ به اينكه 3700 پروژه شامل چه‌تعداد واحد مسكن مهر است، گفت: پروژه‌ها از 8 واحدي تا 60واحدي هستند، به‌طور متوسط حدود 60 هزار واحد مي‌شود، به عنوان مثال پروژه‌هاي مسكن مهر فاز 11 پرديس مشكل آسانسور دارند، در برخي شهرهاي پروژه‌هاي بلوك‌هاي بالاي 4 طبقه مشكل آسانسور دارند.
وي يادآور شد: در مجموع 127 هزار واحد مسكن مهر رفع مشكل و با اندك هزينه تكميل شده‌اند. برخي پروژه‌ها روي پيشرفت 70 درصد و برخي واحدها روي پيشرفت 50 درصد باقي مانده‌اند كه طبيعتاً منابع مالي بيشتري مي‌خواهد.
وي با ابراز اينكه «240 هزار واحد مسكن مهر نيمه‌تمام داشتيم كه حدود 120 هزار واحد آن تحويل شده است»، تصريح كرد: حدود 120 هزار واحد ديگر باقي مانده است، فكرمي‌كنم بتوانيم نيمي از واحدها را بدون افتادن در چاله‌هاي بزرگ رفع كنيم و به حدود 50 هزار واحد برسانيم. احتمالاً مشكل واحدهاي باقي‌مانده بسيار بزرگ باشد و بايد راهكارهاي مورد به مورد داشته باشيم و نمي‌توانيم يك نسخه واحد براي آنها داشته باشيم. به‌نظرم اگر واحدهاي داراي مشكلات بسيار بزرگ را فاكتور بگيريم، در سال جاري بتوانيم مسكن مهر را تمام كنيم.
