مرحله جدید عرضه پساب در بورس

مسعود باقرزاده‌‌کریمی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و بودجه شرکت مهندسی آب و فاضلاب با اشاره به آخرین اقدامات انجام شده برای ورود پساب به بورس گفت: در حال حاضر تعدادی از استان‌ها فرآیند عرضه پساب در بورس را انجام داده‌ و مجوزهای لازم را اخذ کرده‌اند. حداقل ۵ استان آمادگی عرضه پساب در بورس را دارند که امسال فعال می‌شوند و استان‌های دیگر هم در سال جاری به آن‌ها می‌پیوندند و این فرآیند با سرعت ادامه پیدا خواهد کرد.

وی در ارتباط با اینکه عرضه پساب در بورس می‌تواند به واقعی شدن قیمت آب کمک کند، اظهار کرد: از این لحاظ باید به این موضوع نگاه کرد که پساب یک آب مجدد است. تأمین آب از طریق جمع‌آوری آب‌های سطحی، ایجاد سدها و حفر چاه‌ها صورت می‌گیرد. اما آبی که آلوده شده فاضلاب است و اگر بخواهد دوباره استفاده شود، آب خام نیست و نیاز به هزینه و سرمایه‌گذاری برای استفاده مجدد آب دارد. باقرزاده ادامه داد: بنابراین تصفیه فاضلاب مستلزم هزینه است که بخش خصوصی خود این هزینه را پرداخت می‌کند و وقتی از آب خام گران‌تر تمام می‌شود، سعی می‌کند با اصلاح فرآیندها و بهبود شرایط تولید، مصرف را به حداقل برساند و با افزایش بهره‌وری و روش‌های مختلف که به کاهش مصرف آب کمک خواهد کرد. از طرفی با توجه به هزینه‌هایی که برای تصفیه فاضلاب انجام می‌شود، قیمت آب هم متناسب با آن افزایش پیدا می‌کند. مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و بودجه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور ادامه داد: آب هم مشابه با این فرآیندها هزینه‌هایی دارد که باید به تدریج این هزینه‌ها را از مصرف‌کننده صنعتی تأمین کنیم تا صنایع شرایط خودشان را با میزان هزینه‌ای که برای آب و پساب انجام می‌دهند، مطابقت دهند. بر اساس بررسی‌هایی که انجام دادیم هزینه آب صنایع در سبد هزینه حداکثر به ۵ درصد می‌رسد و این میزان هزینه‌ای نیست که تولید را تحت الشعاع قرار دهد و باعث کند شدن تولید شود.

باقرزاده‌کریمی در ارتباط با نحوه عرضه پساب در بورس افزود: مانند سایرحامل‌های انرژی از جمله نفت و مواد پتروشیمی، پساب هم طی فرآیندی که مستلزم اخذ یکسری مجوزها از سازمان بورس بود، وارد این بازار شده است. به‌طوری که این مجوزها سال گذشته اخذ شده و پساب تصفیه‌خانه‌های فاضلاب این قابلیت را دارد در بورس عرضه شود. هم کمیت و هم کیفیت پساب برای مشتریان کاملاً مشخص است و امسال انتظار داریم تمامی شرکت‌های استانی آب و فاضلاب به فراخور نیازی که در منطقه هست، پساب را در بورس عرضه کنند. وی درباره قیمت پساب گفت: بر اساس قانون قیمت تمام شده پساب حداقل قیمت است و قیمت تمام شده تولید پساب در استان‌های مختلف با توجه به شرایط جغرافیایی و ساختار تأسیسات فاضلاب و عوامل دیگر متفاوت است. بنابراین کشف قیمتی برای هزینه‌های تولید پساب انجام می‌گیرد و در بورس هم مبنا رقابت است و به بالاترین قیمت فروخته می‌شود. مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و بودجه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور به حجم پساب تولیدی کشور اشاره کرد و افزود: ۱.۶ میلیارد مترمکعب پساب تولیدی است که تا کنون توانسته‌ایم ۲۲۰ میلیون مترمکعب را به صنایع واگذار کنیم. هدف‌گذاری این است که هرسال تأمین پساب صنایع به ویژه صنایع آب بر را حداقل ۳۵۰ میلیون مترمکعب اضافه کنیم و کاملاً این موضوع بستگی به شرایط استان و شهری که پساب در آن تولید می‌شود، دارد. ما شهرها و مناطقی داریم که پساب تولیدی داریم اما صنایع مصرف‌کننده آن را نداریم و مناطقی داریم که صنایع نیاز به پساب دارند، اما هنوز تأسیسات تصفیه فاضلاب هنوز کامل نشده است. باقرزاده‌کریمی در ارتباط با واگذاری پساب به صنایع، صرفه‌جویی در مصرف آب و یا جلوگیری از محدودیت‌های آبی خاطرنشان کرد: حدود ۸ میلیارد مترمکعب مصرف آب شرب است که در برخی از شهرها به دلیل تغییرات اقلیمی و کاهش بارش‌ها با تنش آبی مواجه می‌شویم. این درحالی است که تأمین آب شرب از اولویت‌های ماست. وی ادامه داد: اولویت نخست ما در تولید و تأمین پساب برای صنایعی است که قبلاً تخصیص آب داشتند، بنابراین طبق قانون تخصیص آب آن‌ها را لغو و پساب تأمین می‌کنیم که در یک افق چندساله درصد قابل توجهی از آب شرب از صنایع کسر و با جایگزینی پساب بتوانیم آن را در اختیار شرب قرار دهیم. مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و بودجه شرکت مهندسی آب و فاضلاب تصریح کرد: تکمیل تصفیه‌خانه‌ها حتی اگر برای صنایع هم مصرف نداشته باشند، برای تغذیه آبخوان‌ها و جریان‌های زیست محیطی با توجه به کیفیتی که پساب‌ دارد، می‌تواند مفید باشد و کمکی برای تعادل زیست محیطی در کشور ایجاد کنند.وی درباره استفاده پساب برای کشاورزی، یادآور شد: وزارت نیرو این موضوع را دنبال نمی‌کند، به این علت که اعتقاد دارد باید حتماً استانداردهای کیفی پساب رعایت شود و تأییدات لازم از طرف سازمان محیط زیست و وزرات کشاورزی به این موضوع داده شود. بنابراین درباره این موضوع وسواس خاصی وجود دارد. باقرزاده تاکید کرد: پسابی که کیفیت مناسب داشته باشد، برای تولید چوب و محصولات غیرخوراکی می‌تواند کاربرد داشته باشد که نیازمند صدور اخذ مجوز لازم از طرف مراجع ذی‌ربط است تا وزرات نیرو بتواند در این زمینه آب واگذار کند. در شرایطی که این مجوزها نباشد به هیچ عنوان وزارت نیرو در این زمینه اقدامی صورت نخواهد داد.

چرایی ورود پساب به بورس

در تبصره ۸ قانون ۱۴۰۲ تامین آب شرب برای صنایع پیش بینی شده بود که وزارت نیرو می‌بایست از طریق استفاده حداکثری از پساب بهداشتی و همچنین آب دریا، آب صنایع را تامین کند، این موضوع این امکان را به وجود می‌آورد که منابع آب بیشتری را در اختیار صنایع قرار بگیرد و صنایع نیز بتوانند تولید بیشتری داشته باشند. براساس برآوردهای صورت گرفته این موضوع می‌تواند بیش از دو میلیارد مترمکعب آب را برای صنایع تامین کند و صنایع آب‌بر نیز موفق به اجرای طرح‌های خود شوند. علاوه بر این از طریق آزاد سازی پساب می‌توان نیاز مناطق دیگری که نیاز به آب شرب را دارند را تامین کرد. براساس قانون باید شرایط رقابتی ایجاد شود و قرار شده تا طریق بورس ظرفیت پساب بهداشتی در اختیار صنایع قرار گیرد.

درواقع وزرات نیرو قصد دارد تجربه برق در بازار بورس را در بخش آب هم تعمیم دهد، در مرحله نخست حجم پسابی که واگذار می‌شود، در تابلوی بورس عرضه می‌شود و خریدار همین حجم را در بستر بورس خریداری می‌کند. بر این اساس مشابه برق، قصد گواهی نیز عرضه می‌شود و با منابع مالی حاصل از آن، علاوه بر ایجاد بخشی از زیرساخت‌ها، تاسیسات فاضلاب نیز توسعه می‌یابد. آنطور که مصرزاده، مدیرعامل شرکت فاضلاب شهر تهران اعلام کرده نخستین مجوز اخذ شده برای ۱۰ میلیون متر مکعب پساب در سال است، هر میزان صنایع مصارف غیرشرب و بهداشتی را به سمت استفاده از پساب سوق دهند، این پساب در شهر تهران به اندازه کافی وجود دارد و می‌تواند نیاز کل صنایع را در این بخش تامین کند. صنایعی که پایین دست تصفیه خانه‌ها قرار می‌گیرند برای تامین نیاز ۱۰۰ درصد آن‌ها پساب وجود دارد و مشکلی از این جهت وجود ندارد. بستر و زیرساخت فراهم شده عرضه پساب در بازار بورس می‌تواند شروع خوبی برای تسری به این هدف باشد. سازه‌ها و تأسیسات شبکه جمع‌آوری فاضلاب تماماً زیر زمین دفن می‌شود و روی زمین هیچ چیزی مشاهده نمی‌شود، بر این اساس مصالح ساختمانی زیادی در زیر زمین دفن شده که قابل مشاهده نیست و خروجی آن دریچه‌ای هم سطح آسفالت شده که از کنار آن رد می‌شویم و در قسمت پایین دیده نمی‌شود. امروز که در خیابان قدم می‌زنید، دریچه منهول‌دار در محل‌هایی که شبکه فاضلاب کار شده، قابل مشاهده است، ما در خطوط اصلی و انتقال و تونل ها، سازه‌های بزرگی را زیر زمین ایجاد کردیم که بتواند جریان فاضلاب را در زیر زمین کنترل و یا نحوه انتقال را هدایت کند. از دو سال پیش ورود پساب به بورس مطرح شده بود که سرانجام نتیجه داد و به‌نظر می‌رسد که با اجرای این طرح نه تنها نیاز بخش صنعت برطرف می‌شود بلکه گامی نیز در راستای حفظ منابع آبی کشور برداشته خواهد شد.