رقيه ندايي|
تنها چند روز به پايان سال باقي مانده و در احتمالا در اين مدت دوباره شاهد سرخ پوشي تالار شيشه‌اي معاملات باشيم و بازار با رنگي قرمز در پايان سال بسته شود. بورس تهران سال 1402 را خوب پشت سر نگذاشت و اغلب روزها چيزي جز زيان براي سهامداران نداشت كه علت اين موضوع به سياست‌هاي ايجاد شده و دستكاري‌ها باز مي‌گردد.
براي نمونه از آخرين روزهاي كاري سال 1401 بورس روند صعودي خوبي را آغاز كرده كه اين روند تا نيمه ارديبهشت ماه امسال ادامه داشت؛ اما به يك‌باره افزايش ناگهاني و پنهاني نرخ خوراك پتروشيمي‌ها باعث شد كه بورس سقوط كند و شرايط وخيم شود. در همان زمان و پس از 51 روز مشخص شد كه نرخ خوراك پتروشيمي‌ها به صورت پنهاني تغيير يافته كه همين موضوع عامل خروج نقدينگي و اعتماد حقيقي از دايره معاملات بازار سرمايه شد. اين موضوع تنها يك نمونه از دستكاري و دخالت در شرايط بازار است و بازار سهام بارها با دخالت و تصميمات يك‌باره روبه‌رو شده كه هر يك به نحوي بورس را نزولي كرده‌اند.
پس از اين موضوع ايجاد چالش براي بورس
سعيد امير شاه كرمي، كارشناس بازار سرمايه به «تعادل» گفت: در سال ۱۴۰۲بارار بورس تهران به عنوان يكي از كلاس‌هاي سرمايه‌گذاري با چالش‌هاي فراواني روبرو شد. مواردي كه بيش از آنكه از جنس داخل بازار باشند وابسته به سياست‌گذاري‌ها، اقدامات و مصاحبه‌هاي خارج از بازار بود. در حال حاضر ارزش دلاري بازار در مقايسه با ساليان گذشته در كمترين حد خود قرار گرفته است كه نشان از ارزنده بودن آن مي‌باشد. در شرايطي كه دلار و طلا سقف تاريخي خود را پشت سر گذاشته‌اند، بورس تهران با اختلاف، پايين‌تر از سطحي است كه در ارديبهشت ۱۴۰۲ توانسته بود به آن دست يابد.
به‌عبارتي در سال ۱۴۰۲ با وجود مثبت بودن بازدهي تمامي كلاس‌هاي سرمايه‌گذاري مانند طلا، دلار، مسكن، كريپتوها و... اما بورس بازده‌اي منفي تقديم به سهامدارانش نموده است. وي اظهار كرد: متاسفانه برخي از مسوولان صاحب قدرت با اقدامات نسنجيده و جنجالي خود چالش‌هاي فراواني را براي فضاي اقتصادي كشور و به تبع آن بازار بورس تهران به عنوان قطب اصلي تامين سرمايه و بهبود بهره‌وري شركت‌ها، ايجاد نمودند. تناقض گويي‌هاي فراوان و عدم شفافيت لازم، تنش‌هاي سياسي در منطقه و حوادث تروريستي در داخل و خارج كشور، تاخير در افشاي اطلاعات موثر بر روند بازار، عدم حمايت كافي و موثر از حقوق سهامداران و شركتهاي فعال در بازار توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، اتخاذ سياست‌هاي نامناسب بانك مركزي و اعمال نرخ ۳۰ درصدي سود سرمايه‌گذاري بدون ريسك در سيستم بانكي و در نهايت عدم اقبال عمومي جامعه به بازار به خاطر بي‌اعتمادي به سيستم اقتصادي كشور و عدم چشم‌اندار مثبت نسبت به آينده آن، از جمله اصلي‌ترين عواملي بودند كه مانع آن شدند تا بازار بورس تهران با وجود ارزنده بودن از جهت ارزش ماركت شركت‌ها، نتواند عملكرد مناسبي را نسبت به ساير بازارهاي موازي به‌جا بگذارد. اين كارشناس بازار سهام توضيح داد: اكثر شركتهاي فعال در بازار سرمايه ار نظر ماركتينگ ارزشمند هستند اما مانع حركت مثبت و با ثبات بازار، عدم اقبال عمومي به آن مي‌باشد.
به‌عبارتي بازار در شرايط ركود و كمبود تقاضا قرار گرفته كه مسبب اصلي آن بانك مركزي، دولت و مشاوران اقتصادي آنها هستند. افرادي كه بدون اهميت قراردادن به سرمايه چند ده ميليون ايراني كه به‌صورت مستقيم و غير مستقيم ذينفع بازار سرمايه هستند، با تصميمات غيركارشناسي خود موجبات بي‌ثباتي در فعاليت‌ها و رويكردهاي شركت‌ها شده‌اند.
شاه كرمي تشريح كرد: مربوط به بررسي وضعيت بورس تهران در سال ۱۴۰۲ بود. اين شرايط بنابر اتفاقات و اخبار مثبتي مي‌تواند تغيير كند. چنانچه اركان اقتصادي كشور تصميم بگيرند از دخالت‌هاي خود در زمينه قيمت‌گذاري دستوري كالاهاي نهايي مانند خودرو دست بكشند و سكان مديريتي شركتهاي بورسي را به بخش خصوصي اعطا نمايند، مي‌توان اميد داشت در سال پيش رو بازار بتواند عقب‌ماندگي چند سالگي خود از ساير بازارهاي موازي را جبران نمايد و بتواند اختلاف فاحش خود را با نرخ رشد تورم بهبود و تا حدودي جبران نمايد. سال ۱۴۰۳ از منظر ديگر نيز مي‌تواند سال خوبي براي بورس باشد. با توجه به نرخ رشد ملايم ولي مداوم كاموديتي‌ها به خصوص فلزات اساسي مي‌توان انتظار داشت سودآوري شركتهاي فعال در آن تغييرات مثبت خوبي داشته باشند. علاوه بر اين اقدامات شركت‌ها در خصوص فروش اموال مازاد و سهام شركتهاي تودلي نيز مي‌تواند اتفاقات مثبتي را درصورت‌هاي مالي شركت‌ها به ارمغان آورد.
ريسك‌هاي جديد پيش روي بورس
حسن حسين‌نيا، كارشناس بازار سهام در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار كرد: بازار سرمايه سال ۱۴۰۲ را در شرايطي شروع كرد كه رشد تقاضا و شاخص‌هاي منجر به ورود نقدينگي خوبي به بورس شده بود، با خروج عرضه خودرو در هفته‌هاي پاياني ۱۴۰۱ و اميدواري سهامداران به قيمت‌گذاري محصولات خودرويي بر اساس بهاي تمام شده و صورت‌هاي مالي اين شركت‌ها شاهد رونق بازار سرمايه بوديم كه البته اين اتفاق هيچ‌وقت در سال ۱۴۰۲ رخ نداد و زيان انباشته خودروسازان سنگين‌تر شد .
وي ادامه داد: روز ۱۷ ارديبهشت ۱۴۰۲ به يك‌باره ورق بورس برگشت و روزهاي بعد رييس سازمان بورس اين اتفاق را سيو سود برخي سهامداران و اصلاح عادي عنوان كرد اما در انتخاي خرداد به يك‌باره نامه‌اي مبني بر افزايش نرخ سنگين خوراك پتروشيمي و گاز صنايع در فضاي مجازي منتشر شد كه تطبيق زماني عجيبي با شروع ريزش سنگين ۱۷ ارديبهشت داشت، عاملي كه منجر به افزايش جو بي‌اعتمادي به بورس شد، در اين راستا مسوولان بورس از پيگيري و رسيدگي به هرگونه تخلف در معاملات ياد شده سخن گفتند كه البته تا زمان انتشار اين يادداشت شفافسازي در اين خصوص صورت نگرفت .
اين كارشناس بازار سهام تشريح كرد: افزايش نرخ خوراك پتروشيمي و گاز صنايع و فرمول محاسباتي آن با نقد فعالان بازار سرمايه مواجه شد كه البته اين انتقادها تاثيري نگذاشت و بازار سرمايه در مسير خروج نقدينگي پيش رفت، بحث عوارض صادراتي و قيمت‌گذاري محصولات پالايشي نيز بر پيكره بازار سرمايه آسيب زد و در عمل سود تحليلي شركتهاي مهم بورسي را كاهش داد .
حسين‌نيا توضيح داد: در دي ماه اما با ابتكار سازمان بورس جلساتي براي افزايش سرمايه از محل تجديد ارزيابي دارايي‌ها تشكيل شد كه مدت زمان اثر آن بسيار كوتاه بود، چراكه جديت شركت‌ها و هلدينگ‌ها در اين مسير مورد ترديد سهامداران قرار گرفت و از سوي ديگر مسير تحولات به گونه‌اي پيش رفت كه نشان مي‌داد مسوولان سازمان بورس در اقناع و همراه‌سازي دولت توفيق چنداني ندارد و از سوي ديگر دولت اولويت‌هاي ديگري را براي خود تعريف كرده است شايد نمونه بارز آن را در تاخيرهاي عجيب در حصول نتيجه درخواست موافقت با افزايش سرمايه از محل تجديد ارزيابي دارايي‌هاي دو شركت ايران خودرو سايپا بتوان جست‌وجو كرد، شركت‌هايي كه به واسطه قيمت‌گذاري دستوري در ورطه ورشكستگي قرار گرفته‌اند .
اين فعال بازار سرمايه تشريح كرد: بهمن ماه ۱۴۰۲ با مجوز انتشار گواهي سپرده خاص ۳۰ درصد از سوي بانك مركزي، بازار سرمايه با شوك مواجه شد و رقابت يك طرف بازار پول با بورسي كه دست و پا بسته شده اوج گرفت، هر چند در توفيق اهداف انتشار گواهي سپرده خاص ترديد جدي وجود دارد اما براي بازار سرمايه اين مساله هزينه بسياري داشت، چرا كه با وجود نرخ سود اسمي ۳۰ درصد دلار هم رشد كرد اما بورس محكوم به نزول و خروج نقدينگي شد . وي گفت: در روزهاي پاياني سال ۱۴۰۲ اخبار و شايعاتي مبني بر احتمال اخذ مجوز تجديد ارزيابي براي ايران‌خودرو و سايپا در كنار افزايش نرخ محصولات در سال آينده و همچنين عرضه سهام توي دلي و بلوك دولتي منتشر شده است اما در عمل شفافسازي خاصي صورت نگرفته و سال اخير با وجود اين ابهامات در حال نزديك شدن به پايان خود است، مضاف بر آن سخنان وزير اقتصاد درباره اصلاح دستورالعمل قيمتي محصولات پالايشي نيز هنوز به نتيجه نرسيده و عيار تاثيرگذاري آن مشخص نشده است .
اين كارشناس بازار سرمايه اظهار كرد: با بيان نكات ياد شده مي‌توان سال ۱۴۰۲ را سالي با آفت زياد براي بورس عنوان كرد اما شايعات انتشار يافته همچنان اميدواري به سال جديد را زنده نگه داشته كه محوريت آن را مي‌توان در دو صنعت خودرويي و پالايشي جست‌وجو كرد؛ در كنار اين اخبار نگاهي به مسائل ژئوپولتيك و روند دلار همجنان پتانسيل رشد دلار نيمايي را به عنوان درايوري براي بورس باقي مي‌گذارد و افق ديد سال آينده را كمي بهتر مي‌سازد. حسين‌نيا در نهايت گفت: اما تجربه ماه‌هاي اخير و عملكرد دولت در حوزه مرتبط با بازار سرمايه همچنان نگراني‌ها را باقي گذاشته تا سهامداران دست به عصا باشند و البته تقابل بين بازار پول و سرمايه كه با عمق بخشي ساختاري بازار بدهي در درون بازار سرمايه توسط سازمان بورس اين ناترازي را بيشتر كرده و عملكرد مديران سازمان بورس در دوره‌اي پر نوسان كه بدون توجه به واقعيت‌هاي بورس و وضعيت نامطلوب بازار ثانويه، عرضه‌هاي اوليه را نيز در دستور كار داشت مي‌تواند به عنوان ريسك‌هاي عمده در ماه‌هاي پيش رو ياد شود .
گره خوردن سرنوشت بورس با اخبار
هابيل خاوري، كارشناس بازار سرمايه به «تعادل» گفت: سال ۱۴۰۲ با تمام فراز و نشيب‌هايش بلاخره تمام شد، سالي كه اهالي بازار سرمايه يك روز خوش هم نداشتند، بازار سرمايه در اين سال در نبود خبرهاي قوي و مثبت و عدم حمايت سازمان بورس از منافع سهامداران در ادامه سياست‌هاي ضد بورسي دولت و بانك مركزي، صبر و تماشاچي بودن اهالي اين بازار را رقم زد، به نحوي كه كمترين بازدهي را در بين تمامي بازارها به ثبت رساند و حتي پايين‌تر از سپرده بانكي براي سهامداران بازدهي ايجاد كرد، از اين موضوع نبايد غافل شويم كه اگر خبرهاي ويژه و مشخصي براي بازار نرسد اين نيمچه اميد و آرزو كه به سال ۱۴۰۳ ايجاد شده است نيز بر باد مي‌رود.
وي ادامه داد: در مورد بازار بايد اذعان داشت كه بازار به‌شدت به رويدادها و اخبار واكنش نشان داده و مي‌تواند جهت خود را با آن تنظيم كند و بازار در اسفند ۱۴۰۲ و فروردين ۱۴۰۳ تحت تاثير اخباريست و البته خوش‌بيني‌هايي وجود دارد كه سهامداران را نسبت به اول بهار اميدوارتر مي‌كند. يكي از مهم‌ترين اخبار در حوزه سياست و تحولات و موج‌هاي مذاكرات و صحبت‌هايي است كه دوباره شكل گرفته كه برخي آن را هشدارهاي طرف مقابل به ايران و برخي ديگر تمايل ايران به مذاكره مي‌دانند اما هرچه كه هست تحركات سياسي در حوزه هسته‌اي و رفع تحريم‌ها دوباره بيشتر شده، اين موضوع اگر جدي شود به‌طور ويژه خود را در نرخ ارز نشان مي‌دهد و اثر مستقيمي روي بازار سرمايه دارد.
اين كارشناس بازار سرمايه توضيح داد: آنچه كه مي‌تواند در سال جديد بروي بازار اثرگذار باشد اخبار اقتصادي و بورسي است كه نبض بازار سال آينده را در دست مي‌گيرد تحولاتي نظير سرنوشت نرخ دلار آزاد و دلار نيما، خبرهاي پيرامون گروه پالايشي و اخبار گروه پتروشيمي و در نهايت از همه مهم‌تر تحولات گروه خودرويي، مجموعه عوامل و اخباري است كه مي‌تواند بازار را تحت تاثير خود داشته باشد و در سوي ديگر دو دسته اخبار يعني اخبار گروه خودرو و خبرهاي جلسه سران در مورد تجديد و همچنين تحركات و تحولات نرخ دلار بازار آزاد و نيما دو دسته خبري هستند كه قابليت موج آفريني بزرگ در بازارسرمايه را داشته و مي‌توانند بهار خوبي را براي اهالي بازار سرمايه رقم بزنند به نحوي كه مي‌توان شاهد روند‌هايي با طول موج‌هاي قوي‌تر در بازار بود. وي تشريح كرد: دلايل زيادي در حال حاضر وجود دارد كه مي‌تواند در سرنوشت بازار موثر بوده و فضاي متفاوتي را در سه ماهه اول سال رقم بزند، اين عوامل حكم شمشير دو لبه را دارند، دولت تا به امروز قسمت برنده و زخم زننده آن را انتخاب كرده و تن بازار پر از خط و خطوط‌هايي است كه از اين نزاع به جا مانده.
اين كارشناس بازار سرمايه ادامه داد: عوامل زيادي را مي‌توان مربوط به صنايع و شركتهاي مهم بازار دانست، از طرفي نيز در سطح كلان عوامل تاثيرگذار فراواني وجود دارد كه معضل بازار شده‌اند.به نظر تحولات نرخ دلار و نيما هرچه پيش مي‌رود خاص‌تر و اثر آن مهم‌تر و البته احتمال تغيير آن بيشتر مي‌شود، اين نرخ بايد تغيير كند و تغيير آن بخش بزرگي از بازار را مي‌تواند با خود همراه سازد و البته هميشه اثرات اين افزايش دوگانه و خاص بود و در بخشي هم باعث افزايش بهاي تمام شده است اما به‌طور كلي فضاي منطقي را در بازار ايجاد مي‌كند.
وي اظهار كرد: از طرفي بحث گروه خودرو چه موضوع افزايش نرخ كه اين روزها بيشتر مطرح شده و چه تجديد و سران قوا يا عرضه تودلي‌ها هرچه هست اخبار خودرو به عنوان يك محرك قوي و سنستيو مي‌تواند نقش موثري در تغيير روند بازار داشته باشد.
اين كارشناس بازار سرمايه گفت: از عوامل ديگر مي‌توان به اخباري از نرخ خوراك پتروشيمي‌ها اشاره كرده كه گويا توافقي صورت گرفته كه فرمول نهايي و نرخ نيز مشخص و روشن باشد و در حال حاضر نيز طبق برخي فرمول‌ها گويا اين عدد ۵۶۰۰ تومان است و برخي از كاهش آن طي هفته‌هاي آتي خبر مي‌دهند اما هرچه هست فرموليزه شدن و مشخص شدن نرخ يكي از مهم‌ترين اين اتفاقات است.
به گفته اين كارشناس بازار سرمايه در گروه پالايشي جايي كه به زودي ابلاغيه فرمول جديد پالايشي‌ها براي ۵ سال پيش رو ابلاغ مي‌شود و نسبت به ابلاغيه قبلي بهتر است و اين يك خبر خاص و ويژه براي بازار خواهد بود در سال آينده. خاوري توضيح داد: از طرفي از اخبار تسعير بانك‌ها نبايد غافل شد كه اگر بانك مركزي عاقل باشد بايد آن را بالاي ۳۰ هزار تومان اعلام كند كه مي‌تواند شوك خوبي براي اين گروه و اين صنعت و به‌طور كلي بازار باشد، از اين دست اتفاقات در بازار بسيار است و در كنار اخبار ريز و درشت ديگر عوامل موثري در بهبود بخشيدن بازار بوده و مي‌توانند دماسنج بازار شده و سرعت رشد يا كاهش آن را تغيير دهند، پس حال خوب بازار در سال جديد در گروي خرد و قانون مداري در سطوح مديريت سازمان و بدنه دولت و بانك مركزي است وي در نهايت گفت: هر كدام از اين عوامل نقش چاقوي دولبه را دارند كه اميدواريم لبه زيبا و جذاب آن در سال جديد نصيب بازار شود و دولت با تصميمات غيرمنطقي شرايط بازار را سخت نكند. با توجه با فاكتور‌هاي فاندامنتالي به نظر مي‌رسد سال ۱۴۰۳ سال خوبي براي اهالي بازار سرمايه باشد.
