خشم یکی از رایج‌ترین احساساتی است که توسط افراد در جلسات هنر درمانی بیان می‌شود.
به گزارش تعادل، مقابله با خشم و به طور مشخص خشم فروخورده، بخشی از روند درمان همه هنردرمانگران است و در بسیاری از کتاب‌ها و مقالات هنردرمانی به لزوم کنترل و تخلیه خشم به شکل غیرمخرب اشاره شده است.
از آثار مثبت هنردرمانی بر کنترل خشم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هنردرمانی در افرادی که به سختی می‌توانند دلیل خشم خود را کشف و بیان کنند، راه جدیدی برای برقراری ارتباط فراهم می‌کند.
- روند انجام کار هنری به فرد آرامش می‌دهد و به او کمک می‌کند تا در مورد شرایطش بیشتر فکر کند.
- استفاده از هنر می‌تواند راهی غیرمخرب برای برخورد با مسائل و بروز احساسات باشد.
- تحقیقات عصب‌شناسی نشان می‌دهد هنر درمانی می‌تواند به بخش‌های مختلف مغز برای برقراری ارتباط کمک کند و فرآیند‌های خلاقانه را با گفتار و حافظه‌ی بلندمدت پیوند دهد. جلسات هنردرمانی، با استفاده از ابزارآلات هنری، محیطی امن را برای فرد فراهم می‌کند و شخص می‌تواند بدون از دست دادن کنترل خود به خشم خود نگاه کند.
- هنردرمانی باعث تسکین فشار‌های روحی حاصل از درمان‌های دیگر می‌شود.
هنردرمانگران از چه روش‌هایی برای کنترل خشم استفاده می‌کنند؟
کاتارسیس
کاتارسیس واژه‌ای یونانی به معنای تطهیر، تزکیه و تخلیص است. ارسطو کاتارسیس را یکی از نتایج لذت بردن از هنر می‌داند و آن را به عنوان یک مساله تراژیک مطرح می‌کند. این تراژدی داستان زندگی قشر نیک جامعه است که اشتباهی مرتکب شده‌اند و برای جبران اشتباهشان بیش از آنچه مستحق بوده‌اند مجازات شدند. کاتارسیس در هنردرمانی اشاره به افرادی دارد که می‌خواهند خشم فروخورده خود را در جهت مثبت و غیرمخرب تخلیه کرده و از آن رها شوند.
در کاتارسیس، کودکان اغلب با استفاده از وسایل هنری در اختیارشان، خشم خود را نشان می‌دهند. کار‌هایی مانند کوبیدن گل رس، مخلوط کردن رنگ‌ها، رنگ‌آمیزی بدن خود و یا پاره کردن کاغذ از نشانه‌های خشم کودکان است. حتی کار‌هایی که ممکن است عجیب‌تر باشد مانند ساختن چیزی با گل و تکه‌تکه کردن آن به وسیله چاقو یا بریدن و جدا کردن اندام عروسک‌ها یا قطعات اسباب‌بازی‌ها هم نمونه‌هایی برای بروز خشم در کودکان است. این علائم در بزرگسالان به شکل به تصویر کشیدن خشونت، خراب کردن مجسمه‌ای که ساخته‌اند و یا ترکیب هنر با خودآزاری مانند نقاشی با خون، خود را نشان می‌دهد.
ابراز خشم با استفاده از نماد‌ها و استعاره‌ها
این روش احتمالا قلب هنردرمانی برای کنترل خشم است و شامل بیان احساسات از طریق نقاشی، مجسمه‌سازی و بازی‌های نمادین با اشیا است. این روش تلاشی برای درک میزان احساس خشم در فرد است و از هنر به عنوان پلی برای رسیدن به آن استفاده می‌شود. وسایل و تصاویری مانند آتشفشان، بمب، طوفان و آتش‌بازی در این روش به عنوان نماد خشم سرریز شده شناخته می‌شوند. همچنین گاهی می‌توان به جای استفاده مستقیم از واژه‌ی خشم از استعاره‌ها و داستان‌های معروف بهره گرفت. مثلا برای بیان فرآیند مقابله با خشم و خطر، می‌توان از داستان بیرون کشیدن خار دردناک از پنجه شیر استفاده کرد.
پنهان کردن خشم
فرد خشمگین گاهی خشم خود را انکار می‌کند یا آن را به اشکال مختلف به دیگران منتقل می‌کند. احساساتی مانند افسردگی، اعتماد به نفس پایین و خودآزاری خشم را پنهان می‌کند. این احساسات را می‌توان با استفاده از هنر هم بیان کرد. انجام کار‌های هنری اما باعث تشخیص خشم پنهان شده می‌شود و هنردرمان‌گر می‌تواند با یافتن علت خشم، آن را درمان کند. بسیاری از افرادی که مشکلات جدی خشم دارند، در دوران کودکی با محرومیت، سوءاستفاده و یا رهاشدگی مواجه بوده‌اند و از خشم خود برای پوشاندن آسیب‌های عمیق گذشته یا محافظت از خود در برابر آسیب‌های احتمالی استفاده می‌کنند. اگر شرایط مناسب و محیط امن برای فرد مهیا شود، می‌تواند این احساسات را از طریق ساخت یک اثر هنری بروز دهد.
تمرین‌هایی برای کنترل بهتر خشم و جایگزینی آن با خلاقیت
تمرین‌هایی برای کنترل بهتر خشم و جایگزینی آن با خلاقیت وجود دارد که شامل روش‌های بصری برای درک بهتر خشم می‌شود. این تمرین‌ها گاهی بر مبنای گفت‌وگو با بیمار پایه‌گذاری شده و به توسعه دایره واژگان، برای صحبت در مورد مشکلات و بروز خشم کمک می‌کند. در برخی موارد، هنردرمانی بخشی از پروسه یک برنامه بلند مدت کنترل خشم است و فرصتی را برای افراد فراهم می‌کند تا به صورت غیرکلامی درباره مشکلات‌شان فکر کنند. این تمرین‌ها شامل تکنیک‌های تمدد اعصاب و تجسم موقعیت است که باعث ارتباط بیشتر و بهتر بین بخش‌های مختلف مغز می‌شوند.
این تمرین‌ها همچنین با استفاده از هنر کارایی بیشتری خواهند داشت. برخی افراد ممکن است پس از فروکش کردن خشم دچار افسردگی یا اضطراب شود. برای کنترل این شرایط، ساخت یک اثر هنری باعث می‌شود تا خلاقیت و اعتماد به نفس فرد افزایش یابد و بر احساسات ناخوشایند حاصل از خشم خود غلبه کند.
