شركت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان يكي از اركان بازار سرمايه ايران در نيمه دوم سال ۱۳۴۶ (بر پايه قانون تصويب شده توسط مجلس شوراي ملي در ارديبهشت ماه سال ۱۳۴۵) تاسيس شد و با ورود سهام بانك توسعه صنعتي و معدني و در ادامه شركت نفت پارس رسما فعاليت خود را آغاز كرد. بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۴۰۲ به بورس تهران تغيير نام داده. بورس تهران بازاري متشكل و خودانتظام است كه اوراق بهادار در آن توسط كارگزاران يا معامله‌گران طبق قانون مورد دادوستد قرار مي‌گيرد. شركت بورس تهران تحت نظارت مستقيم سازمان بورس اوراق بهادار قرار دارد و بعد از شوراي عالي بورس و سازمان بورس اوراق بهادار در كنار شركت‌هاي فرابورس ايران، سپرده‌گذاري مركزي و تسويه وجوه، بورس كالاي ايران، بورس انرژي ايران و مديريت فناوري بورس اركان بازار سرمايه ايران را تشكيل مي‌دهند. ماموريت تعريف شده براي اين شركت، ايجاد بازاري منصفانه، كارآمد و شفاف با ابزارهاي متنوع و دسترسي آسان به‌منظور ايجاد ارزش افزوده براي ذي‌نفعان است. در رابطه با فعاليت‌هاي اين شركت با محمود گودرزي، مديرعامل بورس تهران به صداي بورس توضيحاتي داد كه در ادامه آورده شده است.
وضعيت اجراي حاكميت شركتي ناشران به كجا رسيده است؟
دستورالعمل جديد حاكميت شركتي در تاريخ 18/7/1401 توسط هيات‌مديره سازمان بورس و اوراق بهادار به تصويب رسيد و براي اجرا به ناشران بورسي ابلاغ شد. پس از آن، پيگيري‌هاي متعددي در مورد چگونگي اجراي دقيق اين دستورالعمل انجام شد. بررسي‌ها نشان داد كه دستورالعمل نيازمند به‌روزرساني است و بدين منظور جلسات متعدد كارشناسي برگزار شد و در نتيجه اين جلسات، دستورالعمل حاكميت شركتي ناشران ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار دو بار در تاريخ‌هاي 1/12/1401 و 23/5/1402 مورد بازنگري و اصلاح قرار گرفت. مصوبات فوراً به ناشران ابلاغ شد و هم‌اكنون ناشران در حال اجراي اصول حاكميت شركتي مطابق آخرين اصلاحيه دستورالعمل حاكميت شركتي هستند. جزييات مربوط به چگونگي اجراي اين دستورالعمل توسط هر ناشر از طريق هيات‌مديره هر شركت در گزارش تفسيري مديريت و گزارش فعاليت هيات‌مديره هر شركت براي عموم افشاء مي‌شود. همچنين حسابرس نيز در همين گزارش‌ها بر اساس چك ليست حاكميت شركتي اقدام به اظهارنظر در مورد اجراي مفاد دستورالعمل حاكميت شركتي مي‌كند. پس از اجراي دستورالعمل حاكميت شركتي توسط ناشران، نياز به رتبه‌بندي شركت‌ها در حوزه حاكميت شركتي امري ضروري به نظر مي‌رسد. در اين خصوص پس از انجام بررسي‌هاي مورد نياز، پيش‌نويس دستورالعمل رتبه‌بندي شركت‌ها در حوزه حاكميت شركتي و امتيازدهي به ناشران تدوين شد. اين دستورالعمل در حال حاضر در انتظار بررسي نهايي و تصويب توسط هيات‌مديره سازمان بورس و اوراق قرار دارد. پس از تصويب اين دستورالعمل، جزييات مربوطه به اطلاع عموم خواهد رسيد.
در زمينه ورود هلدينگ‌هاي تازه وارد توضيح دهيد
بورس تهران در سال ۱۴۰۲ تلاش مستمري براي ورود هلدينگ‌ها به بورس انجام داد كه در نتيجه آن فرآيند پذيرش ۱۱ شركت هلدينگ در بورس تهران انجام شد. از بين اين هلدينگ‌ها، دو شركت در بورس تهران عرضه اوليه شدند و يك شركت نيز از فرابورس ايران به بورس تهران منتقل شد. باقي شركت‌ها در حال طي مراحل لازم براي عرضه هستند به عبارت ديگر سه شركت در جريان عرضه اوليه، چهار شركت در جريان درج و يك شركت در جريان طرح در هيات پذيرش در حال سپري كردن فرآيندهاي مورد نياز هستند.
دليل تعليق تجديد ارزيابي بورس تهران چه بود؟
تجديد ارزيابي بورس تهران تعليق نشده است بلكه انجام فرآيند آن نيازمند اخذ پايان‌كار ساختمان بورس تهران است. معاونت حقوقي و پشتيباني شركت بورس در حال پيگيري امور براي دريافت پايان كار هستند. پس از دريافت آن، ساير اقدامات مورد نياز براي انجام تجديد ارزيابي انجام خواهد شد.
مراجعه شركت‌ها براي تأمين مالي از بورس چگونه است؟
در حال حاضر تأمين مالي شركت ها در بورس تهران از طريق عرضه اوليه سهام، انتشار انواع اوراق بدهي، انتشار اوراق تبعي، پذيره نويسي شركت پروژه و پذيره نويسي صندوق هاي زمين و ساختمان و صندوق‌هاي املاك و مستغلات امكان‌پذير است. شايان ذكر است با راه اندازي بازار سرمايه گذاري حرفه اي در بورس تهران در سال جاري، علاوه بر روش هاي سنتي، تأمين مالي از طريق پذيره نويسي شركت هاي پروژه، صندوق هاي خصوصي و صندوق‌هاي جسورانه نيز فراهم شده است. براي تسهيل دسترسي شركت‌ها به دستورالعمل‌ها و فرم هاي مربوطه، تمام اطلاعات مورد نياز در تارنماي شركت بورس تهران بارگزاري شده و شركت‌ها با مراجعه به آن مي‌توانند به آخرين مستندات دسترسي يابند. علاوه بر اين شركت‌ها مي توانند با تماس با واحد پذيرش و واحد ابزارهاي نوين مالي بورس تهران اقدام به اخذ مشاوره و راهنمايي در مورد هر يك از روش‌هاي تأمين مالي كنند.
در رابطه با بازارهاي قرارداد آتي توضيح دهيد
با راهبري بورس تهران و همكاري شركت‌هاي مديريت فناوري بورس تهران، سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسويه وجوه و شركت‌هاي OMS، زيرساخت‌هاي مورد نياز راه‌اندازي قراردادهاي آتي تك نماد از جمله زيرساخت‌هاي تسويه روزانه، سرويس ارايه اطلاعات تسويه روزانه به شركت‌هاي كارگزاري، انجام معاملات، سرويس ارايه اطلاعات نمادها به شركت‌هاي OMS، نرم‌افزار آنلاين در شركت‌هاي OMS، ثبت حسابداري تسويه روزانه در بك‌آفيس شركت‌هاي كارگزاري و تسويه نهايي در تاريخ ۱۷ خردادماه ۱۴۰۲ به بهره‌برداري رسيد و بورس تهران به‌طور رسمي از قرارداد آتي تك نماد در بازار مشتقه رونمايي كرد. اين ابزار بر روي سه نوع متفاوت از دارايي‌هاي پايه، شامل سهام، صندوق‌هاي قابل معامله و اوراق بدهي به بازار ارايه شده است. با وجود نوپا بودن ابزار يادشده در بازار مشتقه بورس تهران، حجم و ارزش معاملات قراردادهاي آتي تك نماد از ابتداي راه‌اندازي تاكنون رشد مناسبي كرده‌اند و پيش‌بيني مي‌شود با آشنايي هرچه بيشتر فعالان بازار با اين ابزار و نحوه استفاده از آن براي رفع نيازمندي‌ها در حوزه پوشش ريسك، شاهد افزايش حجم معاملات و عمق بازار باشيم. همچنين به منظور كمك به رونق معاملات بازار آتي تك نماد، كتابچه آموزشي بازار آتي و فيلم آموزشي ساختار بازار توسط بورس تهران تهيه شده و در دسترس فعالان قرار گرفته است. علاوه بر اين اقدامات توسعه‌اي در حوزه مقررات و نرم‌افزار در دست بررسي قرار دارد. به عنوان نمونه در حوزه مقررات، تعيين و ابلاغ ضرايب وجوه تضمين قراردادهاي آتي مبتني بر اوراق بدهي با همكاري شركت سپرده‌گذاري اخيراً نهايي شد. همچنين امكان‌سنجي فراهم نمودن راهبردهاي معاملاتي بين سررسيدهاي قرارداد آتي و بين قراردادهاي آتي و اختيار معامله مطالعات در حال انجام است. يكي از دغدغه‌هاي سهامداران بازارگرداني سهام شركت‌هاست، در اين خصوص رويه مدون و مشخص وجود ندارد. در اين باره توضيح دهيد. در حوزه بازارگرداني، دستورالعمل فعاليت بازارگرداني در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ايران در تاريخ 18/05/1400 به تصويب هيات‌مديره سازمان بورس و اوراق بهادار رسيد و براي اجرا ابلاغ شد. علاوه بر اين دستورالعمل، مصوبه هاي متعددي نيز در ارتباط با فعاليت بازارگرداني به تصويب رسيده است. بر اين اساس مفاد مقررات مصوب، وظايف هر يك از اركان بازار سرمايه از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار، بورس ها، صندوق هاي اختصاصي بازارگرداني، ناشران و سهامداران عمده در فرآيند بازارگرداني نمادهاي پذيرفته شده در بورس به صورت شفاف تصريح شده است. از ديگر سو، طبق دستورالعمل فعاليت بازارگرداني در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ايران، نحوه بازارگرداني از جنبه‌هاي مختلف عملياتي، سفارش‌گذاري، معاملاتي، نظارتي و حقوقي به صورت دقيق تعيين شده و اين فعاليت از ابعاد مختلف داراي رويه مدون و مشخص است. به عنوان نمونه، در مواد ۱۲ الي ۱۸ اين دستورالعمل الزامات سفارش‌گذاري و معاملاتي بازارگردان، مواد ۲۷، ۲۸ و ۳۰ اقدامات نظارتي و حقوقي به صورت دقيق بيان شده است. مفاد ديگر اين دستورالعمل مربوط به ساير جزييات مرتبط به رويه اجرايي فعاليت بازارگرداني است. در نهايت بايد به اين نكته اشاره كرد كه دستورالعمل فعلي بازارگرداني با بهره‌گيري از مطالعات گسترده بورس تهران در مورد سازوكار بازارگرداني در ساير بورس‌هاي اوراق بهادار تدون شده است. علاقه‌مندان مي‌توانند با مراجعه به تارنماي بورس تهران، گزارش‌هاي مربوط به بازارگرداني مانند گزارش آسيب‌شناسي بازارگرداني در بازار سرمايه ايران با بررسي تطبيقي روش‌هاي بازارگرداني در بورس‌هاي دنيا و گزارش الزامات بازارگرداني سهام در بورس‌هاي اوراق بهادار را دريافت و مطالعه كنند. بحث عرضه اوليه سهام در بورس‌هاي دنيا فارغ از شرايط بازار سهام انجام مي‌شود اما در ايران شاهد نوسان آن با توجه به شرايط بازار هستيم. در تمام بازارهاي سرمايه در كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه، شرايط بازار بر تصميم ناشر براي عرضه موثر است. در بورس‌هاي دنيا چنانچه بازار سرمايه شاهد بحران يا شرايط نزولي باشد، احتمال استقبال اندك سرمايه‌گذاران از عرضه اوليه يا كشف قيمت پايين در عرضه اوليه بالا مي‌رود. به همين دليل است كه عموماً شركت‌ها شرايط بازار را براي عرضه در نظر مي‌گيرند و تمايل اندكي براي عرضه در شرايط نامساعد بازار دارند زيرا علاوه بر موارد ياد شده، ممكن است عرضه با شكست مواجه شود و شركت نتواند در عرضه اوليه به ميزان مورد نياز سهام بفروشد. بديهي است شركت‌ها در بازار سرمايه ايران نيز شرايط بازار را براي عرضه در نظر مي‌گيرند تا بتوانند با قيمت بالاتري دارايي خود را به فروش برسانند.
دستاوردهاي بورس در خصوص شركت‌هاي دانش‌بنيان چه‌بود؟ چه اقداماتي در اين خصوص شده است؟
در سال ۱۴۰۲ فرآيند پذيرش ۱۳ شركت دانش بنيان در بورس تهران در حال انجام بوده است. در اين خصوص يك شركت در بورس تهران عرضه اوليه شده است. همچنين يك شركت نيز در جريان عرضه اوليه قرار دارد. چهار شركت دانش‌بنيان در جريان درج و هفت شركت در جريان طرح در هيات پذيرش و در حال سپري نمودن فرآيند مربوطه هستند. علاوه بر اين به منظور تسريع پذيرش شركت هاي دانش بنيان و مرتبط با اقتصاد ديجيتال به بورس تهران، پيوست شماره ۷ دستورالعمل پذيرش در سال جاري اصلاح شد.
