تابستان سال 1401 بود كه در سازمان بورس از سامانه‌اي با عنوان «ستاره» رونمايي شد؛ قرار بود «ستاره» ساختار بانكي كشور را تغيير دهد و شرايطي فراهم سازد تا هر فردي با هر شرايط مالي بتواند وام دريافت كند. يعني آن روش سنتي قديمي كه هر فرد براي دريافت وام بايد سند ملكي، چك، سفته و ضامن رسمي داشته باشد به كنار مي‌رود و از سهام بورسي و سهام عدالت گرفته تا سيم كارت مي‌تواند ضامن وام بانكي شود. اما متاسفانه تا به امروز ستاره چندان موفق نبوده و سهامداران بورسي نتوانسته‌اند به راحتي با استفاده از اين سامانه وام دريافت كنند! نخسين روزهاي مرداد ماه سال 1401 بود كه طرح توثيق الكترونيك هوشمند دارايي‌ها يا همان ضمانت وام با نام «ستاره» آغاز به كار كرد و قرار بود به واسطه، اين سامانه سهام بورسي وثيقه وام بانكي شود. البته «ستاره» تنها سهام بورسي را ضامن وام نمي‌كند و تمامي دارايي‌هاي فرد حتي سيمكارت مي‌تواند ضامن وام شود. از سال گذشته تا به امروز خبر چنداني از اين طرح نبوده و حتي در زماني «ستاره» بدون كاربرد بوده و سهامداران بورسي نتوانسته‌اند سهام خود را ضامن وام قرار دهند؛ اما اين روزها دوباره ضمانت وام با بورس به اوج خبرها بازگشته و شاهد صحبت‌هاي بسياري در اين خصوص هستيم و حتي قرار است سال آينده سهام عدالت نيز ضامن وام شود. بانك‌هاي بورسي و دولتي طبق لايحه بودجه سال آينده و با مصوبه مجلس، مكلف به پرداخت ۳۰۰ هزار ميليارد تومان وام و قبول حساب يارانه و سهام عدالت براي ضمانت شدند. مجلس در ادامه بررسي بخش هزينه‌اي لايحه بودجه سال آينده با بند ث و رديف‌هاي 7، 8 و 9 تبصره 13 ماده واحده اين لايحه موافقت كرد كه مربوط به امكان ضامن پرداخت وام بانكي با حساب يارانه و سهام عدالت است. براساس اين گزارش، بانك مركزي طبق بند ث مكلف است مطابق قوانين حمايت از خانواده و جواني جمعيت و ايثارگران، معلولان، دانش بنيان، مشاغل خانگي، امور ديه زندانيان نيازمند و از محل سپرده‌هاي جاري و قرض‌الحسنه و پس‌انداز بانك‌هاي بورسي و دولتي (به غير از بانك‌هاي قرض‌الحسنه) تا 300 هزار ميليارد تومان وام قرض‌الحسنه ازدواج، فرزندآوري و وديعه يا خريد يا ساخت مسكن و ديگر موارد قانوني اختصاص دهد و از طريق بانك‌هاي عامل به تشخيص شوراي پول و اعتبار به شرح زير نسبت به پرداخت تسهيلات قرض‌الحسنه اقدام كند. طبق رديف 8 بند ث هم پس از اعتبارسنجي متقاضيان و در صورت عدم تكافوي اعتبار آنها به منظور تأمين ركن ضامن، بانك‌ها و موسسات اعتباري غيربانكي موظفند با توثيق حساب يارانه يا سهام عدالت متقاضيان يا بستگان درجه اول از طبقه اول آنها يا ساير دارايي‌هاي مالي وي يا تنها دريافت يك فقره سفته و يك نفر ضامن نسبت به پرداخت تسهيلات اقدام كنند.
سهام عدالت ضامن وام مي‌شود؟
درست است كه در لايحه بودجه سال آتي سهام عدالت را ضامن وام‌هاي بانكي اعلام كرده‌اند؛ اما با توجه به بررسي‌هاي ميداني و شرايط موجود به نظر نمي‌رسد كه سهام عدالت بتواند به راحتي ضامن وام شود. آمارها نشان مي‌دهد كه ميزان توثيق وام بانكي افزايش يافته؛ اما بررسي ميداني چندان خبري از اين موضوع نمي‌دهد. بر اساس آخرين آمار منتشر شده توسط سمات؛ اينكه تعداد ۴۳۶ فقره درخواست توثيق اوراق بهادار در پاييز سال گذشته در مديريت خدمات حقوقي شركت سپرده‌گذاري مركزي انجام شده است كه اين عدد با رشد بيش از سه برابري به تعداد ۱.۴۶۸ فقره در پاييز امسال رسيده كه حاكي از افزايش آگاهي و استقبال سهامداران از فرآيند توثيق اوراق بهادار است. همچنين عليرضا ترابي مدير خدمات حقوقي سمات اعلام كرده است كه در مجموع در پاييز امسال به تعداد ۵۴۵ درخواست رفع توثيق و ۱.۲۹۴ درخواست فروش اوراق بهادار وثيقه در مديريت خدمات حقوقي سمات رسيدگي شده است كه ارزش ريالي آن به رقمي بالغ بر ۲۱۳ هزار ميليارد ريال مي‌رسد. توثيق اوراق بهادار در پاييز امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل افزايش سه برابري داشته است.
وام آسان؟
تورم، تحريم، گراني تنها چند واژه‌اي هستند كه شرايط كنوني اقتصاد كشور را بيان مي‌كنند. در اين شرياط مردم توان پس انداز كردن ندارند و به نوعي ديگر دخل و خرج باهم نمي‌خواند و مجبور هستند براي كارهاي ضرروي خود وام دريافت كنند. اما دريافت وام از بانك‌ها هفت خان رستم دارد و هر كسي نمي‌تواند به اين سادگي‌ها از آن عبور كند. براي دريافت ساده‌ترين و كمترين وام‌ها از بانك بايد در وهله نخست ميزان گردش حساب بانكي فرد بالا باشد، پس از آن نياز به يك سپرده سنگين است و در نهايت شايد بانك‌ها رضايت دهند كه برگه درخواست وام را به فرد دهند. در مرحله بعدي براي ضمانت وام نيز نياز به چك، سفته و چندين ضامن معتبر است. درحالي كه قرار بود به واسطه «ستاره» تمامي اين مراحل برداشته شود و مردم بتوانند وامي با شرايط سهل و حتي گاهي سود پايين دريافت كنند. از اسفند سال 1399 شركت سپرده‌گذاري مركزي زيرساخت وام را در اختيار بانك‌ها قرار بود و سامانه ستاره 5 مرداد سال 1401 رونمايي شد؛ يعني بانك‌ها زمان بسيار زيادي براي استفاده و اجرايي كردن اين زيرساخت داشتند! براساس اعلام مسوولان قرار بود بانك‌هاي مهر، ملي و رسالت از طريق توثيق سهام به مردم وام اعطا كنند، همچنين بانك‌هاي صادرات، ملت، پارسيان نيز اقداماتي انجام داده‌اند (قرار است ميزان بانك‌هايي كه مي‌توانند توثيق سهام انجام دهند افزايش يابد.) اما بررسي‌هاي ميداني نشان مي‌دهد كه اغلب شعب اين بانك‌ها در سطح كشور خصوصا خصوصا شهرستان‌هاي اطراف تهران خبري از اين طرح ندارند يا شايد خود را بي‌خبري مي‌زنند و براي دريافت وام از مردم بر اساس قوانيني كه دارند درخواست تضامين سنگين مي‌كنند. اين شرايط درحالي است كه هر روز صحبت‌هاي مختلف درخصوص شرايط سهل وام گرفتن و درصد سود پايين آن هستيم؛ ولي در عمل چيز ديگري در اقتصاد قابل مشاهده است و گرفتن وام براي اغلب افراد كشور تبديل به يك رويا شده است.
بازار از نگاه معاملات
طي معاملات روز سه‌شنبه، شاخص كل بورس تهران 9 هزار و 931 واحد معادل 0.47 درصد نسبت به روز كاري گذشته پايين‌تر ايستاد و به سطح 2 ميليون و 110 هزار و 336 واحد رسيد. شاخص كل هم‌وزن بورس نيز با ريزش 4 هزار و 184 واحدي معادل 0.57 درصد در رقم 734 هزار و 397 واحدي ايستاد. شاخص كل فرابورس با افت 58 واحدي به رقم 25 هزار و 487 واحد رسيد. همچنين شاخص هم وزن فرابورس با كاهش 908 واحد به سطح 135 هزار و 165 واحد رسيد. روز سه‌شنبه خالص تغيير مالكيت حقوقي به حقيقي بازار منفي شد و 459 ميليارد تومان پول حقيقي از بازار سهام خارج شد. نماد دي بيشترين خروج پول حقيقي را داشت كه ارزش آن 43 ميليارد تومان بود. پس از دي، نمادهاي خساپا، خودرو، اخابر و شستا بيشترين خروج پول حقيقي را داشتند. در سوي ديگر، بيشترين ورود پول حقيقي به نمادهاي ثجنوب، كروميت، فرابورس، زكشت و سدشت تعلق داشت. در روزي كه گذشت شپنا، شستا و وبملت نمادهاي قرمز پوش بورس بودند كه بيشترين اثر را در افت شاخص كل بورس داشتند. در سوي ديگر نمادهاي سدشت، فخوز و فخاس از نمادهاي سبز بودند كه اثر مثبت بر شاخص داشتند. در فرابورس نيز نمادهاي بپاس، خاور و مارون بيشترين اثر كاهنده را بر شاخص داشتند و نمادهاي آريا، فصبا و فزر بيشترين اثر افزايشي را بر شاخص كل فرابورس داشتند.در بين نمادهاي پرتراكنش بورس روز گذشته نماد داتام بيشترين تراكنش را داشت و شستا و ثشاهد در رتبه‌هاي بعدي قرار گرفتند. در فرابورس نيز نخريس، فصبا و كروميت بيشترين تراكنش را داشتند. در چهارمين روز كاري هفته ارزش معاملات كل بازار سهام به 17 هزار و 244 ميليارد تومان رسيد. ارزش معاملات اوراق بدهي در بازار ثانويه 7 هزار و 490 ميليارد تومان بود كه 43 درصد از ارزش كل معاملات بازار را در اين روز شامل مي‌شود. بر اساس آمار اكوايران ارزش معاملات خرد نيز با كاهش 6 درصدي به نسبت روز معاملاتي قبل به رقم 4 هزار و 949 ميليارد تومان رسيد. در معاملات نماد تملت بيشترين ارزش معاملات بازار سهام را به خود اختصاص داد كه ارزش معاملات آن 161 ميليارد تومان بود. پس از تملت، فصبا بيشترين ارزش معاملات را داشت و ثشاهد رتبه سوم بيشترين ارزش معاملات را به خود اختصاص داد و پس از آن، دو نماد ثفارس و كروميت در رتبه‌هاي بعدي بيشترين ارزش معاملات قرار گرفتند. در حجم معاملات نيز سهام تملت با تعداد 539 ميليون و 980 هزار سهم در صدر قرار گرفته است. شستا در رتبه دوم بيشترين حجم معاملات بازار قرار گرفت و رتبه سوم به شگستر تعلق داشت. دو نماد خودرو و فصبا نيز در رتبه‌هاي بعدي بيشترين حجم معاملات بازار قرار داشتند. در معاملات سه‌شنبه، 51 نماد صف خريد داشتند و 71 نماد با صف فروش مواجه بودند. مجموع ارزش صف‌هاي خريد با رشد 33 درصدي نسبت به روز كاري قبل به 230 ميليارد تومان افزايش يافت و مجموع ارزش صف‌هاي فروش نيز با كاهش 25 درصدي به 230 ميليارد تومان رسيد.
