آغاز تجارت آزاد ايران با «اوراسيا»

پس از 3 سال مذاكرات بر سر تجارت آزاد ايران و اوراسيا، بالاخره ايران و كشورهاي عضو اوراسيا در سن‌پترزبورگ موافقتنامه تجارت آزاد را امضا كردند. مقامات تجاري كشورمي گويند: با اجرايي شدن اين توافقنامه تعرفه ۸۷ درصد كالاهاي تجاري بين ايران و كشورهاي عضو اتحاديه اقتصادي اوراسيا صفر خواهد شد. اين توافقنامه نخستين توافقنامه چندجانبه تجارت آزاد ايران بوده كه پيش‌بيني مي‌شود با اجرايي شدن آن تجارت ايران با كشورهاي عضو اين اتحاديه تا پنج سال آينده به ۱۸ تا ۲۰ ميليارد دلار برسد.
روز دوشنبه 4 آذر ماه 1402، عباس علي آبادي وزير صمت ايران به سن‌پترزبورگ رفت تا موافقتنامه تجارت آزاد بين ايران و اوراسيا امضا شود. البته اين موافقتنامه پس از امضا نيازمند تصويب در مجالس ۶ كشور (مجلس شوراي اسلامي و مجالس پنج كشور عضو اتحاديه اوراسيا) است تا به قانون تبديل و عملياتي شود. طبق اعلام خبرگزاري رسمي، روز گذشته در آييني با حضور وزير صمت ايران و معاونان نخست وزيران كشورهاي بلاروس، قزاقستان، قرقيزستان، روسيه و ارمنستان، مهدي صفري معاون ديپلماسي اقتصادي وزارت امور خارجه، آندري اسلپنف وزير تجارت اتحاديه اقتصادي اوراسيا، كاظم جلالي سفير ايران در روسيه و جمعي ديگر از مقامات اتحاديه اوراسيا موافقتنامه تجارت آزاد ايران و اوراسيا امضا شد. پيش از اين، آخرين مذاكرات مرتبط با متن نهايي اين موافقتنامه روز يكشنبه سوم دي‌ماه با حضور مسوولاني از ايران و پنج كشور عضو اتحاديه اوراسيا صورت گرفته بود. در سال 1395 بود كه قرارداد موقت تجارت ترجيحي ايران با 5 كشور روسيه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قرقيزستان منعقد شد.در سال اول انعقاد اين قرارداد، صادرات ايران طبق داده‌هاي رسمي به اين كشورها 80 درصد رشد كرد.
 از سال 99 هم مذاكرات براي تجارت آزاد آغاز شد. حالا طبق اظهارات معاون ارتقاي كسب و كارهاي بين‌المللي سازمان توسعه تجارت ايران، طي يكي دو ماه آينده 5 كشور عضو اتحاديه، سند نهايي تجارت آزاد را امضا خواهند كرد.
طبق داده‌هاي رسمي كشورهاي عضو اتحاديه اوراسيا سالانه 380 ميليارد دلار واردات دارند. با امضا سند همكاري تجارت آزاد ايران و اوراسيا تعرفه كالاهاي وارداتي بين كشورها صفر و در واقع ايران با جهش صادراتي روبرو مي‌شود. طبق اعلام سازمان توسعه تجارت، از 100 درصد كالاهاي تجاري ايران 87 درصد در ليست تجارت آزاد با تعرفه صفر قرار مي‌گيرد، اما برخي كالاهاي ممنوعه وارداتي مانند برخي محصولات كشاورزي و صنايع نساجي در فهرست تجارت آزاد با تعرفه آزاد قرار نمي‌گيرد و كالاهايي مانند خودرو با همان تعرفه‌اي كه براي آن تعيين شده وارد مي‌شود. وزير تجارت اتحاديه اقتصادي اوراسيا پنجشنبه ۳۰ آذرماه ۱۴۰۲ در اين باره گفت: پس از امضاي موافقتنامه تجارت آزاد ايران و اين اتحاديه ميزان تجارت دو طرف در گام نخست و در يك بازه زماني پنج تا هفت ساله به ۱۸ تا ۲۰ ميليارد دلار در سال خواهد رسيد. آندري اسلپنف افزود: ما با توافقنامه موقت موفق شديم مبادلات دوجانبه با ايران را در طول سه سال دوبرابر افزايش دهيم و اكنون با امضاي موافقتنامه دايم به‌طور منطقي مي‌توانيم در كوتاه‌مدت در انتظار افزايش ميزان تجارت دو كشور تا سقف ۲۰ ميليارد دلار در سال باشيم. پيش از اين موافقتنامه‌اي تحت عنوان آزاد با سوريه منعقد شده بود كه مفاد موافقت‌نامه و ماهيت آن عملاً با تجارت آزاد فاصله داشت. ساير توافقات ايران نيز موافقت‌نامه‌هاي ترجيحي با تعداد اقلام و عملكردي محدود بوده است. اين موافقت‌نامه داراي كاملترين و مفصل‌ترين متن توافقنامه تجاري ايران با 11 فصل و يك ضميمه مربوط به فهرست‌هاي كالايي دو طرف است.
فصول اين موافقت‌نامه شامل: مقدمه، تجارت كالا، چاره كارهاي تجاري، اقدامات فني، اقدامات بهداشتي، قواعد مبدا، همكاري گمركي، حل و فصل اختلافات، خريد دولتي، همكاري‌هاي بخشي (در حوزه‌هاي حمل و نقل، انرژي، صنايع خودرو، مناطق آزاد تجاري و بنگاه‌هاي كوچك و متوسط) و مقررات پاياني است و در ضميمه آن كالاهايي كه مشمول حذف تعرفه نمي‌شوند، مشخص شده‌اند.
مطابق اين موافقت‌نامه تجارت آزاد، جهت افزايش تجارت في‌مابين و گسترش همكاري‌ها، علاوه بر تسهيل تجارت و رفع موانع غير تعرفه‌اي، تعرفه ورودي حدود 87 درصد اقلام كالايي في‌مابين حذف مي‌شود.
اتحاديه اقتصادي اوراسيا با 183 ميليون نفر جمعيت و واردات 388 ميليارد دلاري از جهان بازار بسيار بزرگ در نزديكي ج.ا ايران محسوب مي‌شود و افزايش مناسبات في‌مابين امكان استفاده حداكثري از اين پتانسيل و بازار بزرگ را براي كشورمان فراهم خواهد آورد. با توجه به واردات قابل ملاحظه اوراسيا از جهان، با انعقاد موافقت‌نامه تجارت آزاد في‌مابين، پيش‌بيني مي‌شود با افزايش سرمايه‌گذار‌ي‌ها و توليدات مشترك و فراهم آوردن زيرساخت‌هاي مناسب، تجارت في‌مابين افزايش قابل قبولي داشته باشد.