در گذشته به وفور، شاهد صدور چک بلامحل و کلاهبرداری از افراد در صنوف مختلف بوده ایم. بالاخص در سال های ابتدایی که معاملات با چک در حال رواج بودند افراد بدون ترس و اطلاع کامل از عواقب و مجازات هایی که در انتظار آنهاست، اقدام به صدور چک می کردند. اما رفته رفته قوانین مربوط به چک شکل گرفتند و محدودیت هایی اعمال شد تا از بروز چنین اتفاقاتی جلوگیری به عمل آید.
آنچه در این مقاله به بررسی آن می پردازیم، قوانین مربوط به چک و دریافت آن از بانک هاست که هدفی بازدارنده از قرار آنچه در ابتدا گفتیم، دارند. در این مقاله به منظور ارائه هرچه بهتر و به روزتر قوانین، از راهنمایی بهترین وکیل در تهران و شهرستانها بهره برده ایم تا از محتوای پیش رو استفاده لازم را ببرید. برای پاسخ سوالات خود، با ما همراه باشید.
قوانین جدید صدور چک چیست؟
از چه زمانی تغییرات و تحولات در چک آغاز شد؟ در پاسخ باید بگوییم که از ابتـدای سال ۱۴۰۰ دستـه‌چک‌های طرح جــدید منتشــر و جایگزین دسته‌چک‌های صیادی موجود شدند. این چک‌ها با رنگ بنفش و شناسه یکتای ۱۶ رقمی بر روی آن از سایر چک‌های قدیمی‌تر متمایز و تماما شامل قانون جدید چک هستند. به این معنا که لازمه نقد شدن این چک‌ها، ثبت مشخصات چک (شامل: تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذینفع) در زمان صدور توسط صادرکننده و تایید آن توسط ذینفع در سامانه برخط صیاد است.
همچنین صدور این چک‌ها در وجه حامل امکان‌پذیر نیست و انتقال آن نیز باید در سامانه صیاد ثبت شود. با اجرای این قانون، اعتبار چک صرفا متکی بر لاشه کاغذی نخواهد بود و با پشتیبان‌گیری و ثبت اطلاعات چک در سیستم متمـرکز بانک مـرکزی، اعتبار چـک افزایش می‌یابد. ویژگی چک‌های جدید عبارت اند از:
- ملاک اعتبار و محوریت با اطلاعات ثبت‌شده در سامانه صیاد است و در صورت مغایرت مندرجات روی چک با اطلاعات سامانه صیاد، بانک از پرداخت وجه چک خودداری می‌کند. در ادامه، در صورت درخواست دارنده چک، بانک نسبت به صدور گواهی عدم‌پرداخت اقدام می‌کند.
- با اجرای قانون جدید صدور چک، آن دسته از چک‌های طرح جدید ثبت‌نشده در سامانه صیاد مشمول الزامات و ســـازوکارهای مقــرر در قــانون صــدور چک نخواهند بود و صرفا یک سند مدنی موید طلب به شمار می‌آیند.
- صدور چک برای ضمانت بلامانع است، ولی چک بدون تاریخ اساسا قابل وصول نیست.
مزایا قوانین جدید صدور چک
در امور مربوط به چک در دادگاه ها و دادسرا ها بسته به نوع و موضوع چک با موارد کیفری و حقوقی متفاوتی رو به رو می شوید. باید این نکته را در نظر بدارید که همانطور که برای درمان مریضی مشخصی، به بهترین پزشک مراجعه می کنید، یا برای تهیه اقلام مورد نیازتان، از بهترین مراکز بهره می جویید، در ارتباط با موضوعات حقوقی و کیفری چک نیز باید به بهترین وکیل چک در تهران یا شهرستان محل سکونتتان مراجعه کنید. هر عمل خودسرانه ای می تواند به ضرر شما باشد یا منطبق بر قوانین جدید نباشد. حال آنکه با عملیاتی شدن این قانون وقوع جرائمی همچون جعل و سرقت چک به میزان قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت.
از طرف دیگر با توجه به الزام ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد بانک مرکزی، امکان نظارت دائمی و برخط بر افراد پرخطر برای بــانک مــرکــزی فــراهم می‌شود و افراد بدحساب و کلاه‌بردار امکان اخذ دسته‌چک را نخواهند داشت، چرا که استعلام سوابق، احراز ممنوعیت‌ها و صدور دسته‌چک به‌صورت متمرکز توسط سامانه بانک مرکزی و بر مبنای اعتبارسنجی انجام می‌گیرد.
ثبت چک در سامانه صیاد با توجه به قوانین جدید چگونه است؟
صادرکننده چک باید پس از صدور چک فیزیکی نسبت به ثبت اطلاعات چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذینفع در برگ چک از طریق ابزارهای دسترسی در سامانه صیاد اقدام کند. ذینفع یا دریافت‌کننده چک پس از دریافت فیزیک چک باید اطلاعات آن را از طریق ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد استعلام و تایید کند. در صورت تایید چک، چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی می‌شود و قابلیت نقد شدن در سررسید را خواهد داشت. در صورت رد چک، ذینفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه، می‌بایست فیزیک چک را به صادرکننده یا انتقال‌دهنده عودت دهد. انتقال چک به شخص ثالث نیز مانند فرآیندهای قبل نیازمند ثبت اطلاعات انتقال‌دهنده و دریافت‌کننده در سامانه صیاد است.
- ثبت چک
- استعلام و تایید دریافت چک (توسط ذینفع)
- انتقال چک (در صورت نیاز)
قانون و شرایط مربوط به دریافت دسته چک از بانک ها
در ابتدا اشاره کردیم به منظور جلوگیری از مشکلاتی که به دلیل عدم آگاهی و نبود قوانین مکفی برای افراد پیش می آمد، قوانین جدید برای صدور چک و همچنین دریافت دسته چک از طرف بانک ها وضع شد. اما این شرایط چیست و چگونه اعمال می شود؟ پرتکرار ترین و کلیدی ترین سوال این بخش که بهترین وکیل بانکی در تهران در پاسخ به آن اذعان می دارد که بانک مرکزی شرایط جدید ارائه دسته چک به متقاضیان را اعلام کرده که بر اساس آن، تحویل دسته چک به مشتری دارای سابقه چک برگشتی، بدهی غیرجاری و یا مشمولان موضوع ماده ۷ قانون صدور چک، ممنوع اعلام شده است؛ ضمن اینکه تحویل دسته چک جدید منوط به بازگشت حداقل ۸۰ درصد از برگه های آخرین دسته چک مشتری، اعم از صادر شده یا ابطال شده، به بانک خواهد بود.
نحوه شناسایی متقاضی افتتاح حساب جاری مطابق با مفاد قانون، آیین نامه و دستورالعمل‌های مبارزه با پولشویی است؛ ضمن اینکه تحویل دسته چک جدید منوط به بازگشت حداقل ۸۰ درصد از برگه های آخرین دسته چک مشتری، اعم از صادر شده یا ابطال شده، به بانک خواهد بود.
بر اساس بخشنامه بانک مرکزی، برای جلوگیری از بروز هرگونه کلاهبرداری احتمالی از طریق چک، بر شناسایی کامل شخص به منظور افتتاح حساب جاری تاکید می گردد؛ مسئولیت عدم رعایت یا تخطی از مقررات دستورالعمل حساب جاری با هیات مدیره هر بانک است. در صورت تخلف، مشمول مجازات‌های انتظامی موضوع ماده ۴۴ قانون پولی و بانکی کشور می شود.
فرم اشخاص دارای بیش از ۲۰ فقره چک برگشتی با نظارت واحد بازرسی آن بانک تکمیل و به طور مستمر در دو مقطع پایان شهریور ماه و پایان اسفند ماه هر سال به منظور اتخاذ تدابیر نظارتی مقتضی به این مدیریت کل ارسال کنند؛ همچنین مدیریت بازرسی بانک نسخه ای از گزارش ها و نتایج بازرسی های صورت گرفته در این خصوص را به همراه مستندات مربوطه، به طور ماهانه به این بانک ارسال کنند.
شرایط دریافت دسته چک برای دارندگان چک برگشتی
آنچه به عنوان سخن پایانی به آن اشاره می کنیم، شرایط موجود برای دارندگان چک برگشتی است. در قانون جدید چک، پس از ۲۴ ساعت از ثبت غیرقابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، تمام بانک‌ها و موسسات اعتباری تا زمانی که از چک بـــرگشتی رفع سو اثر نشده است، محدودیت‌های زیـــر را نسبت به صاحب حساب و امضاکننده چک برگشتی اعمال می‌کنند:
- عدم امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید؛ حتی صدور المثنی/ تمدید تاریخ اعتبار کارت/ کارت اعتباری و تسهیلات خرد
- مسدود شدن وجوه تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک‌ها یا موسسات اعتباری موجود است به میزان کسری مبلغ چک و به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی
- عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی یا ریالی
- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی
