گاهی اوقات احساس خشم می‌تواند مفید باشد. این مفید بودن به منزله آن است که اگر عصبانی شدید تا جایی که مدیریت احساسات و زندگی از کنترل‌تان خارج نشده، به این حس اجازه بروز دهید. در مجموع بروز خشم الزاما مخرب نیست بلکه واکنش رفتاری ناشی از آن است که سازنده یا مخرب بودن آن را تعیین می‌کند.
به گزارش تعادل، خشم حسی طبیعی و یکی از شش احساس اصلی ما در کنار شادی، غم، ترس، انزجار و تعجب است. همه ما گاهی اوقات احساس خشم می‌کنیم، آن را بروز می‌دهیم و بروز احساسات هم بخشی از ویژگی‌های انسان است.
با این همه برای احساس خشم کردن دلایل متفاوتی وجود دارد. گاهی ممکن است به دلیل شرایط سختی که در حال تجربه آن هستیم یا اتفاقی که در گذشته برایمان افتاده احساس خشم کنیم و گاهی هم این حس در موقعیت‌های خاص بروز پیدا می‌کند.
واکنش افراد به موقعیت‌های مشابه متفاوت است. ممکن است فردی در یک موقعیت رفتاری از خود بروز دهد که باعث خشم شما شود اما اگر همان رفتار را نسبت به فرد دیگری نشان دهد، او را عصبانی نکند. البته اینکه شما از رفتار او عصبانی شده‌اید نشان‌دهنده این نیست که تفسیر اشتباهی از شرایط داشتید. اینکه چگونه و چه زمانی احساس عصبانیت می‌کنید و واکنش شما به خشم چیست، به عوامل زیادی از جمله دوران کودکی، تجربیات گذشته، شرایط فعلی و میزان سلامتی روحی و جسمی‌تان بستگی دارد.
با این همه گاهی اوقات احساس خشم می‌تواند مفید باشد. اما گاهی هم ممکن است مدیریت آن از کنترل ما خارج شود و زندگی‌مان را سخت‌تر کند. یادگیری نحوه تشخیص، ابراز و مدیریت خشم می تواند نقش پررنگی در سلامت روان افراد داشته باشد. در مجموع بروز خشم الزاما مخرب نیست بلکه واکنش رفتاری ناشی از آن است که سازنده یا مخرب بودن آن را تعیین می‌کند.
در ادامه به نشانه‌های خشم سازنده و مخرب اشاره می‌کنیم و موقعیت‌هایی را که خشم می‌تواند در زندگی‌مان آسیب‌زا شود، مرور می‌کنیم.
خشم چگونه می‌تواند سازنده باشد؟
بروز خشم وقتی می‌تواند مفید و سازنده باشد که:
- در شناسایی مشکلات به ما کمک کند.
- از ما در برابر چیزهایی که به ما صدمه می‌زنند محافظت کند.
- کمک کند که انرژی بیشتری برای تمرکز روی یک کار داشته باشیم.
- به ما انگیزه دهد تا برای تغییرات در جهان تلاش کنیم یا به افرادی که مورد بدرفتاری قرار می‌گیرند کمک کنیم.
- با کمک آن بتوانیم بی‌عدالتی یا تبعیض را به چالش بکشیم و در برابر آن بایستیم.
- با انرژی دادن به ما کمک می‌کند تا در شرایط خطرناک، ایمن بمانیم و از خود دفاع کنیم.
خشم چه هنگامی مخرب است؟
اگر هنگام خشم علائم زیر را در رفتارتان مشاهده کردید، نشان‌دهنده این است دچار خشم مخرب شده‌اید:
- خشم حواس‌تان را از کاری که باید انجام دهید، منحرف کند.
- خشم، شما را وادار به گفتن یا انجام دادن کارهایی کند که ممکن است از آن پشیمان شوید.
- بیان واضح یا آرام احساسات‌تان را برای شما دشوارتر کند.
- منجر به مشاجره یا درگیری با دیگران شود.
- باعث شود شما احساس گناه و شرمندگی کنید.
- شما را از شناختن یا برخورد کردن با سایر احساسات باز دارد.
- مراقبت از خود را برایتان سخت‌تر کند.
- بر عزت نفس شما تأثیر بگذارد.
- روی بدن شما تأثیر بگذارد؛ مثلاً باعث بر هم خوردن ساعت خواب شما شود.
- منجر به قضاوت منفی مردم در مورد شما شود.
اما چه زمانی خشم ما مشکل‌ساز می‌شود؟
همه ما می‌توانیم برای مدیریت خشم تلاش کنیم، اما نشانه‌هایی وجود دارند که نشان می‌دهند گاهی عصبانیت باعث ایجاد مشکل در ارتباطات و زندگی می‌شود. این نشانه‌ها عبارتند از:
- احساس می‌کنید نمی‌توانید خشم خود را کنترل کنید؛ به عبارت دیگر این خشم است که زندگی شما را کنترل می‌کند.
- خشم خود را از طریق رفتارهای غیرمفید یا مخرب مانند خشونت یا آسیب رساندن به خود ابراز می‌کنید.
- نگران هستید رفتارتان با دیگران توهین‌آمیز شود.
- خشم بر روابط، کار یا سرگرمی‌هایتان تأثیر منفی می‌گذارد.
- عصبانیت شما اغلب باعث آزار، ترس یا ناراحتی اطرافیان‌تان می‌شود.
- به دلیل عصبانیت احساس می‌کنید نمی‌توانید به زندگی روزمره خود ادامه دهید.
- در اغلب موارد به خشم و آنچه سبب خشمگین شدن شما شده فکر می‌کنید.
- هنگام خشم کارهایی را انجام می‌دهید یا حرف‌هایی می‌زنید که بعد از فروکش کردن عصبانیت از انجام و گفتن آنها پشیمان می‌شوید.
- خشم بر سلامت کلی روحی و جسمی شما تأثیر منفی می‌گذارد.
- خشم در حال تبدیل شدن به احساس اصلی شماست و مانع بروز سایر احساسات‌تان می‌شود.
- عصبانیت مرتباً باعث می‌شود احساس بدتری نسبت به خود یا زندگی‌تان داشته باشید.
- وقتی عصبانی هستید نمی‌توانید کارهایی که باید انجام دهید را به یاد بیاورید.
- برای مقابله با عصبانیت خود از الکل یا مواد مخدر استفاده می‌کنید.
ما نمی‌توانیم احساس خشم و عصبانیت را از بین ببریم، چه خشم در اثر اتفاقاتی باشد که در گذشته پیش آمده و چه در اثر مشکلاتی باشد که در حال حاضر با آن روبه‌رو هستیم. به همین خاطر نیاز داریم قبل از رسیدن به مرحله خشم مخرب و در معرض خطر قرار دادن خود و اطرافیان، آن را به خوبی بشناسیم، راه‌های بروز این حس را به شکل درست بیاموزیم و بتوانیم آن را به‌درستی مدیریت کنیم.
