گروه غذا و دارو آرمان گیوهچیان- محمدمهدی حاتمی
به گزارش «تعادل»، طبق اعلام سازمان امور مالیاتی کشور و براساس ششمین مرحله فراخوان قانون مالیات بر ارزش افزوده، چلوکبابیها، سالنهای غذاخوری، سفرهخانههای سنتی و اغذیهفروشیهای زنجیرهیی نیز از ابتدای سال1394 مالیات بر ارزش افزوده دریافت میکنند. به بیان خودمانی این جملات یعنی کبابیها هم مجبورند مثل رستورانها، از مشتریانشان مالیات بر ارزش افزوده بگیرند و همین رقم را به ماموران مالیاتی بدهند، اما همهچیز بههمین سادگی نیست. بررسیهای «تعادل» نشان میدهد که در همین مدت هم بسیاری از رستورانداران با تغییر صنف، رستورانشان را به کبابی تبدیل کردهاند تا از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف شوند.
تقریبا برای همه اتفاق افتاده. به همراه گروهی از دوستان به رستوران میروید و دلی از عزا در میآورید. وقت حساب و کتاب میرسد و هرکس اصطلاحا «دنگش» را «جور» میکند، با این حال، سر جمع مبالغ جمع زده شده آن چیزی نیست که باید باشد. به فاکتور که نگاه میکنید، عبارت «مالیات بر ارزش افزوده» و مبلغی که جلوی آن نوشته شده، پاسخ مطابقت نداشتن «دنگها» با رقمی است که به رستوران دادهاید.
مالیات بر ارزش افزوده، مالیات غیرمستقیمی است که مصرفکننده (خریدار)، آن را بههمراه بهای خرید اجناس و خدمات میپردازد و دریافتکننده (فروشنده) موظف است مقدار مالیات دریافتی را به خزانه دولت واریز کند. این نوع مالیات، یکی از انواع مرسوم مالیات در جهان است و با این حال، کلید خوردنش در سال88، چندان به مذاق اصناف خوش نیامد و حتی بعضی اصناف مثل طلافروشان تا هفتهها در اعتصاب بودند چراکه فکر میکردند اعمال این مالیات اضافه کسبوکارشان را کساد میکند.
سازمان امور مالیاتی از اخذ مالیات بر ارزش افزوده از چلوکبابیها با شروع سال94 خبر داده بود، اما مشاهدات «تعادل» نشان میدهد که در صنف چلوکبابی مالیات بر ارزش افزوده اخذ یا پرداخت نمیشود.
مالیات متفاوت برای خدمات یکسان
رییس اتحادیه صنف رستوران و سلفسرویس نیز از این قضیه متعجب است. سیدعلیاصغر میرابراهیمی به «تعادل» میگوید که گرچه از ابتدای سال، تمام مجاری رسمی و غیررسمی اخبار از فشار به چلوکبابیها، برای اخذ و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده را اعلام کردند، اما همچنان شاهد آنیم که هیچگونه مالیاتی از این واحدها اخذ نمیشود.
از دید میرابراهیمی، صنف رستوران و چلوکبابی تفاوت چندانی ندارند چراکه هر دو به ارائه کالا و خدمات مشخص و یکسانی میپردازند، کالایی که غریضیترین میل انسانی را ارضا میکند؛ غذا.
رییس اتحادیه صنف رستوران گلایه دارد که چرا باوجود یکسان بودن نوع خدمات هر دو صنف، رستورانداران از سال89 موظف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده شدند، درحالی که چلوکبابیها از این مالیات معاف هستند.
او میگوید که مالیات بر ارزش افزوده باعث رکود کار و کاسبی رستورانداران شده، چراکه قیمت غذا را بیشتر از رشد درآمد افراد افزایش داده است. اما شکایت میرابراهیمی تنها به این قضیه محدود نمیشود. به گفته او، معافیت چلوکبابیها از مالیات، باعث شده قیمت غذای آنها نسبت به رستورانها پایینتر باشد. اختلاف قیمت مشتریان را به سمت چلوکبابیها سوق میدهد و این مساله، بر کسبوکار رستورانداران تاثیر گذاشته است؛ «بسیاری از رستورانها کار و کاسبی خود را تعطیل کردهاند و بسیاری دیگر، مجوز رستوران را باطل کرده و مجوز چلوکبابی گرفتهاند.»
چلوکبابیها فعلا معاف هستند
چه عاملی باعث شده که چلوکبابیها همچنان مالیات بر ارزش افزودهها را پرداخت نکنند؟ مدیر اجرایی اتحادیه چلوکباب و چلوخورش، تایید میکند که این مالیات پرداخت نمیشود.
اسماعیل فلاح به «تعادل» میگوید که پیرو مذاکرات صورت گرفته با مقامات دولتی و سازمان امور مالیاتی، چلوکبابیها زیر بند «ج» قرار گرفته و فعلا از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف شدهاند. اما از ارائه توضیحات بیشتر خودداری میکند.
فلاح همچنین میگوید که چلوکبابیهایی که از مشتریان مالیات بر ارزش افزوده اخذ میکنند، زیرنظر اتحادیه چلوکباب و چلوخورش نیستند و مجوز رستوران دارند.
از مدیر اجرایی اتحادیه چلوکباب، راجع به تفاوت چلوکبابی و رستوران پرسیدیم. فلاح توضیح میدهد درحالی که رستورانها گاهی تا 400نوع غذا سرو میکنند، غذای پخت شده در چلوکبابیها به 19نوع محدود میشود که همگی سنتی هستند و با برنج مصرف میشوند. این مساله، مشتریان چلوکبابیها را محدود به صاحبان یک ذائقه خاص میکند.
او معتقد است که رستوران و چلوکبابی، هر کدام مزایای خود را دارند و نمیتوان این دو صنف را با هم مقایسه کرد.
کبابیهایی که از جیب مالیات میدهند
سراغ کبابیها رفتیم تا گپ و گفتی درمورد مالیات بر ارزش افزوده داشته باشیم. یکی از بورسهای جدید غذایی تهران خیابان ستارخان است. کبابسرایی در این خیابان، که انواع کبابهای ترش، تند و شیرین را در فهرست خود داشت و البته از مالیات بر ارزش افزوده اظهار بیاطلاعی میکرد به «تعادل» میگوید: «از ما مالیات بر ارزش افزوده نمیگیرند.» او حتی درمورد میزان مالیاتی که صنف کبابیها میپردازند و نوع آن هم اطلاع نداشت و میگوید: «مامور مالیات که بیاید هرقدر از ما بخواهد باید پرداخت کنیم و چون از قبل حساب و کتاب نکردیم و سیستم ما هم کامپیوتری نیست، بنابراین باید مالیات را از جیب بپردازیم. اما ما از زمانی که اینجا هستیم مالیات ندادهایم.»
یکی دیگر از کبابیها که سه سالی است مشغول کار هستند، میافزاید: «از ابتدا هم به صنف ما مالیات بر ارزش افزوده تعلق نمیگرفت. ما در این مدت فقط 200تومان به قیمتها اضافه کردهایم که آن هم بهخاطر تورم است.»
طی گشتوگذار در خیابانها یک کبابسرا نظرمان را جلب کرد که پیشتر، یک رستوران معروف محلی بود. هر چند که مدیریت رستوران از پاسخ به سوالات طفره میرفت اما از لابهلای صحبتهایش متوجه شدیم که خودش بهدلیل تمایز مالیاتی میان دو صنف، رستورانش را به کبابی تغییر داده است!
سراغ یکی از پرفروشترین اغذیهفروشیهای تهران که سابقهیی 50ساله دارد، رفتیم. این اغذیهفروشی، چند سالی است که به فکر توسعه هم افتاده و یک رستوران هم به زنجیره خود اضافه کرده است. آقاجانی مدیر بخش رستوران، سه سالی است که عضوی از این مجموعه شده است. او درباره مالیات بر ارزش افزوده رستورانها میگوید: «دو ماه است که دستور به ما ابلاغ شده اما برای ما کشش ندارد که بخواهیم قیمتمان را اضافه کنیم، چراکه با همین قیمتها هم بازارمان کساد است.»
او ادامه میدهد: «البته ما در فاکتورمان بخش مالیات بر ارزش افزوده را اضافه کردهایم اما هنوز مبلغی از مشتری دریافت نکردهایم. حتی چند روزی بخشنامه اتحادیه را هم روی دیوار رستوران زدیم تا درواقع مشتریها را آماده کنیم، اما الان این بخشنامه را هم برداشتهایم.»
او میگوید: «خیلی از رستورانها، تغییر مجوز میدهند و رستورانشان را کبابی میکنند تا اداره مالیات را دور بزنند، اما ما شناخته شده هستیم و 2000 تا اشتراک داریم، قیمتهایمان ثبت شده است و نمیتوانیم افزایش قیمت بدهیم و مجبوریم آن را از جیب بپردازیم.»
سراغ مدیریت کل این مجموعه هم رفتیم. او میگوید: «ما یک رستوران عضو اتحادیه اغذیهفروشیها داریم، یکی عضو اتحادیه رستورانها و هر کدام اینها هم مشمول یکسری مالیات میشوند که مختص به صنفشان است. اما باوجود اینکه مالیات بر ارزش افزوده به ما ابلاغ شده نمیتوانیم روی قیمتها بکشیم زیرا بازار کشش ندارد.»
از او درمورد رقم پرداختی مجموعه تحت ریاستش به اداره مالیات هم پرسیدیم، اما دریغ از جواب! متاسفانه همه از شفافسازی درمورد میزان مالیات پرداختیشان میترسند و کبابیها و رستورانها هم از این قاعده مستثنی نیستند.
دلی که از «مالیات» و «اتحادیه» چرکین است
مقصد بعدیمان، کبابی دو نبشی در یک خیابان نهچندان شلوغ بود. صاحب کبابی از اینکه رستورانها موظف به پرداخت مالیات بر ارزش افزودهاند اما همصنفان او نه، اطلاع داشت و البته دل پری هم از انواع مالیاتهایی که مجبور به پرداختشان بود: «من حداقل 3نوع مالیات میپردازم، مالیات مشاغل، مالیات مستغلات و عوارض شهرداری. در مقابل همه اینها کبابی من هیچ خدماتی دریافت نمیکند و حتی گاهی بهخاطر مسائلی که ربطی هم به ما ندارد، جریمهمان میکنند.» از او درمورد این جریمه پرسیدیم و شنیدیم: «از طرف شهرداری آمدند و گفتند که مغازه شما پلاک ندارد و 200هزار تومان جریمهمان کردند و من مجبور شدم جریمه را بدهم، اما در دادگاه اعتراض هم کردم که چرا من باید جریمه ندانمکاری یک ارگان دیگر را بدهم؟ آیا من مسوول نصب پلاک روی سر در مغازهام هستم؟» او ادامه میدهد: «حتی از اتحادیه هم آمدند و یک بنر به ما دادند تا در طول ایام ماه رمضان، آن را بهعنوان فروشنده مجاز آش و حلیم، جلوی مغازه نصب کنیم. اما میدانید چقدر بابت همین بنر از ما گرفتند؟ 600هزار تومان!»
او به یکی از کارگران مغازهاش اشاره میکند و میگوید: «اتحادیه حقوق کبابزن را 900هزار تومان اعلام کرده، اما کسی با این حقوق سر کار نمیآید. حقوقی که من به کبابزن میدهم یکمیلیون و 200هزار تومان است. آیا کسی این مابهالتفاوت را به من میدهد؟»
او ادامه میدهد: «برای ما فرقی نمیکند، هر زمان که اداره مالیات به ما اعلام کند باید مالیات بر ارزش افزوده هم بپردازیم، ما مجبوریم بپردازیم، اما مبلغ اضافه را باید از مشتری بگیریم، درواقع فشار روی دوش مشتری میافتد.» مکرر در مکرر شنیدهایم که برای خلاصی از یک اقتصاد نفتی، شهروندان ایرانی باید مالیات بپردازند. فارغ از اخبار موجود که میگویند چیزی در حدود 65درصد از اقتصاد کشور خارج از چتر مالیاتی دولت به فعالیت مشغول است، میتوان پرسید که برای یکسانسازی و شفافیت فضای کسبوکار برای مالیاتدهندگان کنونی چه تدبیری اندیشیده شده است؟