شبکه بانکی ایران همواره تحت فشارهای گوناگونی از سوی دولت و بانک مرکزی قرار داشته و از این ناحیه آسیب‌های فراوانی دیده است. با این وجود، این موضوع در ماه‌های اخیر تشدید شده؛ طوری که بانک مرکزی از یک سو ناترازی بانک‌ها را یکی از عوامل اصلی تورم معرفی کرده و برخورد با آنها را در دستورکار خود قرار داده و از سوی دیگر دولت سیزدهم، تکالیف بانک‌ها که یکی از عوامل ناترازی آنها محسوب می‌شود را به اوج خود رسانده است.
به گزارش تجارت نیوز، سهراب دل‌انگیزان -کارشناس اقتصادی و دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه رازی- با بررسی عوامل ناترازی بانک‌ها، نقش دولت در این موضوع و آثار آن را بررسی می‌کند.
بودجه غیرمولد ریشه مشکلات است
دل‌انگیزان در ابتدا به بررسی ریشه اصلی معضل ناترازی بانک‌ها پرداخت و گفت: بین بانک‌ها، بانک مرکزی، دولت و بخش خصوصی، پیچیدگی ارتباطی جدی در این ناترازی وجود دارد و همه آنها بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند و کلاف سردرگمی را تشکیل داده‌اند. اما واقعیت این است که نقطه شروع همه این موارد، بودجه غیرمولد است.
وی در ادامه این ادعا توضیح داد: اگر دولت بودجه‌های غیرمولد خود را کنترل کند، کسری بودجه خود را پوشش می‌دهد. وقتی کسری بودجه پوشش داده شود، دیگر نیازی به این نیست که کسری بودجه را با روش‌هایی به جز روش‌های مرسوم تامین کرد.
وی همچنین افزود: در واقع باید کسری بودجه را حذف کرد، نه اینکه آن را تامین مالی کرد. وقتی کسری بودجه‌ای مولد نیست، باید آن را کنار گذاشت و مساله اصلی همین است.
چگونه خرید اوراق دولتی باعث ناترازی بانک‌ها می‌شود؟
این کارشناس اقتصادی درباره نحوه تاثیرگذاری دولت بر ناترازی بانک‌ها گفت: دولت می‌گوید که از شبکه بانکی وام گرفته و کسری بودجه خود را تامین کرده است. اما سوال این است که بخش بانکی از کجا پول آورده که اوراق خزانه دولتی را خریداری کرده است؟ مشخص است که بانک‌ها این منابع را از بانک مرکزی برداشت کرده‌اند. در واقع بخشی از ناترازی بانک‌ها ناشی از خرید این اوراق توسط آنهاست.
وی ادامه داد: دولت همچنین می‌گوید که اموال خود را برای مولدسازی به بخش خصوصی فروخته است. اما در واقع بخش خصوصی این پول را نداشته و آن را از نظام بانکی قرض گرفته است. نظام بانکی نیز با اضافه برداشت از بانک مرکزی آن را تامین کرده است.
سرمایه در گردش تولیدکنندگان آب می‌شود
دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه رازی در ادامه به نحوه تاثیر کسری بودجه بر تولیدکنندگان پرداخت و تصریح کرد: دولت با این رفتار باعث شده که کسری بودجه در عمل وارد یک سیستم تامین مالی شود و نحوه این تامین مالی نیز باعث ایجاد تورم شده است. وقتی نرخ تورم تولیدکننده در سطوح بالایی بین 50 تا 60 درصد قرار دارد، باعث آب‌شدن سرمایه در گردش تولیدکنندگان می‌شود.
وی در ادامه گفت: وقتی تولیدکننده با کمبود سرمایه در گردش مواجه می‌شود، مجبور است که این سرمایه را با استقراض از بانک‌ها تامین کند تا بتواند به تولید خود ادامه دهد. بانک‌ها نیز مجبور هستند برای تامین این نیاز، از بانک مرکزی اضافه برداشت داشته باشند. همه این موارد باعث می‌شود که هم بانک‌ها ناتراز شوند و هم این ناترازی وارد اضافه برداشت از بانک مرکزی شود.
لزوم برخورد بانک مرکزی با بانک‌هایی با مدیریت غلط
دل‌انگیزان با اشاره به انواع ناترازی در بانک‌ها، اظهار کرد: اگر بانک‌ها به‌واسطه مدیریت غلط ناتراز هستند، بانک مرکزی مکلف است که مجوز این بانک‌ها را باطل و آنها را به دادگاه معرفی کند. این جزو وظایف بانک مرکزی است که با هر بانکی که در مدیریت خود مشکل داشته و باعث ایجاد انحراف پولی و دیگر مسائل شده برخورد کند، اما متاسفانه همچین اتفاقی نمی‌افتد.
وی ادامه داد: از طرف دیگر، اگر ناترازی بانک‌ها ناشی از رفتارهای بیرون از بانک، مثل بانک مرکزی و بودجه است، هم دولت و هم بانک مرکزی باید سعی کنند که خودشان را اصلاح کنند تا ناترازی‌های خود را به شبکه بانکی منتقل نکنند.
بانک‌ها بدهی دولت را به بانک مرکزی می‌فروشند
این کارشناس اقتصادی در بخش پایانی توضیح داد: وقتی دولت و بانک مرکزی ناترازی ایجاد کنند، دیگر نمی‌توانند آن را کنترل کنند؛ برای مثال، اگر بانک‌ها مجبور باشند که بدهی‌های دولت را با استفاده از اوراق اخزا خریداری کنند و از آنجا که بانک مرکزی این اوراق را ضمانت می‌کند، ناچار است که آنها را از بانک‌ها خریداری کند.
دل‌انگیزان در پایان خاطرنشان کرد: در واقع بانک‌ها، بدهی دولت به خودشان را به بانک مرکزی می‌فروشند و این یعنی دقیقا خود دولت عامل این ناترازی است. این موضوع می‌تواند اختلالات جدی در نظام پولی ایجاد کند که همین حالا نیز کرده است.
