نمایندگان مجلس شورای اسلامی این روزها عزم خود را جزم کرده‌اند که فیلترینگ پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی را به جایی برسانند؛ فارغ از نظر نمایندگان موافق فیلترینگ، مخالفان فیلتر و حامیان دسترسی آزاد به اطلاعات، از گسترش فیلترشکن‌ها در میان مردم شکایت دارند و خواستار رسیدگی به این موضوع شده‌اند، اتفاقی که شاید درنهایت بتواند بر خلاف اسم‌های پرطمطراقی مانند شبکه ملی اطلاعات که بر خلاف اظهارات مسوولان دولتی نتوانسته کام مردم را شیرین کند، بالاخره طعم خوشایندی از آزادی در فضای مجازی را به کاربران بچشاند؛ هرچند اظهارات دولتی‌ها اینطور نشان می‌دهد که اگرچه طرح صیانت از فضای مجازی در مجلس تصویب نشده، اما آنها برای رفع فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی شروطی از قبیل همکاری این شبکه‌ها با دولت ایران و راه‌اندازی دفتر در کشور مطرح می‌کنند و باید دید درنهایت کدام طیف می‌تواند حرف خود را به کرسی بنشاند.
فیلترینگ اینترنت در ایران پس از اعتراضات و حوادث ۱۴۰۱، با شدت بیشتری مواجه شد و چندی پیش یک نظرسنجی نشان داد که با وجود فیلترینگ اینترنت و فیلتر بودن تلگرام، اینستاگرام و توییتر در ایران، بیش از ۹۶ درصد کاربران به صورت روزمره از فیلترشکن استفاده می‌کنند. آمار نگران‌کننده استفاده از فیترینگ به جایی رسید که ماه پیش کمیسیون صنایع و معاون در گزارش درباره بررسی کیفیت اینترنت و شاخص‌های مرتبط با آن اعلام کرد که طبق بررسی‌ها، ۶۴ درصد از کاربران از فیلترشکن استفاده می‌کنند و سهم پهنای باند ناشناس به ۲۵ درصد رسیده است.
این روزها اما در آستانه یک سالگی فیلتر شدن پیام‌رسان‌های واتس‌اپ و شبکه اجتماعی اینستاگرام، به نظر می‌رسد نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تلاشند تا توجه‌ها را هرچه بیشتر به معایب فیلتر و فیلترینگ معطوف کنند. این در حالی است که در طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی به لزوم ایجاد دفتر توسط شرکت‌های بزرگ در ایران اشاره شده بود؛ طرحی که اگرچه از سوی نمایندگان مصوب نشد اما اکنون موارد مطرح‌شده در آن از سوی وزرای دولتی و رییس‌جمهوری شنیده می‌شود؛ هرچند همان زمان هم این شرط که شرکت‌هایی مانند تلگرام و فیس‌بوک برای فعالیت در ایران باید دفتری در کشورمان داشته باشند، شرطی نزدیک به محال به نظر می‌رسید.
تحقیق و تفحص مجلس از نحوه فیلتر اینترنت و فیلترشکن کلید خورد
حالا اما نمایندگان مجلس روند جدیدی را در پیش گرفته‌اند و آن زیر سوال بردن اساس فیلترینگ است. جلال رشیدی کوچی نماینده مجلس در گفت‌وگو با عصر ایران گفت: بنده به اتفاق آقای نیک‌بین نماینده مردم کاشمر بحث تحقیق و تفحص از نحوه فیلترینگ و اینکه چه کسانی پیشت قضیه فیلترشکن‌ها هستند را کلید زده‌ایم. این نماینده مجلس افزود: قاعدتا متولی امر در این زمینه نیز مجموعه وزارت ارتباطات است.
آن چیزی که مشخص است این است که مجلس در بحث فیلترینگ اگر سوال و تحقیق و تفحصی دارد از مجموعه وزارت ارتباطات داشته باشد گرچه وزیر ارتباطات می‌گوید این داستان به من ارتباطی ندارد و تصمیم‌ها جای دیگری گرفته می‌شود. وی خاطرنشان کرد: خود دولت پشت داستان فیلترینگ است. وقتی مسوولان دولتی مصاحبه می‌کنند که این شرکت‌ها باید بیایند در ایران دفتر بزنند که ما اجازه فعالیت دهیم یعنی اینکه خودشان پشت فیلترینگ هستند.
نماینده مردم مرودشت در مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: معتقدیم این شیوه اصلا جواب نمی‌دهد. الان هم آماری منتشر شده بود که 90 درصد افراد بین 15 تا 20 سال به وقت حضور در فضای مجازی از فیلترشکن استفاده می‌کنند. این نشان می‌دهد روشی که در پیش گرفته‌ایم اشتباه است و باید این روند اصلاح شود. امیدواریم عزیزان این موضوع را درک کنند که بتوانیم مسیر درستی را برویم. وی تاکید کرد: طبق گفته رییس‌جمهور و مسوولان وقت وقتی فضا آرام شود شرایط به حالت عادی برمی‌گردد. عاقلانه هم همین است. در شرایط بحران دولت‌ها محدودیتی را قائل می‌شوند بعد از اینکه شرایط عادی شد به روال عادی برمی‌گردند. تصمیمات اینگونه یعنی فیلتر فضای مجازی و محدودیت ورود آیفون‌ها تصمیماتی است که به اقتصاد و امنیت روانی جامعه ضربه می‌زند. امیدواریم مسوولان امر این را مدنظر قرار دهند.
کارگروه فیلترینگ آماده رفع فیلتر سایت‌‌هاست
پیش از این مهدی باقری عضو ناظر مجلس شورای اسلامی در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای گفته بود: همان اقتضایی که باعث شده برخی سایتها را فیلتر کنیم، همچنان باقی است مگر اینکه کارشناسان اعلام کنند که مشکل برطرف شده است؛ لکن نسبت به افرادی که نیارمندی ضروری برای دسترسی دارند، این مشکلات مرتفع شده است.
او در واکنش به گزارش ارایه شده از سوی کمیسیون صنایع مجلس درباره بررسی کیفیت اینترنت و اعلام اینکه «۶۴ درصد از کاربران از فیلترشکن استفاده می‌کنند»، گفته بود: برخی پایگاه‌های اینترنتی در زمان‌هایی بنا به اقتضائات مسدود شدند و رفع فیلتر نشدند؛ برای رفع فیلتر این پایگاه‌ها یک نهادی باید تقاضا دهد تا این اتفاق بیفتد و در جلسه‌ای که گزارش مربوطه در صحن مجلس ارایه شد، نظر وزیر ارتباطات این بود که برای رفع فیلتر برخی از این پایگاه‌ها اقدام خواهند کرد. وی با بیان اینکه «وقتی نیازهای مردم مرتفع نشود، طبیعتاً تعدادی از آنها از فیلترشکن استفاده می‌کنند»، ادامه داد: وزیر ارتباطات و دوستان‌شان باید پیگیری کنند تا موضوع در کارگروه بررسی شود؛ قطعا آنهایی که ضرورت ندارد، رفع فیلتر می‌شوند.
عضو ناظر مجلس شورای اسلامی در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای گفت: حتماً با توجه به ظرفیت موجود در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای، این آمادگی در کارگروه وجود دارد که تمام نیازمندی‌هایی را که مردم دارند و مسائل مجرمانه‌ای در آن وجود ندارد، برطرف کنیم. باقری درباره طرح موضوع رفع فیلتر پلتفرم‌های یوتیوب و توئیتر عنوان کرد: یوتیوب و بسیاری از سایت‌هایی که فیلتر هستند برای اقشاری نظیر دانشجویان، اساتید دانشگاه‌ها، بازرگانان و تمام کسانی که به لحاظ تخصصی به آن نیاز دارند، در دسترس است.
فیلتر گوگل‌پلی، توئیتر و یوتیوب دیگر موضوعیت ندارد
انتقاد نمایندگان مجلس از فیلترینگ سایتها روند چندماهه بوده و چندی پیش هم لطف‌الله سیاهکلی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با انتقاد از مسدود شدن دسترسی به برخی سایت‌های اینترنتی گفت: در ابتدا که اینترنت آمد، بسیاری از سایتها را بستیم و فیلتر کردیم اما امروز باید در این اقدام بازنگری صورت بگیرد چراکه الان فیلتر برخی از این سکوها نظیر گوگل پلی، توئیتر و یوتیوب دیگر موضوعیت ندارد؛ یوتیوب یک سایت مهارت محور است که نسبت به بسیاری از سایت‌هایی که الان در دسترس هستند، پاک‌تر است.
وی با تاکید بر لزوم ساماندهی وی‌پی‌ان‌ها در کشور اظهار کرد: استفاده از وی‌پی‌ان وقتی موجب کاهش پهنای باند و سرعت می‌شود که باید برای ساماندهی این حوزه اقدام کنیم.
شرایط رفع فیلتر پیام‌رسان‌های خارجی از زبان دولتی‌ها
اظهارات نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره لزوم رفع فیلترینگ در حالی است که به نظر می‌رسد مسوولان دولتی نظر متفاوتی دارند. کمااینکه احمد وحیدی وزیر کشور، خردادماه امسال درباره وضعیت رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی خارجی، گفته بود: از قبل نیز اعلام شد، دارندگان سکوها باید تعهداتی را به دولت و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بدهند، هر زمانی‌که این تعهدات داده شود، تصمیم‌گیری خواهد شد.
وزیر کشور گفت: دارندگان سکوها باید تعهداتی را به دولت بدهند، هر زمانی که این تعهدات داده شود، تصمیم‌گیری خواهد شد. او گفته بود: ظاهرا براساس گزارشات آنها نیامده‌اند، به هرحال مسوولان ما منتظر خواهند ماند، اگر هر موقع خواستند به قوانین ما احترام بگذارند و تعهد دهند، طبق آن عمل خواهد شد.
همچنین عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز تیرماه گفته بود: من با صدای بلند گفتم که از نظر فنی موافق رفع فیلتر بعضی از پلتفرم‌ها مثل گوگل‌پلی هستیم ولی در مورد پیام‌رسان‌ها تا زمانی که دفتر در ایران نداشته باشند منطقی نیست.
شما کسب‌و‌کار مردم را به سمت پلتفرمی می‌برید که پاسخگو نیست و مثل این است که بخشی از اقتصاد دیجیتال را روی گسلی بنا کنید که هر دفعه با یک زلزله دو ریشتری فرو می‌ریزد. البته پیش از آن هم سیدابراهیم رییسی، رییس‌جمهوری بهمن ماه ۱۴۰۱ با بیان اینکه وعده دولت در بحث اینترنت پابرجاست، گفته بود نظر دولت در مورد اینترنت عوض نشده است. اینترنت تبدیل به محیط زیست مردم شده است، این محیط باید محیطی آرامش بخش و تسهیلگر امور مردم باشد.
در بحث محدودیت پلتفرم‌های خارجی، این سکوها تبدیل به بستر ناامنی در کشور شد والا این پلتفرم‌ها تا قبل از شروع اغتشاشات در دسترس همه بود. ما معتقدیم همان‌گونه که این پلتفرم‌ها در کشورهای اروپایی نسبت به اتفاقات در این پلتفرم‌ها پاسخگوست، باید در کشور ما نیز پاسخگو باشند و تا زمانی که پاسخگوی موارد قانونی کشور ما نباشند، محدودیت برطرف نخواهد شد.
