روز گذشته یک بار دیگر بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت و درمان به مناسبت روز داروساز در نشستی از موفقیت‌های وزارتخانه متبوعش در راه‌اندازی ۳۱ خط تولید دارو در کشور خبر داد. به گفته او این کار باعث شده تا ۱۵۹ میلیون دلار صرفه جویی ارزی در این میان صورت گیرد.
مساله اینجاست که هیچ مستنداتی در مورد این خطوط تولید از سوی وزیر بهداشت و درمان ارایه نشده است. در دولت‌های قبلی حداقل تا قبل از روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد باب بود که وقتی خط تولید دارویی و... راه‌اندازی می‌شد خبرنگاران برای بازدید و تهیه گزارش میدانی از این اتفاق دعوت می‌شدند. اما حالا خبری از این اتفاق‌ها نیست. مسوولان مدعی می‌شوند و ما هم باید باور کنیم و تنها آمارها را با مردم به اشتراک بگذاریم در حالی که واقعیت در بطن جامعه چیز دیگری را نشان می‌دهد.
اخبار ضد و نقیض در مورد تحریم دارو
وزیر بهداشت در همین نشست عنوان کرده با همه مشکلات و تحریم‌ها ما توانستیم به ۹۹ درصد تولید داخلی برسیم. در تولید مواد اولیه خیلی خوب کار کردیم و لازم است که این روش گسترش پیدا کند.
حال سوال اینجاست که آیا واقعا بحث تحریم‌ها توانسته کاری کند که ما به خودکفایی برسیم یا بر اساس آن چیزی که همین چند وقت پیش مسوولان سازمان و غذا و دارو مدعی شده بودند بخش مهمی از مشکلات دارویی کشور به دلیل وجود تحریم‌هاست.
اینکه در برخی از اخبار آمده بود که تحریم دارو توسط امریکا باعث مرگ بیش از ۱۷ هزار بیمار ایرانی شده است چقدر می‌تواند با این ادعای وزیر بهداشت که تحریم‌ها ما را در زمینه دارو خودکفا کرده است همخوانی داشته باشد. مساله اینجاست که فاصله زمانی این اخبار آنقدر نیست که بگوییم فرصت برای رقم زدن یک اتفاق بزرگ وجود داشته و این اتفاق حالا رخ داده و ما در زمینه دارو بی‌نیاز شده‌ایم. بحث چند ماه است که البته قطعا نمی‌تواند برای رسیدن به خودکفایی دارویی زمان مناسبی باشد.
کدام مبارزه با فساد مد نظر وزیر است
عین‌اللهی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه دولت سیزدهم ضد فساد است افزود: همه باید دنبال این باشیم که شبکه‌های فساد را شناسایی کنیم و کسی نباید با دیدن فساد سکوت کند. سوال دیگری که مطرح می‌شود این است که وزیر محترم از مبارزه با کدام فساد در زمینه دارو صحبت به میان می‌آورد. فراموش نکنیم که قدمت بازار دارو در ناصر خسرو بیش از عمر تمامی دولت‌هایی است که بر سر کار آمده و رفته‌اند. اما هیچ کدام موفق به جمع‌آوری این بازار سیاه نشده‌اند. هنوز که هنوز است نبض انسان‌های زیادی در هزارتوهای این بازار با میلیون میلیون پولی که جابه‌جا می‌شود به شماره افتاده است. در زمان کرونا این بازار بیشترین سود را از سوداگری واکسن‌ها به دست آورد. مبارزه با فساد در زمینه دارو تنها با همت عالی وزارتخانه‌ای که وظیفه محافظت از جان و سلامت انسان را دارد بر می‌آید اما تا وقتی همه‌چیز به حرف‌های شعاری و وعده‌های غیر قابل اجرا گره خورده باشد هیچ امید بهبودی نیست.
توان تولید انبوه دارو!
وزیر بهداشت و درمان در بخش دیگری از سخنان خود به توان تولید انبوه دارو در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید باید در تمامی استان‌ها شرایط تولید دارو وجود داشته باشد. او شرایط کنونی تولید دارو در کشور را به بند باریکی تشبیه می‌کند که باید به پلی مستحکم تبدیل شود.
شاید این ادعای وزیر بهداشت تا قبل از حذف ارز ترجیحی دارو می‌توانست صحت داشته باشد چرا که شرکت‌های دارویی می‌توانستند بدون دردسر و بدون ابلاغ قیمت‌های دستوری مواد مورد نیاز تهیه دارو را وارد کرده و توان تولید خود را افزایش دهند. اما از زمانی که ارز ترجیحی دارو برداشته شده است بسیاری از شرکت‌های تولید‌کننده دارو به گواه مسوولان آن با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده‌اند و بخش عظیمی از تولید خود را متوقف کرده‌اند. چرا که نمی‌توانند با ارز آزاد مواد وارد کنند و دارو تولید کنند و بعد داروی تولید شده را با قیمت دستوری وزارت بهداشت و درمان در بازار به فروش برسانند. هیچ توجیه اقتصادی برای این کار وجود نداشته و ندارد.
تنها بیماران آسیب می‌بینند
مساله اینجاست که روز گذشته رییس انجمن داروسازان تهران نیز در مصاحبه‌ای به مشکلات قیمت‌گذاری دارو اشاره کرده و گفته بود: اگر قیمت‌گذاری‌ها کند و با روش مناسبی صورت نگیرد عملا تولید از حالت اقتصادی خارج می‌شود. همین امر باعث بروز ۲ اتفاق خواهد شد؛ یا تولید انجام نمی‌شود و با کمبود مواجه خواهیم شد یا آن شرکت تولیدی در کنار کالای مورد نیاز شروع به فروش اجباری کالاهای دیگر می‌کند و یک حالت سبدفروشی پیش می‌آید که در هر دوی این موارد تنها بیمار است که آسیب جدی می‌بیند.
محبوبی با بیان اینکه در بحث بیمه‌ها بسیار ناهماهنگ عمل می‌شود، اظهار داشت: شرکت‌های بیمه‌ای بسیار بد عمل می‌کنند و بهتر است سازمان برنامه و بودجه سهم بیمه‌ای داروها را به‌جای اینکه به حساب بیمه‌ها واریز کند به‌طور مستقیم به حساب داروخانه‌ها واریز کند زیرا در شرایط فعلی با این تأخیر در پرداخت‌ها احتمال ورشکستگی داروخانه‌ها وجود دارد. او همچنین با اشاره به طرح دارویار گفت: باید جریان ورودی منابع مالی طرح دارویا به شکل مطلوبی پرداخت شود تا بر کیفیت و گسترش صنعت داروسازی تاثیرگذارد. همچنین داروخانه‌ها به عنوان مرکز ارایه خدمات دارویی در نظام سلامت شناخته می‌شوند که باید تمامی زیرساخت‌ها و بسترهای قانونی و فرهنگی برای پیشتوانه داروسازها فراهم شود.
نگاهی به اظهارات مسوولان دارویی یک ماه و اندی پیش
اما در تاریخ ۸ خرداد ۱۴۰۲ جلسه‌ای با عنوان بررسی چالش‌ها و راهکارهای ساماندهی حوزه دارو برگزار شد. در این جلسه علاوه بر رییس مرکز رییس مرکز پژوهش‌های مجلس، نمایندگان دستگاه‌های اجرایی، سازمان‌های بیمه‌گر و فعالان بخش خصوصی صنعت دارو شرکت داشتند. بخشی از اظهارنظرهای این مسوولان را در آن جلسه مرور می‌کنیم.
قیمت‌گذاری در دارو برای تولیدکنندگان صرفه اقتصادی ندارد
مهدی پیرصالحی نایب‌رییس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی نیز در این جلسه سه معضل اساسی در حوزه دارو را تامین ارز، نقدینگی و قیمت‌گذاری دانست و افزود: در حوزه نقدینگی، بانک‌ها از اجرای مصوبات موجود سر باز می‌زنند و حاضر به اجرای آنها نیستند.
در بحث قیمت‌گذاری نیز از سوی دولت فشار زیادی بر تولیدکنندگان وارد می‌شود و قیمت‌گذاری‌ها برای تولیدکنندگان صرفه اقتصادی ندارد. او افزود: متاسفانه در کشور ما مساله دارو یک مساله حیاتی به حساب نمی‌آید و در این حوزه آینده‌نگری خاصی نداریم و برای ۱۰ سال آینده برنامه‌ای نداریم و نهایتا تمام تلاش‌مان را بکنیم، فقط می‌توانیم داروی امروز را تامین کنیم. در واقع تا زمانی که بخش خصوصی مورد توجه قرار نگیرد و به آن بها داده نشود، مشکلات حوزه دارو همچنان حل نشده باقی خواهند ماند.
نقدینگی؛ اصلی‌ترین چالش زنجیره تامین دارو
جمشید سلام‌زاده معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز با اشاره به مشکلات و چالش‌های زنجیره تأمین گفت: در وضعیت موجود، بیمه‌ها پول داروخانه‌ها را نمی‌دهند، داروخانه‌ها پول توزیع‌کنندگان دارو را نمی‌دهند و توزیع‌کنندگان نیز پول تأمین‌کننده‌ها را نمی‌دهند و در مجموع تعاملات نامناسبی میان ارکان این زنجیره تامین به وجود می‌آید. او راه‌حل اصلی این مشکلات را تزریق نقدینگی لازم به سیستم دانست و گفت: در خود وزارت بهداشت نیز معاونت درمان، معاونت بهداشت و سایر بخش‌ها در حوزه دارو نقش دارند و صرفا سازمان غذا و دارو نقش‌آفرین نیست.
تخصیص ارز مشکل همیشگی صنعت دارو
منصور نکویی‌نیا مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تامین گفت: مشکلات حوزه دارو یک شبه به وجود نیامده است و در طول زمان به این نقطه رسیده‌ایم و در طول این مدت همواره بحث تخصیص ارز یکی از مشکلات همیشگی صنعت دارو بوده است، به‌طوری که در حال حاضر از ۱۳۵ میلیون ارز تخصیصی، تنها ۱۵ میلیون دلار آن اختصاص یافته است و لازم است بانک مرکزی مستقیما مسوولیت تخصیص ارز تامین مواد اولیه را برعهده بگیرد.
سوال پایانی از وزیر بهداشت و درمان
اما نکته پایانی اظهارات وزیر بهداشت و درمان این است: در صادرات دارو و تجهیزات پزشکی بسیار موفق هستیم. افزایش ۳۰۰ درصدی دارو می‌تواند ارزآوری داشته باشد و مشکلات تامین دارویی را حل کند.
هنوز یک ماه از روزی که بیماران هموفیلی با کمبود فاکتور ۸ دست و پنجه نرم می‌کردند نگذشته است. هنوز زمان زیادی از وقتی که انسولین مورد نیاز بیماران مبتلا به دیابت با کمبود مواجه شده بود نگذشته است.
چند ماه از زمانی که سرم نه در داروخانه‌ها که حتی در بیمارستان‌ها هم پیدا نمی‌شد گذشته است؟ زمان زیادی را از اظهارات رییس سازمان غذاودارو در مورد عدم تخصیص به موقع ارز برای واردات مواد اولیه تولید دارو پشت سر نگذاشته‌ایم. گزارش‌های روزانه مردم برای تامین دارو و سرگردانی در داروخانه‌ها مربوط به سال‌ها پیش نیست همین چند ماه پیش اتفاق افتاده است. این خوب است که وزیر بهداشت و درمان امید را به جامعه تزریق کند. اما وقتی صحبت از افزایش ۳۰۰ درصد صادرات دارو می‌شود این سوال بزرگ برای مردم پیش می‌آید که کمبودهایی دارویی خودمان چه زمانی برطرف شده که مسوولان حالا به فکر صادرات ۳۰۰ درصد دارو افتاده‌اند.
