روزهای گذشته برای کسب‌وکارهای اینترنتی، روزهای سختی بود و برخی از پلتفرم‌ها که تا پیش از این به‌صورت رسمی در فضای مجازی کشور فعالیت می‌کردند، با تعلیق و فیلتر مواجه شدند، دلیل آن هم انتشار تصاویری از کارکنان بدون حجاب شود، اتفاقی که از سوی مسوولان هنجارشکنی عنوان شده و باعث تعلیق این پلتفرم‌ها شد.
البته به نظر می‌رسد با انتشار تصاویری از سوی این پلتفرم‌ها مبنی‌بر اینکه رفتارهایی که از سوی کارکنان انجام شده، مورد تایید مدیران و مسوولان این پلتفرم‌ها نبوده، تا کنون غائله ختم به خیر شده است، با وجود این، نمی‌توان از آماری که از سوی رصدخانه مهاجرت منتشر شده چشم‌پوشی کرد، اینکه ۷۰ درصد نیروهای متخصص شرکت‌های دانش‌بنیان وارد فرآیند مهاجرت شده‌اند، اتفاقی که در کنار فیلترینگ‌های گسترده‌ای که در ماه‌های گذشته شاهد بودیم، ماحصل همین واکنش‌های ناگهانی از سوی مسوولان نهادهای بالادستی است که در مواردی حتی زیر بار مسوولیت این تصمیم‌ها هم نمی‌روند.
طی چند هفته اخیر، برخورد با استارت‌آپ‌هایی که عکس‌هایی از کارکنان بدون حجاب آنها منتشر شده شدت گرفته است. در اولین مورد یکی از ساختمان‌های اداری دیجی‌کالا پلمب شد. بعد از انتشار ویدئویی از محیط کاری ازکی، بیمه مرکزی فعالیت ازکی را تعلیق کرد که البته بعد از حدود دو روز رفع تعلیق شد.
مورد بعدی طاقچه بود که وزارت ارشاد فعالیت آن را غیرقانونی دانست و گفت این پلتفرم مجوز ندارد. بعد از این اتفاق طاقچه فیلتر شد. البته مجوزهای طاقچه در سامانه «ساماندهی» موجود است و دقیقا مشخص نیست منظور وزارت ارشاد چه مجوزی است، هرچند این پلتفرم هم درنهایت رفع فیلتر شد. البته در همین مدت هم واکنش‌های ضد و نقیضی از سوی مسوولان شنیده شد که باعث سردرگمی در خصوص منشأ این برخوردها می‌شود.
مسوولان، پلمب و تعلیق را گردن نگرفتند
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پستی که در شبکه اجتماعی ویراستی منتشر کرد از مخالفت رییس‌جمهور با چنین برخوردهایی سخن گفت. زارع‌پور در این خصوص نوشت: «من هم معتقدم راه برخورد با کارکنان متخلف یک سکو، بستن آن سکو نیست؛ راه‌حل، برخورد با افراد متخلف است و رییس‌جمهور نیز مخالف توقف جریان
خدمت رسانی فناورانه و نوآورانه به ویژه در بسترهای بومی به مردم عزیز هستند و در این زمینه به مراجع مسوول تذکر داده‌اند.» روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور نیز در همین پلتفرم از وجود جریانی سخن گفت که به دنبال آسیب زدن به اقتصاد دانش‌بنیان و فضای کسب‌وکار است. او نوشت: «از فعالین زیست‌بوم دعوت می‌کنم با همدلی از مسیر رشد کسب‌وکارها حمایت کنیم. سکو، کارخانه و … نباید تعطیل شود. تعطیلی به افرادی که از آن استفاده می‌کنند و همینطور به اشتغال، امید و تولید آسیب می‌زند.» در حالی دو عضو هیات دولت با برخوردهای اخیر مخالفت کرده‌اند که دستور مسدود شدن دو پلتفرم از سه مورد اخیر از سمت دولت بوده است؛ طاقچه از سوی وزارت ارشاد و ازکی از سوی بیمه مرکزی.
قوه قضاییه نیز صدور دستور پلمب را تکذیب کرده است. مسعود ستایشی، سخنگوی این قوه در نشست خبری خود گفت: اگر پلمب یا توقیف‌هایی در این زمینه صورت پذیرفته است بدون اطلاع و صدور دستور مربوطه از سوی قوه قضاییه بوده و تاکنون چنین دستوری مبنی پر پلمب اماکن یا واحد‌های متخلف صادر نکرده‌ایم. طبق گفته او برای پلتفرم‌های مذکور پرونده قضایی تشکیل شده است و دستگاه قضایی به صورت «جدی و محکم» در راستای انجام وظایف قانونی و صیانت از حقوق فرهنگی مردم و حراست از پایه‌های تمدنی آنان با حساسیت این مساله را دنبال خواهد کرد. پلمب دیجی‌کالا نیز توسط پلیس نظارت بر اماکن عمومی انجام شد و انجام چنین اقدامی از سوی پلیس نیازمند حکم قاضی است. از سویی قوه قضاییه می‌گوید دستور پلمب نداده است.
کاری برای کاهش روند مهاجرت صورت نگرفته است
در این میان اما نمی‌توان انکار کرد که تصمیم‌های ناگهانی مانند فیلترینگ‌های گسترده و تعلیق پلتفرم که مسوولان هم مسوولیت آن را به گردن یکدیگر می‌اندازند، باعث دلسردی فعالان حوزه شده و زمینه مهاجرت آنها را سبب شده است. از این رو علی حسینی، معاون مرکز تعاملات معاونت علمی ریاست‌جمهوری در نشست «راه گفت‌وگو» با موضوع واکاوی موضوع مهاجرت نخبگان، با اذعان به اینکه تاکنون کار خاصی در مقابله با کاهش روند مهاجرات صورت نگرفته است، با اشاره به ابراز تمایل هفت میلیون ایرانی مقیم خارج کشور برای بازگشت به ایران گفت: «آیا ظرفیت‌های لازم برای جذب و استفاده از این سرمایه علمی انسانی در داخل کشور وجود دارد؟» وی همچنین از غفلت‌ها و کم توجهی‌ها نسبت به آهنگ مهاجرت نخبگان و سرمایه‌های علمی از ایران گلایه کرد. به گفته این مقام مسوول در معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در حال حاضر تمایل برای خروج از کشور افزایش یافته است در حالی که در گذشته هدف از مهاجرت نیز برای افراد مهم بود. برخی از کشور‌ها از جمله امریکا و کانادا از اردیبهشت ماه امسال سیاست‌های پذیرش نخبگان و مهاجران را به گونه‌ای تغییر داده‌اند که زمینه جذب این افراد ساده‌تر از گذشته باشد.
نیروهای کلیدی شرکت‌های دانش‌بنیان در فرآیند مهاجرت
بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران نیز از روند برخورد روزهای اخیر با برخی از استارت اپ‌ها انتقاد کرد و گفت که با این روش‌ها فضای ناامن ذهنی ایجاد می‌شود و باید پاسخگوی عواقب آن باشیم. وی افزود: «متاسفانه در سطح جذب و حفظ سرمایه انسانی با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستیم و برخی مسوولان به راحتی اجازه و امکان مهاجرت را برای جوانان و نخبگان ایجاد کرده‌اند. نمی‌توانیم با مدل ۳۰ سال گذشته با نخبگان و سرمایه‌های علمی مواجه شویم. افرادی که در حوزه نخبگان مسوولیت دارند باید طرحی نو دراندازند و مسائل را از دریچه جوانان و نخبگان علمی ببینند.»
مدیر رصد خانه مهاجرت ایران همچنین با انتقاد از برخی رفتار‌ها در مواجهه با نخبگان و دانشمندان جوان ایرانی، علت اصلی سوق دادن نخبگان به سمت خارج کشور را بی کفایتی در استفاده از سرمایه‌های علمی ایران دانست. وی گفت: «در مسیر فعالیت نخبگان سنگ اندازی می‌شود و برخی نخبگان و دانشمندان جوان را با رفتار و اقدامات خاص به سمت مهاجرت سوق می‌دهند.» به گفته وی متاسفانه نسل سرمایه‌ای کشور را به سادگی از دست می‌دهیم و به نوعی «نسل کشی سرمایه انسانی» را در کشور رقم می‌زنیم. مدیر رصد خانه مهاجرت ایران افزود: براساس آمار اعلامی نیروهای کلیدی و متخصص ۶۷ درصد شرکت‌های دانش‌بنیان، وارد فرآیند مهاجرت شده‌اند. پیش از این نیز بار‌ها درباره روند مهاجرت نخبگان و سرمایه‌های علمی با ارایه مدرک سخن گفته‌ایم، اما متاسفانه با ما برخورد شده است.
به تازگی هم علاوه بر قطع بودجه مورد نیاز این رصد خانه، حکم تخلیه از ساختمان این رصد خانه نیز صادر شده است.» بر اساس پیماش رصدخانه مهاجرت ایران در میان ایرانیان خارج از کشور در سال ۱۴۰۱ تنها ۱۴ درصد افراد تصمیم قطعی برای بازگشت به کشور دارند. ۶۲ درصد به هیچ عنوان قصد بازگشت به کشور را ندارند و ۲۴ درصد نیز تصمیم مشخصی در این خصوص ندارند. همچنین بیش از ۹۰ درصد آنها به وعده‌های حاکمیت در خصوص استفاده از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور باور نداشته‌اند.
