فعالان حوزه بلاک‌چین و رمزارز نبود زیرساخت مناسب و قانون‌گذاری نادرست را دو عامل تاثیرگذار در کاهش سهم اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد می‌دانند. آنها معتقدند بی‌ثباتی در اقتصاد در کنار عوامل اشاره شده به شکل‌گیری بحران نیروی انسانی و مهاجرت نیروی کار متخصص منجر شده است.
عباس آشتیانی مدیرعامل انجمن بلاک‌چین ایران، در پنل «اقتصاد دیجیتال در برنامه هفتم توسعه؛ فرصت‌ها و چالش‌ها» درباره فرصت‌سوزی‌های اتفاق افتاده در نتیجه مشکلات زیرساختی و قانون‌گذاری نادرست گفت: «اهمیت اقتصاد دیجیتال در حد شعار برای حاکمیت باقی مانده است و این بخش خصوصی است که در این زمینه توانسته پیشرو باقی بماند.» آشتیانی در ادامه گفت: «حاکمیت دو وظیفه مهم تامین زیرساخت و ریل‌گذاری قانونی را برای کسب‌وکارهای حوزه اقتصاد دیجیتال دارد.
در زمینه زیرساخت با بی‌توجهی مواجه هستیم و قانون‌گذاری هم به بدترین شیوه ممکن در حال پیگیری و پیاده‌سازی است.» مدیرعامل انجمن بلاک‌چین با اشاره به تغییر و تحولات سهم اقتصاد دیجیتال در دنیا گفت: «تقریبا ۱۱ درصد از تولید ناخالص کشورهای پیشرفته، از اقتصاد دیجیتال حاصل شده است و صنایع سنتی مانند نفت، در حال جایگزینی هستند. اقتصاد دیجیتال به عنوان یک فرصت برای کشور ایران که درگیر تحریم شده، مطرح است. اما متاسفانه در مورد تنظیم‌گری با نگاه بسیار سنتی در حال قانون‌گذاری هستند و با همین روال، در سال‌های آینده باید حسرت فرصت از دست رفته امروز را بخوریم.
تنظیم‌گری اشتباه مساوی با آسیب جبران‌ناپذیر به منابع انسانی
آشتیانی نتیجه تصمیمات اشتباه در زمینه تنظیم‌گری را اینگونه توضیح داد: «در زمینه تنظیم‌گری اشتباه، بزرگ‌ترین آسیب متوجه حوزه منابع انسانی است یعنی بخشی که دیگر قابل جایگزینی نیست. وقتی حرف، شعار و اهداف در بین کسب‌وکارها و حاکمیت یکی است، اگر در این مسیر از کشورهای همسایه عقب بمانیم و سهم اقتصاد دیجیتال کوچک‌تری داشته باشیم، چرا وزیر نباید محاکمه شود؟ چرا رییس بانک مرکزی برای ترک فعل نباید محاکمه شود؟ چرا در کشور ترک فعل جرم نیست؟» او در ادامه گفت: «برخی از کسب‌وکارهای سال‌هاست درگیر مسائل پیش‌پا افتاده هستند و رویکرد سندباکس رفع مسوولیت است. فعالیت در فضایی که از نظر قانونی شفافیت ندارد باعث می‌شود کسب‌وکارها در مسیر پیش روی خود را مبهم ببینند و به همین ترتیب برای ارایه نوآوری نمی‌تواند برنامه‌ریزی کند.
چراکه معلوم نیست باید ارایه محصول یا خدمات را متوقف کند یا حتی سر از زندان دربیاورد.» مدیرعامل انجمن بلاک‌چین در مورد کاهش انگیزه در منابع انسانی و کسب‌وکارها، گفت: «در چند ماه گذشته نوآوری‌هایی در حوزه بلاک‌چین داشتیم که بعد از عرضه، با یک تلفن جلوی آنها گرفته شد. در موضوع بسته شدن درگاه‌های پرداخت یا حتی تهدید به فیلتر شدن هم به همین صورت برخوردهایی صورت گرفت. چه روحیه‌ای در نتیجه این برخوردها در کسب‌وکارها و منابع انسانی شکل می‌گیرد؟ این در حالی است که توسعه‌دهندگان به راحتی می‌توانند به صورت فریلنس فعالیت کنند یا حتی فرش قرمز امارات برای جذب این نیروها وجود دارد که توسعه‌دهندگان می‌توانند به راحتی مهاجرت کنند.»
کاهش سهم اقتصاد دیجیتال از GDP
سعید احمدی پویا، مدیرعامل یکی از شرکت‌های فعال در زمینه فناوری اطلاعات، با اشاره به کاهش سهم اقتصاد دیجیتال از GDP (تولید ناخالص داخلی) ایران گفت: «سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی از بالای ۵ درصد به حدود ۴ درصد رسیده است. این در حالی است که صحبت‌ها در مورد هدف‌گذاری ۱۵ درصدی سهم اقتصاد دیجیتال می‌شود. مدل حکمرانی اقتصاد دیجیتال مبهم است و باعث جلوگیری از رشد نوآوری در کسب‌وکارها می‌شود.» احمدی پویا ادامه داد: «در دنیا و در غالب سندباکس اجازه رشد و در کنار آن پوشش ریسک برای کسب‌وکارها را ارایه می‌دهند. اگر مقایسه کنیم با سندباکس‌های داخلی، هیچ افقی برای به نتیجه رسیدن وجود ندارد و به همین دلیل انگیزه را از کسب‌وکارها گرفته است. وقتی قانون همچنان به دنبال صدور مجوز برای همه و اعمال محدودیت است، چه خروجی انتظار داریم؟ تفاوت مدل حکمرانی در کشورهای همسایه که در برنامه ۵۰ ساله خود تبدیل شدن به قطب اقتصاد دیجیتال را دارند، مشخص است.»
اهمیت امکان ادامه فعالیت کسب‌وکارها برای فعالان
احمدی پویا گفت: «امکان ادامه فعالیت کسب‌وکارها برای فعالان بسیار مهم است. در این نقطه، کسب‌وکار سعی می‌کند نگرانی‌ها و دغدغه‌های حاکمیت را درک کند و با در نظر گرفتن این دغدغه‌ها خود را تطبیق می‌دهد. پس در این حالت اگر صنف و کسب‌وکارها قانون‌گذاری و الزامات را تایین کنند و پیشنهاد دهند، شاهد کاهش شکاف میان حاکمیت و کسب‌وکارها خواهیم بود. در دنیا حتی از این مراحل هم عبور شده است و صنف، مسوولیت نظارت روی اجرای قوانین را بر عهده می‌گیرد.» وی گفت: «کل اقتصاد دیجیتال یک رمز موفقیت دارد که آن هم تجربه کاربری موفق است. به این معنی که کسب‌وکارها برای خلق تجربه کاربری بهتر تلاش می‌کنند. پس چرا باید در اتاق‌های بسته قوانین و الزامات به دست کسانی نوشته شود که تجربه این کار را ندارند؟»
کاهش انگیزه و افزایش مشکلات نیروی انسانی
محمد مهدی فاطمیان، رییس هیات‌مدیره انجمن فین‌تک در مورد کاهش انگیزه و افزایش مشکلات نیروی انسانی، گفت: «ورودی سندباکس بانک مرکزی ۱۱ شرکت بوده و تنها دو شرکت از این پروسه خروجی داشته‌ایم. تعداد بیزینس‌ها بسیار بیشتر این تعداد ورودی سندباکس‌ها است و همین نشان می‌دهد حتی رغبت برای ورود به سندباکس در بین کسب‌وکارها وجود ندارد.» فاطمیان در ادامه گفت: «سال ۹۸ نمایشگاه الکامپ میزبان ۲۰۰ تا ۳۰۰ استارت‌آپ بود.
درحالی که اکنون نهایتا ۵۰ استارت‌آپ در این نمایشگاه حضور دارند. کاهش تعداد استارت‌آپ‌ها به این معنی است که حال اقتصاد دیجیتال خوب نیست. در این حالت فارغ‌التحصیلان و متخصصان به دنبال اپلای کردن برای دانشگاه‌های خارجی می‌روند، چراکه بازاری برای فعالیت آنها وجود ندارد. بسیاری از توسعه‌دهندگان در شرکت‌های ایرانی درگیری‌هایی از قبیل اتصال به اینترنت (دور زدن تحریم‌های خارجی و فیلترینگ داخلی) در جهت توسعه محصولات خود دارند.» همچنین رییس هیات‌مدیره انجمن فین‌تک در ادامه گفت: «باتوجه به موضوع مالیات، به نظر می‌رسد حاکمیت به کسب‌وکارها احساس نیاز می‌کند. در واقع، رفع این نیازها و حل مشکلات، باکیفیت بالاتر و با هزینه کمتر به دست کسب‌وکارها است.
اما تغییر این نگرش در نگاه حاکمیت زمان‌بر است.» فاطمیان بحران منابع انسانی را اینگونه توضیح داد: «اقتصاد تورمی موجود تاثیر زیادی روی نیروی انسانی و مهاجرت این سرمایه‌ها دارد که اکنون به بحران تبدیل شده است. از طرفی کسب‌وکارها هم برای جذب نیروهای متخصص با چالش‌های متعددی مواجه شده‌اند که شرایط را سخت‌تر کرده است. راه‌حل این بحران هم ثبات اقتصادی است. بیزینس‌های بزرگ کشور برای شناسایی و جذب استعداد‌ها رویداد‌های و هکتون‌های مختلف برگزار می‌کردند اما امروزه شرکت‌ها برای این قسمت دیگر بودجه کافی ندارند.»
