زهرا سلیمانی| در شرایطی که افکار عمومی جهان شامگاه جمعه، مهیای پایان یک روز کم حاشیه می‌شد، ناگهان خبری روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت که جهان را در بهت و حیرت عمیقی فرو برد. خبر حمله گروه شبه‌نظامی واگنر که سال‌ها در شمایل گروه مورد اعتماد پوتین نبردهای روسیه در خارج از کشور را راهبردی می‌کردند، این بار سلاح‌های خود را به جای دشمنان خارجی روسیه به سمت داخل چرخاندند و اعلام کردند، دشمنان اصلی روسیه در داخل کشور هستند نه در بیرون آن. آتشی که به همان سرعتی که آغاز شده بود، به همان سرعت هم فروکش کرد. در آخرین دقایق تهیه این گزارش برخی اخبار منتشر شد که دو طرف پذیرفته‌اند که آتش بس را با محوریت بلاروس رعایت کنند و درباره موضوعات مهم مذاکره کنند.
علی بیگدلی اما در گفت‌وگو با «تعادل» به این نکته اشاره می‌کند که ممکن است، این ماجرا از سوی روسیه برنامه‌ریزی شده باشد تا اندکی از بار فشارهای بین‌المللی اخیر را کاهش دهد. مجیدرضا حریری، رییس اتاق ایران و چین اما از منظر دیگری به بحث ورود می‌کند و تغییر در نظام بنیادین جهانی را عامل این رخدادها می‌داند. حریری به «تعادل» می‌گوید: «نهادهای قدرت‌های نظامی، پولی و مالی و راهبردی، تکنولوژی و... در حال جابه‌جایی هستند و این نوع رخدادها برآمده از این تحولات است.»
مطابق معمول این خبر ابتدا در شبکه‌های اجتماعی و توییتر فارسی بازتاب پیدا کرد و آرام آرام با انتشار خبر در خبرگزاری‌های بین‌المللی ابعادی وسیع‌تر پیدا کرد. بازیگران این نمایشنامه هولناک، چهره‌هایی چون یوگنی پریگوژین رهبر گروه واگنر، پوتین و وزیر دفاع دولت او بودند.
در سکانس آغازین ساعت ۷ و نیم صبح روز شنبه به وقت روسیه، پریگوژین مقابل دوربین ظاهر شده و اعلام کرده که این گروه در یکی از مقر‌های فرماندهی کشور مستقر شده است. روستوف محل استقرار فرماندهی ناحیه نظامی جنوب روسیه است که در جنگ روسیه علیه اوکراین، یک مقر کلیدی محسوب می‌شود. پریگوژین، تایید کرده بود که در قرارگاه جنوبی ارتش در منطقه روستوف مستقر شده‌اند و همه ادوات نظامی این ناحیه از‌جمله حریم هوایی و هواپیما‌هایی که برای اقدامات جنگی در روسیه در این ناحیه قرار داده شده بودند، تحت کنترل آنهاست.
مرکز روابط عمومی سرویس امنیت فدرال فدراسیون روسیه گفته «اظهارات و اقدامات پریگوژین فراخوانی برای شروع یک درگیری داخلی مسلحانه در فدراسیون روسیه و خنجر از پشت به ارتش روسیه است.» اما در شرایطی اخبار پیشروی واگنرها و رویکردهای تقابلی ارتش روسیه منتشر می‌شد، تحلیلگران تلاش کردند، تبعات گوناگون سیاسی، نظامی، اقتصادی، منطقه‌ای و... موضوع را بررسی کنند. رسانه‌ها به نقل از رادیو محلی مسکو گزارش دادند که ارتش روسیه به دستور دفتر ریاست‌جمهوری در مسکو وضعیت فوق‌العاده اعلام کرده است.
رسانه‌ها همچنین گزارش دادند که در دفتر مرکزی گروه واگنر در سن‌پترزبورگ روسیه درگیری ایجاد شده و یوگنی پریگوژین، فرمانده این گروه تهدید کرده که وزیر دفاع این کشور در میدان سرخ به دار آویخته خواهد شد! ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه در سخنانی اظهار کرد، نیروهای واگنر به یک توطئه جنایتکارانه از طریق شورش مسلحانه کشیده شده‌اند. در شرایطی که افکار عمومی در همه طول روز شنبه در کشاکش اخبار مرتبط با درگیری‌های روسیه بود، ناگهان خبر رسید که دو طرف آتش بس را پذیرفته و قبول کرده‌اند در خصوص آن مذاکره کنند.
در بازارهای اقتصادی چه گذشت؟
از منظر اقتصادی بلافاصله پس از گسترش این خبر، تحلیلگران بازار انرژی از احتمال افزایش قیمت‌ها خبر دادند؛ تحلیلگران پیش‌بینی کردند طی روزهای آتی قیمت اقلام انرژی با افزایش قیمت مواجه شود. از سوی دیگر، پیش بینی‌ها حاکی از آن بود که مانند روزهای ابتدایی جنگ روسیه و اوکراین، نرخ اقلام کشاورزی و مواد غذایی در سطح جهانی با افزایش قیمت مواجه شود. نرخ‌های اصلی در بازارهای ایران هم با افزایش قیمت مواجه شدند. در بازارهای ایران قیمت دلار دیروز در بازار تهران بیش از ۱۹۹ تومان افزایش یافت و در کانال ۴۹ هزار تومان قرار گرفت. در قیمت طلا و سکه هم بازار تهران افزایش را تجربه کرد و به این ترتیب هر قطعه سکه امامی با افزایش ۲۱۴ هزار تومانی مواجه شد و به قیمت ۲۸ میلیون و ۷۹۵ هزار تومان رسید.
هر گرم طلای ۱۸عیار نیز افزایش ۱۰ هزار تومانی را تجربه کرد و در بازار ۲ میلیون و ۳۴۵ هزار تومان قیمت پیدا کرد. کامبیز افسری، فعال بازار ارز و کارشناس اقتصادی در خصوص این تحولات اعلام کرد: « آنچه امروز بازار ارز را در نوسان افزایشی قرار داده، اتفاقات روسیه است. این موضوع باعث افرایش تقاضا در بازار ارز داخلی نیز شده است.» در شرایطی که برخی اخبار از احتمال تحریم‌های دایمی ایران توسط مجلس نمایندگان امریکا در روز پنجشنبه هم مطرح شده بود، به گفته افسری «این خبر در مقابل اخبار مربوط به روسیه تاثیر خود را در بازار ارز از دست داده و فعلا بازار به هر خبری که مربوط به رخدادهای روسیه است واکنش نشان می‌دهد.» علاوه بر موضوع روسیه گروه اقدام مالی (FATF) هم ایران را مجددا در لیست سیاه قرار داد. این موضوع شاید در کوتاه‌مدت تاثیری بر روند بازار ارز نداشته باشد اما در روند لغو تحریم‌ها و برجام می‌تواند اثرات سویی داشته باشد. باید توجه داشت اخبار مربوط به تشدید یا تعدیل تحریم‌ها نیز تاثیر مستقیمی بر روند قیمت در بازار ارز دارد.
مجیدرضا حریری: نظم جهانی در حال تغییر است
مجیدرضا حریری در گفت‌وگو با «تعادل» در خصوص تحولات اخیر روسیه و تبعات اقتصادی آن می‌گوید: «هنوز مدت زمان زیادی از این رخداد نمی‌گذرد؛ بنابراین تحلیل جامع در خصوص آن بسیار دشوار است. معمولا در عالم نظامی، اقتصادی و راهبردی اتفاقاتی رخ می‌دهند که برای تحلیل آن نیازمند زمان کافی هستیم تا بتوان درباره تبعات آن تحلیل جامعی صورت داد. شخصا معتقدم این رخداد حتی می‌تواند، توسط روسیه طراحی شده باشد تا خود را از زیر بار فشار بین‌المللی خارج کند. این رخداد بدون تردید تبعات اقتصادی خاصی هم به جای می‌گذارد. روسیه یکی از قدرت‌های انرژی جهان است. ضمن اینکه در حوزه کشاورزی و تسلیحاتی هم ظرفیت‌های فراوانی دارد. »
حریری ادامه می‌دهد: «بین روسیه و اوکراین ماه‌هاست که درگیری در جریان است. اثرات کوتاه‌مدت اقتصادی این رخداد مانند نبرد اوکراین است. اگر خاطرتان باشد در ماه‌های ابتدایی نبرد روسیه و اوکراین با گرانی قیمت روغن، مواد غذایی و غلات مواجه بودیم که این روند باز هم تکرار می‌شود. در همان زمان هم اشاره کردم این تحولات اقتصادی کوتاه‌مدت است و باید منتظر تحولات بلندمدت باشیم.»
رییس اتاق ایران و چین با اشاره به تحولات بنیادین‌تر این رخداد می‌گوید: «جدا از این گزاره‌ها به نظرم این رخداد کانسپتی است که تغییر وضعیت در جهان را تسریع می‌بخشد. یعنی نهادهای قدرت‌های نظامی، پولی و مالی و راهبردی، تکنولوژی و... در حال جابه‌جایی هستند و این نوع رخدادها برآمده از این تحولات است. در حوزه تکنولوژی یک دعوا میان چین و امریکا جریان دارد که اهمیت آن کمتر از یک درگیری نظامی نیست. هژمونی هر کدام از قدرت‌ها در یک بخش است. امریکا بالاترین هژمون را دارد؛ امریکا هم در حوزه تسلیحات نظامی بالاترین قدرت را دارد، هم در تکنولوژی و هم در بازارهای پولی و مالی بالاترین ظرفیت‌ها را دارد. هژمونی اروپایی‌ها دیگر نه در بازارهای پولی و مالی و نه قدرت نظامی و نه در تکنولوژی است. اروپایی‌ها متمرکز بر هنجارهای امروزی پسند مثل محیط زیست، حقوق بشر و... شده‌اند. این در حالی است که اروپای دهه‌های قبل در حوزه‌های اقتصادی (تکنولوژی، پولی - مالی، و...) توانایی‌های بسیاری داشتند.»
حریری در خصوص توانایی‌های هژمونی روسیه می‌گوید: «آنچه برای روسیه از اتحاد جماهیر شوروی سابق باقی مانده بود، توانایی‌های نظامی‌اش بود. یعنی روسیه با هنجارهای نظامی‌اش مطرح می‌شد و قدرت‌نمایی می‌کرد. همه این گزاره‌ها در حال لطمه خوردن هستند. در خصوص امریکا هم در حوزه پولی- مالی، هم حوزه تکنولوژی و هم حوزه نظامی در حال لطمه خوردن است. مثلا خروج امریکا در افغانستان توانایی‌های امریکا در بخش نظامی را به شدت زیر سوال برد. در بخش پولی و مالی، جایگزین‌های واحدهای پولی جدید، هر چند فعلا ناچیز است اما با سرعت بالا در حال رشد هستند. در بخش تکنولوژی هم چین بخش‌های قابل توهی از قلمروی تکنولوژیکی را در اختیار گرفته است. همه این بخش‌ها را باید در کنار هم دید. آنچه من از این تحولات برداشت می‌کنم، جابه‌جایی نهادهای قدرت در جهان است.
این فعال اقتصادی در پایان خاطرنشان می‌کند: این جابه‌جایی‌های به صورت پروسه در حال وقوع است. باید بدون شتاب زدگی مسائل را تحلیل کرد و در خصوص آن اظهارنظر کرد. برداشت من از این نوع تحولات، جابه‌جایی نهادهای قدرت جهان است. امریکا در حال از دست دادن قلمروهای قدرت خود است و در برابر این تحولات از خود مقاومت نشان می‌دهد. تبعات کوتاه‌مدت، میان مدت و بلندمدت این مقاومت در قالب رخدادهای اقتصادی، امنیتی، نظامی و... بروز و ظهور دارد. این روند مانند جنگ اوکراین هرچند تبعات کوتاه‌مدت اقتصادی، امنیتی و نظامی دارد اما در بلندمدت به معنای تغییر در نظام قدرت جهانی است.
اولین واکنش ایران به تحولات روسیه: از حاکمیت قانون حمایت می‌کنیم
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران شنبه سوم تیرماه رویداد اخیر در روسیه را موضوع داخلی این کشور خواند و افزود: جمهوری اسلامی ایران از حاکمیت قانون در فدراسیون روسیه حمایت می‌کند. سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران گفت که تحولات داخلی در روسیه موضوع داخلی این کشور است. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه در یک موضع‌گیری رسانه‌ای، رویداد اخیر در روسیه را موضوع داخلی این کشور دانست و افزود: جمهوری اسلامی ایران از حاکمیت قانون در فدراسیون روسیه حمایت می‌کند.
