اینجا همه‌چیز به سیاست خارجی گره خورده
مقامات ایران اطمینان داشتند که صنعت خودروسازی کشور، سنگر مقاومت اقتصادی در برابر تحریم‌های گسترده‌ای خواهد بود که ایالات متحده پس از خروج از برجام بر این کشور تحمیل کرد. اما امیدها به اینکه واردات از کشورهایی مانند چین، تاثیر تحریم‌های امریکا را جبران کند، بدل به واقعیت نشد.
سقوط آزاد ارزش ریال و کاهش درآمدهای دولتی، موجب کمبود گسترده مواد وارداتی حیاتی و افزایش ناگهانی قیمت‌ها شده است. این وضعیت، ضربه سختی به صنعت وارد کرده و امید شهروندان برای خودرودار شدن را از بین برده است. به گزارش انتخاب از فایننشال تایمز: مقامات ایران اطمینان داشتند که صنعت خودروسازی کشور، سنگر مقاومت اقتصادی در برابر تحریم‌های گسترده‌ای خواهد بود که ایالات متحده پس از خروج از برجام بر این کشور تحمیل کرد.
اما امیدها به اینکه واردات از کشورهایی مانند چین، تاثیر تحریم‌های امریکا را جبران کند، بدل به واقعیت نشد. سقوط آزاد ارزش ریال و کاهش درآمدهای دولتی، موجب کمبود گسترده مواد وارداتی حیاتی و افزایش ناگهانی قیمت‌ها شده است. این وضعیت، ضربه سختی به صنعت وارد کرده و امید شهروندان برای خودرودار شدن را از بین برده است.
محمدرضا، کارگر ساختمانی که سال‌ها برای خرید پراید، ارزان‌ترین خودروی ایران، پس‌انداز می‌کرده، گفت: «تا آخر عمرم حتی نمی‌توانم به آن فکر کنم. قبل از این دشوار بود، حالا دیگر غیرممکن است.»
صنایع خودروسازی ایران بزرگ‌ترین بخش غیر نفت و گازی صنعت این کشور است و از خوشبینی‌های پسابرجامی بهره‌مند شد، چرا که شرکت‌های خودروسازی خارجی، به‌ویژه شرکت‌های فرانسوی، شروع به بررسی بازار ایران کردند. اما تحریم‌هایی که پس از خروج ترامپ از برجام در سال 2018 بر ایران اعمال شد، با ویران کردن اقتصاد و به‌ویژه صنعت خودروسازی این کشور، این امیدها را بر باد داد. صنعت خودروسازی ایران 4 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را شامل می‌شود و قریب به 500 هزار نیروی کار را در استخدام خود دارد. شرکت‌های فرانسوی که پس از برجام وارد بازار ایران شده بودند، با خروج امریکا از برجام، شروع به خروج کردند. شرکت پژو قراردادهای تولیدی به ارزش 700 میلیون یورو را لغو کرد و رنو نیز برنامه افزایش تولید به 350 هزار خودرو در سال را کنار گذاشت.
این صنعت در ابتدا به دنبال پر کردن خلأ به وجود آمده با تولید داخلی و واردات از چین بود. به گفته یکی از مدیران این صنعت، ایران همچنان به تولید برخی از مدل‌های پژو با وارد کردن نیمی از قطعات از بازار چین ادامه می‌دهد.
با این حال، خودروسازان هنوز نتوانسته‌اند با هزینه معقول تقاضاها را تامین کنند. تولید خودرو در ایران در سال 2017 و پیش از خروج ترامپ از برجام به یک و نیم میلیون دستگاه در سال رسید که یکی از بالاترین سطوح تاکنون بوده است، اما از آن زمان این تعداد به زیر یک میلیون دستگاه در سال کاهش یافت.
ارزان‌ترین مدل پژو 206 صفر داخلی که در یکی از نمایشگاه‌های خودروی تهران در ماه جاری به فروش می‌رسد، 520 میلیون تومان (10800 دلار) قیمت دارد که از نظر ریالی حدود 15 برابر بیشتر از ماه مه 2018، یعنی زمانی که تحریم‌ها اعمال شد، و 5/5 برابر بیشتر از میانگین دستمزد سالانه کارگران در ایران است.
تهران در تلاش برای کاهش قیمت‌ها، در ممنوعیت واردات خودرو تجدیدنظر کرده و اخیرا اجازه ورود تعداد محدودی خودروی جدید از چین را داده است و در حال بررسی اجازه واردات خودروهای دست دوم است.
صنعت دفاعی ایران نیز برای تولید برخی از قطعات مانند ایربگ و سنسورها و قطعات الکترونیکی وارد عمل شد و در سال گذشته شمسی، تولید را به یک میلیون و 200 هزار دستگاه رساند. قیمت‌ها نیز طی دو ماه گذشته با افزایش عرضه متعاقبا اندکی کاهش یافته است. اما به دلیل کمبودهایی که در بازار ایران وجود دارد حتی کسانی که پول کافی دارند فقط می‌توانند مدل‌های قدیمی‌تر خودروهای تولیدی برندهای محبوب جهانی را بخرند، البته این خودروها نیز با قیمتهای نجومی عرضه می‌شوند.
یکی از نمایشگاه‌های خودروی تهران، یک مرسدس بنز E 200 کارنکرده تولید 2017 را به قیمت 17 میلیارد تومان می‌فروشد که حدود شش برابر قیمت مدل 2023 در بازارهای غربی است.
حتی خودروهای خارجی کارکرده نیز قیمتهای بالاتری دارند. یکی از دیپلمات‌های غربی در تهران گفت: «شاید ایران تنها کشوری در جهان باشد که در آن خودرو می‌خرید، در طی سال‌ها آن را 100 هزار کیلومتر می‌رانید و سپس آن را به دو، سه یا حتی چهار برابر قیمت اصلی می‌فروشید.»
به گفته تحلیلگران، برخی از ایرانیان خرید خودرویی که حداقل بتواند ارزش خود را حفظ کند را راهی برای محافظت از پس‌انداز خود در برابر تورمی می‌دانند که در حال حاضر 49 درصد است. ریال ایران در سال گذشته بیش از یک‌سوم ارزش خود را از دست داده است.
بسیاری از مردم پس‌انداز خود را در حساب‌های بانکی ویژه‌ای که دولت برای حمایت از صنایع داخلی ازجمله بخش خودرو ایجاد کرده است، قرار داده‌اند. سپرده‌گذاران قصد خود را برای خرید یک خودرو ثبت می‌کنند و سپس بین ثبت‌نام‌کنندگان، قرعه‌کشی می‌شوند و برندگان می‌توانند خودرو مورد نظر را خریداری کنند.
مشخص نیست که مشتریان عموما چه مدت منتظر می‌مانند تا بتوانند از یک تولیدکننده داخلی مانند ایران‌خودرو یا سایپا، خودرو بخرند. این شرکت‌ها از ارایه جزییات در مورد تولید خود یا اظهارنظر در مورد مشکلات تولید خودداری کردند.
تحلیلگران معتقدند بحران در صنایع کلیدی مانند بخش خودرو می‌تواند تهران را متمایل به این کند که حداقل به دنبال یک توافق موقت هسته‌ای جدید با امریکا باشد تا از فشار اقتصادی بکاهد.
سعید لیلاز، تحلیلگر حوزه اقتصاد سیاسی ایران، چنین توافقی را رد نکرد، اما گفت انزوای سیاسی کشور همچنان یک مشکل بزرگ برای صنعت خودرو خواهد بود. او گفت: «چگونه یک خودروساز ایرانی می‌تواند سود ببرد و خدمات پس از فروش ارایه بدهد در حالی که کشور دائما با کشورهای دیگر درگیر است.» لیلاز افزود: «سیاست بر اقتصاد سایه انداخته است. صنعت خودرو تنها در صورتی می‌تواند پیشرفت کند که بتواند تولید را فراتر از بازار ایران افزایش بدهد و این به تغییر نگرش در سیاست خارجی نیاز دارد.»
