گروه بازار سرمایه|
در یک ماه گذشته بورس و اقتصاد ترکیه روزهای خوشی را به واسطه انتخابات تجربه نکرد و فراز و نشیب‌های بسیار سختی داشت؛ به‌طور کلی سیاست ترکیه وضعیت اقتصادی این کشور را عوض کرد. در این بین لیر ترکیه در برابر دلار نزدیک به پایین‌ترین سطح رکورد خود متزلزل شد زیرا طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه در انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور در روز یکشنبه پیروز شد و احتمالا سیاست‌های گذشته خود را در حوزه پولی و مالی ادامه دهد.
لیر که مستعد نوسانات شدید قبل از ساعات عادی معاملات است، از ابتدای سال تاکنون بیش از 6 درصد تضعیف شده است و بیش از 90 درصد ارزش خود را در دهه گذشته از دست داده است، زیرا اقتصاد در چنگال چرخه‌های تورم و بحران ارزی است. همچنین لیر یا همان پول رسمی ترکیه نسبت به دلار ایالت متحده، از آغازین لحظه‌های انتشار گمانه‌زنی‌های پیروزی رجب طیب اردوغان، روند نزولی داشت و تا این ساعت حدود نیم درصد کاهش داشته است؛ اما همزمان با آغاز هفته معاملاتی جدید، لیر ترکیه در قیمت ۲۰.۰۵ در برابر دلار باز شد، نه چندان دور از رکورد ۲۰.۰۶ در روز جمعه.
از زمان بحران سال 2021، مقامات نقش عملی فزاینده‌ای در بازارهای ارز به عهده گرفته‌اند و حرکت‌های روزانه به‌طور غیرطبیعی کوچک شده‌اند و عمدتاً تضعیف می‌شوند در حالی که ذخایر FX و طلا کاهش یافته‌اند.
تیم‌اش در مدیریت دارایی BlueBay گفت: تنظیمات فعلی پایدار نیست. با ذخایر محدود FX و نرخ‌های بهره واقعی منفی، فشار بر لیر سنگین است.اردوغان علی‌رغم سال‌ها آشفتگی اقتصادی که منتقدان آن را به خاطر سیاست‌های اقتصادی غیرمتعارفی می‌دانند که مخالفان متعهد به تغییر آن شده بودند، پیروز شد.
حسنین مالک، رییس تحقیقات سهام در Tellimer گفت: برنده شدن اردوغان برای هیچ سرمایه‌گذار خارجی آرامشی ایجاد نمی‌کند. تنها خوش‌بین‌ترین‌ها امیدوارند که اردوغان اکنون از نظر سیاسی به اندازه کافی احساس امنیت می‌کند تا به سیاست اقتصادی ارتدکس بازگردد.
نمایش قوی و شگفت‌آور اردوغان در دور اول انتخابات دو هفته پیش باعث فروش اوراق قرضه بین‌المللی ترکیه و افزایش هزینه‌ها برای بیمه قرار گرفتن در معرض بدهی‌های ترکیه شده بود، در حالی که امیدها به تغییر در سیاست اقتصادی کمرنگ شده بود. اوراق قرضه دلاری این کشور هفته گذشته به پایین‌ترین حد خود در حداقل شش ماه گذشته رسید، در حالی که هزینه بیمه قرار گرفتن در معرض بدهی‌های ترکیه از طریق سوآپ‌های نکول اعتباری (CDS) به بالاترین حد در هفت ماه گذشته رسید. داده‌های Tradeweb نشان داد که روز دوشنبه، اوراق قرضه سررسید در سال 2036 پایدار بود. CDS نیز پس از بسته شدن در 666 واحد پایه در روز جمعه ثابت بود. قبل از انتخابات حدود 480 bps بود.
اردوغان در سخنرانی پیروزی خود اذعان کرد که تورم فوری‌ترین موضوع است، اما گفت که پس از نرخ سیاستی بانک مرکزی که دو سال پیش از 19 درصد به 8.5 درصد کاهش یافت، کاهش خواهد یافت. تحلیلگران در مورد تغییرات اقتصادی دولت جدید اردوغان محتاط بودند. ولفانگو پیکولی، رییس شرکت مشاور Teneo در نظرات ایمیلی گفت: بعید است اردوغان از یک رویکرد ارتدوکس اقتصادی آشکار استقبال کند.با این حال، برخی اصلاحات در رویکرد هترودوکسی فعلی می‌تواند با هدف به دست آوردن زمان در آستانه انتخابات محلی مارس 2024 اتخاذ شود. انتظار می‌رود معاملات در روز دوشنبه ضعیف باشد و بسیاری از بازارها در اروپا و همچنین ایالات متحده برای تعطیلات تعطیل باشند.
انتخابات ترکیه و بورس
هر دو نامزد هم به‌خودی خود می‌تواند رنگ سبزی به شاخص بازار ترکیه بزند. اردوغان در کارنامه‌اش کم کردن نرخ بهره بانکی را دارد و رقیبش به‌خاطر روحیات لیبرال دموکراتیک، در سودای رونق بخشیدن به تجارت جهانی با غرب است. بازار سهام در همه کشورها کمابیش از وضعیت سیاسی تاثیر می‌پذیرد. ترکیه هم از این قافله به دور نیست. مصداق بارزش انتخابات اخیر ترکیه بود.
موسسات تحقیقاتی ترکیه تاثیر وقایع سیاسی معاصر را بر بازار سهام تجزیه و تحلیل کرده‌اند. یکی از معروف‌ترین تحقیقات تخصصی در این حوزه نسبت شاخص BIST۱۰۰ با پارامترهای بازارهای مالی بین‌المللی را شفاف می‌کند تا بتواند اثرات پارامترهای بین‌المللی را فاکتور بگیرد و در نهایت به شاخصی دست پیدا کند که از محصول ریسک‌های داخلی است. وقایع سیاسی تاریخ ترکیه در ۱۵ سال اخیر چشمگیر بوده است. بحران اقتصادی سال ۲۰۰۱ و وقایع اجتماعی متاثر از آن منجر به تغییر دولت در سال ۲۰۰۲ و منجر به روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه شد. حزبی که رهبر کنونی آن رجب طیب اردوغان است.
در طول دهه‌های ۸۰ و ۹۰ میلادی، ترکیه برای رشد اقتصادی، متکی به سرمایه‌گذاری خارجی با تولید ناخالص ملی بیشتر از ۴۰٪ بود و سیستم‌های بانکی این کشور به حمایت از رشد اقتصادی نیاز داشتند. دولت وقت اما کسری بودجه بزرگی را تجربه می‌کرد. به همین خاطر صندوق بین‌المللی پول در سال ۱۹۹۶ نسبت به بحران مالی قریب‌الوقوع به دلیل کسری بودجه هشدار داد. فضای بی‌ثبات سیاست ترکیه بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی را به خروج سرمایه‌هایشان از ترکیه سوق داد و در نهایت منجر به خروج ۷۰ میلیارد دلار از این کشور شد. این اتفاق یک خلأ سرمایه‌ای به وجود آورد تا جایی که بانک‌های ترکیه قادر به جبران آن نبودند. دست آخر، با از دست رفتن ۵ میلیارد دلار از ذخایر بانک مرکزی ترکیه وحشت در بازارها به وجود آمد و بازار سهام ترکیه سقوط قابل توجهی را تجربه کرد.
تنها پیش از یک سالگی دولت، حزب عدالت و توسعه با سیاست امریکا در مورد سازماندهی مجدد خاورمیانه پس از حملات ۱۱ سپتامبر مواجه شد و اساسنامه ۱ مارس ۲۰۰۳ را به مجلس ارایه کرد که به نیروهای امریکایی اجازه می‌داد از مرز ترکیه و عراق برای تهاجم به عراق استفاده کنند. علاوه بر این اتفاقات مطرح شدن ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا و انتخابات‌ها و حواشی ایجاد شده، همواره روی بورس استانبول تاثیرگذار بوده است. بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۰، ترکیه سه انتخابات عمومی و دو انتخابات محلی برگزار کرد که همگی حزب جمهوری‌خواه خلق (جدی‌ترین رقیب حزب عدالت و توسعه) بین ۱۸ تا ۲۳ درصد آرا را به دست آورد.
شخص «دورموش یلماز»، رییس بانک مرکزی ترکیه سال‌ها پیش بورس استانبول را تکان داد. او در سال ۲۰۰۷ نرخ بهره را ۰.۲۵ درصد کاهش داد. به این ترتیب نرخ بهره وامی که بانک مرکزی از بانک‌های این کشور می‌گرفت از ۱۷.۵۰ درصد به ۱۷.۲۵ درصد و نرخ بهره وامی که این بانک به بانک‌ها اعطا می‌کرد از ۲۲.۵۰ درصد به ۲۲.۲۵ درصد کاهش یافت. این اقدام ناگهانی بانک مرکزی موجب شد ارزش سهام در بورس استانبول ۱.۹ درصد رشد کرده و رقم شاخص این بورس بعد از مدت‌ها از مقاومت ۵۰ هزار واحدی عبور کند.جدای از این وقایع، جنبش عبدالله گولن و کودتای معروف ترکیه در سال ۲۰۱۶ و محاکمه مخالفان اردوغان، پرونده بالوز و حمله به شورای دولتی در ۱۷ مه ۲۰۰۶ و هزار یک اتفاق سیاسی کوچک و بزرگ دیگر روی بازار سهام این کشور تاثیر گذاشته و می‌گذارد. با این وجود افکار عمومی احساس می‌کند که ریسک سیاسی ترکیه نسبت به سال‌های گذشته نسبتاً پایین‌تر آمده است. به لطف اصلاحات سیاسی پس از بحران سال ۲۰۰۱، گویی ترکیه دارای اقتصادی باثبات است که سریع رشد می‌کند. هر چند که ریسک سیاسی هنوز برای ترکیه یک واقعیت است. واقعیتی که در حدود یک ماه اخیر و در جریان انتخابات این کشور دوباره نقل محافل شده است.
با کنار رفتن یکی از نامزدها به نفع کمال قلیچدار اوغلو بازار ترکیه چراغ سبز نشان داد و شاخصش مثبت شد؛ اما به دور دوم کشیده شدن انتخابات منجر به نزول ۶ درصدی شاخص کل شد. بورس استانبول به صورت هفتگی از دوشنبه تا جمعه فعالیت می‌کند. این بازار برای معامله‌گران در یک روز کاری دو بار بازگشایی می‌شود. روز گذشته به عنوان اولین روز پس از پیروزی رجب طیب اروغان در انتخابات تنگاتنگ ترکیه، بازار بورس این کشور روند صعودی داشت. صعودی که البته اختلاف خاصی با صعود روزهای گذشته نداشت و تا لحظه تنظیم این گزارش حدود سه درصد رشد کرد.
