مالیات، درمان ناترازی بودجه
معاون سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد: در برنامه هفتم توسعه درنظر گرفته شده که برای حل مشکل ناترازی بودجه باید ضمن مدیریت و کاهش مصارف، به دنبال تحقق منابع بیشتر به ویژه از محل مالیات باشیم؛ چراکه اساس درمان ناترازی بودجه در کشور مالیات است درحالی که در مالیات‌ستانی ضعیف هستیم و سهم مالیات از تولید ناخالص داخلی پایین است.
رحیم ممبینی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چگونه با وجود مشکلات مختلف از جمله کمبود منابع، تحریم‌ها و غیره می‌توان مسائل مهمی مانند کسری و ناترازی‌ها را حل و فصل کرد و چه راه‌حلی برای آن در برنامه هفتم توسعه وجود دارد. آیا باید مصارف بودجه را مدیریت کرد یا آنکه به دنبال منابع جدید باشیم؟ اظهار کرد: هر دو این راهکارها می‌تواند کارساز باشد و ناترازی‌ها که مهم‌ترین مشکل کشور به ویژه در حوزه بودجه است را حل و فصل کرد؛ به گونه‌ای که در این زمینه باید در مصارف بودجه تاملی داشته باشیم که در این زمینه قصد داریم در ارتباط با مصارف ابتدا نظام بودجه‌ریزی بر مبنای صفر را اجرایی کنیم. وی با بیان اینکه نظام بودجه‌ریزی بر مبنای صفر در لایحه برنامه هفتم توسعه به تفصیل مورد اشاره قرار گرفته است، افزود: بر این اساس در هر سال از برنامه هفتم توسعه درصددیم ۲۰ درصد از این نوع بودجه‌ریزی را اجرا کنیم؛ به این معنا که از دستگاه‌ها می‌خواهیم که منطبق با قانون اعلام کنند که وظیفه و ماموریت‌شان دقیقا چیست و آیا منطبق با ماموریت و وظیفه تعریف شده، بودجه می‌گیرند یا آنکه فراتر از آن نیز اعتبار دریافت می‌کنند.
چه بسا دستگاه‌هایی هستند که خارج از وظایف مقرر، ممکن است اعتبار و بودجه بگیرند. معاون سازمان برنامه و بودجه با بیان اینکه نظام بودجه‌ریزی بر مبنای صفر یک نظام بودجه‌ریزی مناسب در دنیاست، ادامه داد: بر این اساس، هر دستگاه باید جایگاه قانونی خودش را تعریف و تبیین کند تا مشخص شود در نظام بودجه‌ریزی تعریف شده، این دستگاه بر اساس قانون بودجه دریافت می‌کند یا آنکه ممکن است پول‌هایی خارج از آن وظایف نیز بگیرد. ممبینی به بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد نیز به عنوان یکی دیگر از اقدامات پیش‌بینی شده در لایحه برنامه هفتم توسعه اشاره کرد و گفت: البته صادقانه باید گفت که اجرای این نوع بودجه‌ریزی مشکل و سخت است، چرا که نمی‌توان آن را برای همه دستگاه‌های اجرایی پیاده کرد. به عنوان مثال برای دستگاه‌هایی که مصارف‌شان مانند وزارت علوم تحقیقات و فناوری، وزارت آموزش و پرورش، بیمه و ... کمیت‌پذیر است، قابلیت اجرایی بهتری دارد و می‌تواند کمک کند. ممبینی سهم مالیات از تولید ناخالص داخلی را بسیار پایین اعلام کرد و افزود: در این زمینه سهم مالیات در ترکیه از تولید ناخالص داخلی ۱۹ درصد بوده اما این عدد در ایران حدود شش درصد است.
شاید این مساله مطرح شود که ایران کشوری نفت‌خیز است اما باید گفت که نروژ به عنوان یکی از تولیدکنندگان نفت در دنیا صندوقی دارد که بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار ذخیره دارد اما وضعیت صندوق توسعه در ایران به گونه دیگری است. از سوی دیگر سهم مالیات از تولید ناخالص داخلی در نروژ ۳۳ درصد است. وی با بیان اینکه در مالیات‌ستانی ضعیف عمل کردیم، تصریح کرد: البته پیشرفت‌هایی در حوزه مالیات در سال‌های اخیر اتفاق افتاده است اما باید به این نکته توجه کرد که ظرفیت‌های بالقوه بسیار بیشتری در این حوزه وجود دارد و سازمان امور مالیاتی به عنوان یک دستگاه حاکمیتی باید تقویت شود و باید آن را صاحب سیستم کنیم. معاون سازمان برنامه و بودجه خاطرنشان کرد: از سال ۱۳۷۲ می‌خواهیم نظام جامع مالیاتی را پیاده کنیم اما تا امروز نتوانستیم این کار را به صورت کامل انجام دهیم.
سوال اینجاست که چرا نتوانستیم به این هدف برسیم؟ باید به این نکته دقت کرد که واقعا امکان رفع ناترازی در کشور به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مشکلات کنونی، وجود دارد؟ معاون سازمان برنامه و بودجه اضافه کرد: البته منابع دیگری برای رفع ناترازی بودجه در کشور وجود دارد اما اساس آن در حال حاضر مالیات است و از همه مهم‌تر این است که مالیات باید بازخورد مثبت پیدا کند. بدین معنی که تولید باید افزایش پیدا کند تا مالیات افزایش یابد که در این زمینه باید به دنبال دخالت و نقش آفرینی بخش خصوصی باشیم.
