افزایش مصرف دخانیات در بین نوجوانان و جوانان مشکل امروز و دیروز جامعه ما نیست، سال‌هاست که این معضل همچنان وجود دارد و مسوولان هر از گاهی در همین هفته‌های ملی بدون دخانیات و ... یادشان می‌افتد که باید در این زمینه کاری انجام دهند و البته در بسیاری از موارد طرح‌هایی که ارایه می‌شود تا قابلیت اجرایی شدن ندارند یا اصلا ضمانتی برای اجرای آنها وجود ندارد.
وقتی هم که پیگیر ماجرا می‌شوی می‌بینی همان دلیل همیشگی نبود امکانات و تخصیص نیافتن بودجه مورد نیاز و ... باعث شده تا طرح‌ها و نقشه‌های اجرایی نشوند و در این بین هر سال تعداد قابل توجهی به جمع نوجوانانی که دخانیات مصرف می‌کنند اضافه می‌شود و‌ای کاش مساله به همین مصرف دخانیات ختم شود و به مصرف دیگر مواد منجر نشود که متاسفانه با توجه به آمار و ارقام رسمی و غیررسمی این اتفاق رخ می‌دهد. اینکه حالا دیگر بسیاری از نوجوانان 13 تا 15 ساله سیگار می‌کشند بخش بزرگی از آن به شرایط خانواده و بخش دیگر آن به فرهنگ‌سازی در جامعه بستگی دارد اما به هر حال سیگار نقطه شروعی است برای دود کردن رویاهایی که با آن زندگی می‌کنیم.
افزایش چشمگیر استفاده از مواد دخانی
دکتر جعفر جندقی، رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در نشست خبری به مناسبت هفته ملی بدون دخانیات، گفت: حدود ۳۸ درصد مردان و ۴ درصد زنان در منطقه مدیترانه شرقی دخانیات مصرف می‌کنند و در برخی از کشورها ۵۷ درصد مردان و ۲۹ درصد زنان مصرف‌کننده دخانیات هستند. در منطقه مدیترانه شرقی شیوع مصرف دخانیات در پسران ۴۲ درصد و در دختران ۳۱ درصد در گروه سنی ۱۳ تا ۱۵ سال گزارش می‌شود و این یک زنگ خطر جدی است که در آینده مصرف‌کنندگان مواد دخانی افزایش خواهد یافت. او افزود: دلیل اصلی افزایش شیوع مصرف دخانیات در گروه نوجوانان و جوانان، ترویج و تمایل به مصرف قلیان است.
هزینه مصرف دخانیات برای کشور بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان
رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت درخصوص وضعیت شیوع مصرف دخانیات در جمهوری اسلامی ایران، اظهار کرد: حدود ۶۰ هزارنفر به دلیل مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. سالانه میانگین بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان در اثر استعمال دخانیات در کشور از بین می‌رود و بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان صرف هزینه‌های بهداشتی و درمانی ناشی از مصرف دخانیات می‌شود و این جدا از ناتوانی‌ها، از کارافتادگی‌ها و.... است که با احتساب آنها هزینه مصرف دخانیات برای کشور بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان است.
روند رو به افزایش مصرف دخانیات بین نوجوانان، جوانان و بانوان
او تاکید کرد: بر اساس مطالعات صورت گرفته در سال ۱۴۰۰ در افراد بالای ۱۸ سال در کل ۱۴.۰۱، میزان شیوع مصرف دخانیات در کشور است که در زنان ۴.۴۴ درصد و در مردان ۲۵.۸۸ درصد بوده است. اگر چه روند مصرف دخانیات نسبت به گذشته در کل کندتر شده است اما هنوز هم رشد دارد ولی این مهم است بدانیم این روند در نوجوانان و جوانان و بانوان افزایشی است یا روند مصرف قلیان افزایشی است و این زنگ خطر را به صدا در می‌آورد که در گروه‌های تاثیرگذار در آینده مصرف دخانیات افزایشی می‌شود.
روند افزایشی مصرف دخانیات در زنان ۹۰ درصد و در بین مردان ۳۴ درصد
جندقی ادامه داد: روند افزایشی مصرف دخانیات در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال اتفاق افتاده است که در زنان ۹۰ درصد و در بین مردان ۳۴ درصد افزایش یافته است که این خطرناک است. یا روند افزایش مصرف دخانیات در همین سال‌ها در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال را هم شاهد هستیم که در بین مردان ۱۵.۰۶ درصد و در بین زنان ۹۰.۸۸ درصد افزایش یافته است. رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، درباره وضعیت مصرف سیگار بین نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله در بین سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۵، بیان کرد: در پسران ما حدود ۵.۸۸ درصد کاهش مصرف و در دختران ۱۳۳ درصد افزایش مصرف دخانیات طی این سال‌ها را داشتیم، در مجموع در سال ۱۳۸۶ در بین این گروه سنی ۳ درصد مصرف دخانیات داشتیم که در سال ۱۳۹۵ به ۳.۴ درصد رسیده است. درصدد هستیم این تحقیقات را امسال هم انجام دهیم تا روند به درستی بررسی شود.
نگرانی از مصرف دخانیات با اشکال جدید
جندقی تاکید کرد: درحال حاضر یکی از نگرانی‌های عمده ما مصرف دخانیات با اشکال جدید مانند سیگارهای الکترونیک، ویپ یا افزودن عطر و طعم به دخانیات و توتون و تنباکو است. به نظر ما همه اینها خطرناک هستند هرچند تلاش می‌شود خطرات آن نشان داده نشود. او افزود: در سال ۱۳۸۴به کنوانسیون کاهش مصرف دخانیات پیوستیم و سال ۱۳۸۵ قانون جامع مقابله با دخانیات را داشتیم و از نظر قانونی مواد قانونی قوی داریم ولی در زمینه کاهش دسترسی هم باید فعال باشیم. دسترسی به مواد دخانی بر دو نوع است؛ اول دسترسی مکانی و دوم دسترسی مالی است که در نوع دوم باید قیمت سیگار به گونه‌ای باشد که به راحتی به آن دسترسی نداشته باشند.
یکی از راهکارهای اصلی کاهش مصرف دخانیات در دنیا نیز افزایش قیمت این محصولات از طریق اعمال مالیات سنگین است. برای هر دو مورد دسترسی قوانین حامی وجود دارد. جندقی تاکید کرد: در قوانین ذکر شده است که فروش نخی سیگار و همچنین فروش به افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است و هر جایی هم مجوز فروش دخانیات را ندارد و باید مجوز مربوطه فروش را کسب کنند که متاسفانه در سنوات گذشته برخی این موضوع را رعایت نکردند. اعمال قوانین باید توسط وزارت صمت و وزارت بهداشت اعمال شود که ما از طریق مرکز سلامت محیط و کار با حدود ۶۰۰۰ بازرس ویژه سعی می‌کنیم وظیفه خود را ایفا کنیم ولی متاسفانه قانون شکنی هم اتفاق می‌افتد.
تاثیر افزایش قیمت دخانیات بر کاهش مصرف آن
رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت افزود: به دکه‌های مطبوعاتی هم یک فرصت یکساله از سال گذشته تا خرداد ماه ۱۴۰۲ داده‌ایم که اگر بتوانند قوانین فروش دخانیات را رعایت کنند، طبق ماده ۷ قانون جزو صنوف مجاز فروش حساب شوند. جندقی با اشاره به تاثیر افزایش قیمت دخانیات بر کاهش مصرف آن، توضیح داد: در قانون بودجه سال جاری ۱۰ هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است که افزایش مالیات از محل فروش مواد دخانی داشته باشیم که ۲ هزار میلیارد آن باید به وزارت بهداشت برسد و بخشی از آن برای کاهش مصرف دخانیات هزینه شود و ۱۵۰۰ میلیارد تومان هم برای خرید آمبولانس‌های پیش بیمارستانی از این محل هزینه شود.
درآمد ناشی از فروش دخانیات چقدر است؟
رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت افزود: حدود ۶.۲ هزار میلیارد تومان نیز مالیات بر ارزش افزوده باید محقق شود که پیش بینی کردیم اگر پایانه‌های فروشگاهی مخصوص دخانیات هم اضافه شود، مجموع درآمدهای ناشی از فروش دخانیات حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود. وی با تاکید بر اهمیت جلوگیری از تبلیغ مواد دخانی، بیان کرد: مردم باید بدانند مصرف سیگار ضرر دارد. از هر ۱۰ دانش‌آموز ۷ نفر پیام‌های ضد دخانیات را از طریق رسانه دریافت می‌کنند و این نشان‌دهنده فعالیت خوب رسانه است. یا از ۱۰ دانش‌آموز ۴ نفر هنگام مراجعه به مراکز فروش تبلیغات دخانیات را مشاهده کرده‌اند که این خوب نیست.
از هر۱۰ دانش‌آموز بر لباس، کلاه یا سایر وسایل شخصی یک دانش‌آموز مارک شرکت دخانیات درج شده است و این نشان از شیوه‌های خاص تبلیغات آنها دارد. او تاکید کرد: ۷۶.۷ درصد نوجوانان قطعا می‌دانند که استعمال دخانیات ضرر دارد اما چرا بازهم روند مصرف افزایشی است؟ زیرا جذابیت‌هایی مانند عطر و طعم که به مواد دخانی اضافه می‌شود درحالی که اگر این عطر و طعم اضافه نشود خیلی از افراد از آن گریزان می‌شوند. ۷۸.۲ نوجوانان موافق ممنوعیت مصرف دخانیات در اماکن عمومی هستند اما بازهم از عده‌ای می‌شنویم که چرا در مکان‌های عمومی بخش‌های اختصاصی برای مصرف دخانیات نمی‌سازید؟
اثرگذاری مصرف دخانیات در کاهش قدرت باروری
جندقی با تاکید بر اینکه مصرف دخانیات در کاهش قدرت باروری اثرگذار است، تصریح کرد: الان که برنامه‌های جوانی جمعیت را دنبال می‌کنیم یکی از عواملی که بر باروری اثر گذار است همین موضوع دخانیات است چرا که سیگار دارای مواد مضر و زیان‌آوری است. او به ارایه آمار تفکیکی مصرف دخانیات در بین نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله پرداخت و گفت: مصرف قلیان در این گروه بین سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۵ از ۱۶.۵ درصد به ۵.۷ درصد رسیده است که کاهشی بوده است. در دختران این گروه سنی طی مدت یاد شده مصرف سیگار از ۰.۹ به ۲.۱ و مصرف قلیان از ۹.۴ به ۴.۳ درصد رسیده است. در پسران مصرف سیگار از ۵.۱ به ۴.۸ و مصرف قلیان از ۲۲.۸ به ۷.۳ رسیده است. در واقع مصرف قلیان طی این سال‌ها در بین گروه یاد شده کاهشی بوده است.
فیلتر سیگار؛ فراوان‌ترین زباله پلاستیکی در دنیا
رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت تاکید کرد: مواد شیمیایی، سمی و میکروپلاستیک‌های موجود در ته سیگار و پسماندهای سیگار الکترونیکی موجب آلودگی محیط زیست می‌شود. امروزه بحث میکروپلاستیک‌ها و نانوپلاستیک‌ها موضوع اصلی زباله‌ها هستند که وقتی در ابعاد میکرو ریز می‌شوند به راحتی وارد زنجیره غذایی شده و وارد بدن می‌شوند. میکروپلاستیک‌های موجود در فیلتر سیگار قابل تجزیه نیستند و بعد از بلعیده شدن توسط جانوارن آبزی سواحل، دریاها و اقیانوس‌ها، موجب انتقال آلودگی می‌شوند.
فیلتر سیگار فراوان‌ترین نوع زباله پلاستیکی در دنیا است که سالانه ۷۷۰ تُن زباله سمی تولید می‌کند. رها کردن سالانه ۴.۵ تریلیون فیلتر سیگار در سطح شهرها و پارک‌ها و... باعث آلودگی خاک و آب و مواد غذایی می‌شود. ۲۲ میلیارد متر مکعب آب برای تولید محصولات دخانی استفاده می‌شود در حالی که کشور ما در منطقه خشکی قرار گرفته است. او افزود: سالانه ۲۰۰ هزار هکتار زمین برای کشت تنباکو از بین می‌رود درحالی که می‌شود در این زمین‌ها غلات و مواد غذایی کشت کرد از طرفی کشت توتون سبب فقیر شدن خاک می‌شود. سالانه ۶۰۰ میلیون اصله درخت برای تولید سیگار قطع می‌شود.
