پس از رکوردشکنی‌های شاخص بورس در سال ۹۹ و عبور از ارتفاع ۲ میلیون واحد شاهد عقب‌نشینی شدید شاخص بورس از این کانال و تداوم روند نزولی آن در این بازار بودیم که این امر زمینه‌ساز ترس سهامداران از سرمایه‌گذاری در بورس و خروج گسترده پول از این بازار بود.
به دنبال فراز و نشیب‌های شدیدی که معاملات بورس در ۲ سال و نیم گذشته تجربه کرد، سرانجام این بازار از بهمن سال گذشته با کمک تلاش گسترده مسوولان دولت سیزدهم و نیز سازمان بورس به ثبات دست پیدا کرد و ضمن کاهش نوسانات شدید در این بازار، شاهد بازگشت رونق به معاملات این بازار بودیم.
بازار سهام از نخستین روز سال ۱۴۰۲ معاملات خود را پررونق آغاز کرد و طبق پیش‌بینی اکثر کارشناسان این بازار در سال جدید، چهره‌ای متفاوت از خود را به سهامداران نشان داد؛ به گونه‌ای که شاخص بورس پس از گذشت ۳۱ ماه بار دیگر در نخستین روز معاملاتی سال جدید قله ۲ میلیون واحد را فتح کرد تا بتواند با تکرار این اتفاق پس از گذشت بیش از ۲ سال، نویدبخش سالی پررونق برای سهامداران باشد.
نگران وضعیت فعلی معاملات بورس نیستم
حمیدرضا دانش کاظمی، عضو شورای عالی بورس به مقایسه وضعیت بازار در سال ۱۴۰۲ و افت و خیزهای شاخص بورس در سال ۱۳۹۹ پرداخت و اعلام کرد: از سال ۹۹ به بعد اتفاقاتی در بازار سرمایه رخ داد که هفته‌نگار آن با جزییات دقیق در سازمان بورس وجود دارد و از این طریق می‌توان پارامترهای تاثیرگذار بر بازار در هفته و ماه‌های مختلف را مورد بررسی قرار داد. مطالعه آنها نشان از آن دارد که بازار سرمایه در آن دوره آبستن اتفاقات مثبت و منفی زیادی بود، این اتفاقات ناشی از مسائل سیاسی و اقتصادی مختلفی بودند که تاثیر زیادی را بر روند معاملات بازار سرمایه ایجاد کردند و باعث خروج بازار از مسیر اصلی خود شدند. مساله امنیت، خلاصه آن چیزی است که می‌توان آن را در حوزه معاملات بورس خلاصه کرد و در حوزه سرمایه‌گذاری از اهمیت قابل توجهی برخوردارند.
سرمایه‌گذار فرار است و در صورت آسیب به امنیت، شاهد فرار سرمایه‌گذاران از بازار سهام خواهیم بود، ترسو بودن سرمایه‌گذار نخستین جمله در ادبیات مالی است که ویژه بازار سرمایه است؛ بنابراین تصمیم‌گیرندگان بازار سرمایه در دولت، سازمان بورس و اوراق بهادار، مجلس شورای اسلامی و شورای رقابت باید مراقب باشند تا با تصمیمات خود آسیبی به امنیت سرمایه‌گذاران وارد نکنند. اگر مسوولان هزاران اقدام مثبت به نفع بازار سرمایه انجام دهند اما یک تصمیم عجولانه به ضرر بازار اتخاذ کنند، شاهد پررنگ شدن خاطرات بد در ذهن سرمایه‌گذاران خواهیم بود که این امر باعث می‌شود تا به سختی بتوان دوباره نگاه‌ها را به بازار تغییر داد و اعتماد را به سهامداران بازگرداند.
در تصمیمات مختلف شاهد وجود برخی از آثار هستیم که این آثار بر انجام سرمایه‌گذاری‌ها مستتر خواهد شد، برای مثال بارها شاهد بودیم که برخی از مقامات سیاسی و اقتصادی با اظهارنظرهای خود نگرانی را وارد بازار کرده‌اند و باعث ایجاد واکنش منفی در بازار شده است، در این زمان سرمایه‌گذار به دلیل تجربه اتفاقات سال ۹۹ دیگر در این بازار نمی‌ماند و به سرعت با فروش سهام خود اقدام به خروج از بازار می‌کند.
اتصال بازارها از نظر ارزش دلاری
به لحاظ ارزش دلاری، هیچ نگرانی برای بازار وجود ندارد، بازارها در اقتصاد کشور به یکدیگر متصل هستند و نمی‌توان شاهد چنین اتفاقی بود که قیمت دلار، مسکن و طلا با افزایش همراه شود و سودآوری شرکت‌ها رشد کند اما بازار به لحاظ اسمی رشد چندانی را تجربه نکند.بازار در سال ۹۹ با شتاب زیاد در مدار صعود قرار گرفت، بعد از آن فنر بازار رها شد و از مرداد ۹۹ شاهد افت سنگین و فرار سرمایه از بورس بودیم، این اتفاق نیازمند ۲ سال زمان بود تا بتوان دوباره بازار سهام را به وضعیت تعادل و ثبات بازگرداند.
میثم فدایی، مدیر سابق فرابورس ایران به ارایه نظرات خود درباره روند فعلی معاملات بورس پرداخت و گفت: ابتدا برای ارزیابی وضعیت فعلی بازار باید به این سوال پاسخ داد که آیا امکان تکرار دوباره سال ۹۹ وجود دارد یا خیر که پاسخ به این سوال را باید از سه جنبه مورد بررسی قرارداد.در ابتدا اینکه در معاملات سال ۹۹، از یک زمانی به بعد حبابی در بازار ایجاد شد و به تبع آن شاهد شکل‌گیری ریزش سنگین بازار برای خروج حباب از شاخص بورس بودیم.
نخست اینکه در سال ۹۹ ابزار و زیرساخت سرمایه‌گذاری مستقیم در بازار فراهم نشده بود، در برهه زمانی بسیار کوتاهی بازار رشد زیادی را تجربه کرد و در این میان سیستم معاملات آنلاین صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌ها هم شکل نگرفته بود. در ۲ سال گذشته و تحت تاثیر ریزش شدیدی که بازار از مدت‌ها قبل تجربه کرد، همه نهادهای مالی حاضر در بازار سرمایه خود را مجهز به ابزارهای کامل سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم در بازار کردند. در سه ماه اخیر صندوق‌هایی که عملکرد خوبی داشتند و از ظرفیت لازم برخوردار بودند با رشد همراه شدند، تجربه افزایش ارزش صندوق سهامی در ۲ ماه اخیر را در هیچ دوره‌ای نداشتیم، سازمان بورس هم کمک زیادی را به صندوق‌هایی داشت که عملکرد خوبی را از خود نشان دادند.
محسن خدابخش، نایب‌رییس سابق هیات‌مدیره سازمان بورس از تجربیات خود درخصوص بازار سال ۹۹ سخن گفت و اعلام کرد: نگاه حاکم به بازار سرمایه نباید مختص به بازار ثانویه باشد و بازار اولیه با تمام منفعت‌های خود برای اقتصاد کشور نادیده گرفته شود.
گاهی شاهد هستیم که برخی افراد غیرمتخصص خود را ذی صلاح این بازار می‌دانند و با اظهارنظرهای غیرتخصصی خود باعث سلب اعتماد سهامداران از این بازار می‌شوند، در صورتی که هر اظهارنظری می‌تواند تبعاتی را با خود برای بازار به همراه داشته باشد. افراد برای کسب بازدهی بدون ریسک می‌توانند اقدام به ورود سرمایه‌های خود در سپرده‌های بانکی کنند و سود بانکی را از این بازار دریافت کنند که این تنها پاداش سرمایه‌گذاری بدون ریسک خواهد بود.
همیشه برای سرمایه‌گذاری باید این موضوع مورد توجه باشد که هر دارایی دارای یک ارزش ذاتی است، در همه دوران شاهد وجود سهام شرکت‌هایی در بازار بودیم که قیمت آن بالاتر از ارزش ذاتی آنها بود یا برعکس سهامی هم بوده که پایین‌تر از ارزش ذاتی قیمت خورده‌اند، بنابراین سهامداران باید معاملات خود را براساس ارزش ذاتی و تحلیل انجام دهند و سیاست‌گذاران نیز برای بهبود سرمایه اجتماعی بازار سرمایه تلاش کنند.
ریسک، با سرمایه‌گذاری عجین است اما به صورت کلی وضعیت فعلی بازار سرمایه قابل قیاس با بازار سال ۹۹ نیست و اکنون با همه فاکتورهایی که در آن زمان باعث ایجاد نوسان شدید در بازار شده بودند فاصله داریم اما باتوجه به تفاوت دیدگاه‌ها مانند ارزیابی قیمت جهانی نمی‌توان وضعیت سهام همه شرکت‌ها را به صورت یکسان ارزیابی کرد. همچنین «محسن خدابخش»، نایب‌رییس سابق هیات‌مدیره سازمان بورس اعلام کرد: بحث پیگیری افزایش سرمایه از محل سلب حق
ضعف بازار سرمایه در آموزش و فرهنگ‌سازی به سهامداران
موضوعی که در ادامه این میزگرد مورد بررسی قرار گرفت، مساله مربوط به حضور پنج میلیون سهامدار با احتساب مشمولان سهام عدالت است، با توجه به حضور این تعداد از سرمایه‌گذاران در بورس اما تعداد محدودی از این افراد اقدام به ورود سرمایه‌های خود در بورس و معامله در بازار کرده‌اند که اکثر فعالان بازار چنین اتفاقی را ناشی از عدم آگاهی سهامداران از جزییات سرمایه‌گذاری در بورس و کم کاری سازمان بورس در آموزش سهامداران برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام عنوان کرده‌اند.
اکنون کارنامه روسای سازمان بورس اینگونه بررسی می‌شود که در ابتدای ریاست خود شاخص بورس را با چه عددی تحویل گرفته و آن را با چه عددی تحویل داده است بلکه در این زمینه باید حجم معاملات مورد مقایسه قرار بگیرد و نقدشوندگی تا چه میزان تغییر کرد یا در این مدت چه میزان آموزش و فرهنگ‌سازی به سهامداران داده شد، اکنون در این حوزه به‌شدت عقب هستیم. اگر بنده به جای رییس سازمان بورس بودم ارتباط با رسانه ملی را توسعه داده و فرهنگ را در آنجا تغییر داده و اعلام می‌کردم که بورس نماینده اجنبی در کشور نیست بلکه آینده اقتصاد ایران است؛ این مساله غلط‌ترین تجزیه و تحلیل است که با آن روبرو هستیم.
فدایی، مدیرعامل سابق فرابورس ایران ضمن انتقاد به روش فرهنگ‌سازی در بازار سرمایه ایران اعلام کرد: در سال ۹۹ یک سرمایه‌گذار حدود یک میلیارد تومان سرمایه وارد بازار کرد اما به دلیل رفتارهای هیجانی خود حدود ۲۰۰ میلیون تومان کارمزد معاملات پرداخت کرد، زیرا به محض ایجاد صعود و نزول در بازار اقدام به خرید و فروش سهام در بازار می‌کرد. تاکنون اقدام موثری برای فرهنگ سرمایه‌گذاری صورت نگرفته است، زمانی که بازار در حال صعود بود افراد هر سهمی را برای خرید انتخاب می‌کردند که این امر باعث شد تا بخش زیادی از پرتفوی سهامداران در ضرر باشد.
