چند روز پس از آنکه صحبت‌های رییس هیات عامل صندوق توسعه ملی درباره وضعیت این صندوق و نگرانی از سرنوشت آن به سر خط اصلی خبرها تبدیل شد، حالا غضنفری می‌گوید که از صحبت‌های او برداشت اشتباه شده و پول باقی مانده در صندوق توسعه ملی بیش از 10 میلیارد دلار است.
محدودیت‌های اقتصادی کشور در سال‌های گذشته و هزینه‌هایی که دولت‌ها برای امورات جاری داشتند باعث شده که بارها بحث برداشت از صندوق توسعه ملی در قالب تسهیلات دولتی مطرح شود و حتی در استقراض غیرمستقیم از صندوق نیز برنامه‌ریزی‌هایی انجام شود. در دولت قبل این صحبت مطرح شد که دولت پول نفت در آینده را به صندوق توسعه ملی فروخته و به جای آن ریال دریافت کرده است تا در آینده تسویه کند. هرچند این موضوع با بحث‌های مختلفی مواجه شد و سازمان برنامه و بودجه در دولت دوازدهم، صحبت‌های رییس کل بانک مرکزی وقت را تکذیب کرد اما بحث اضافه برداشت از این صندوق همواره ادامه داشته است. در روزهای گذشته صحبت‌های غضنفری درباره اضافه برداشت دولت‌ها حاشیه‌ساز شد و او هشدار داد که اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، از صندوق توسعه ملی چیزی باقی نمی‌ماند.
حالا غضنفری از اظهارات خود عقب‌نشینی کرده و گفته خبرها درباره باقی ماندن تنها 10 میلیارد دلار از منابع صندوق صحت ندارد. مهدی غضنفری رییس صندوق توسعه ملی در سومین همایش صندوق توسعه ملی (حکمرانی نوین صندوق توسعه ملی) ضمن اشاره به عدم سرمایه‌گذاری‌های کلان در سطح کشور گفت: اولین نکته این است که نفت به عنوان سرمایه تلقی شود، نگاه رهبری نیز به نفت، دقیقاً همین نگاه دقیق و کارشناسانه است. دقت شود که نفت ثروت نیست بلکه سرمایه کشور است. وی در خصوص دیدگاه‌های غلط به صندوق عنوان کرد: یک سری معانی در خصوص صندوق توسعه ملی باید تغییر کند به عنوان مثال باید بدانیم که سرمایه‌گذاری با بنگاه‌داری قطعاً تفاوت دارد، از طرفی وابستگی صندوق به دولت معنی متفاوتی با کمک صندوق به دولت دارد.
غضنفری گفت: ما معتقدیم همه عواید فروش نفت و فرآورده‌های نفتی باید به صندوق توسعه ملی واریز شود و سپس صندوق با سرمایه‌گذاری منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی، سود آن را به اقتصاد برگرداند. وی گفت: طبق ماده 52 قانون احکام دایمی بودجه، قرار است 2 تا 10 درصد از منابع ارزی صندوق به ریال تبدیل شود، وقتی این اتفاق می‌افتد طبیعتاً صندوق توسعه ملی به‌لحاظ ارزی کوچک شده است. در حکمرانی فعلی ما دایماً در حال کوچک کردن صندوق هستیم، در حالی که صندوق توسعه ملی به عنوان بازوی پیشرفت کشور دایماً باید بزرگ شود. غضنفری افزود: صندوق به‌صورت ارزی هر سال کوچک می‌شود و به‌صورت ریالی هر روز بزرگ‌تر، نکته هم اینجاست که دوستان در حسابداری‌هایشان و اخذ مالیات از صندوق، به رشد ریالی صندوق دایماً اشاره می‌کنند در حالی که صندوق توسعه کاملاً صندوقی ارزی است.
رییس صندوق توسعه ملی با اشاره به جداسازی بودجه نفتی از بودجه عمومی کشور گفت: این اتفاق، تقریباً تبدیل به آرزو شده است اما به‌هرحال باید به آن برسیم که تمام عواید حاصل از فروش نفت و فرآورده‌ها با توجه به نکته‌ای که در ابتدا عرض کردم به صندوق توسعه ملی واریز شود. غضنفری گفت: اگرچه دولت سیزدهم بر سر کار است و دست ما فعلاً به ایشان می‌رسد، اما صندوق توسعه ملی از تمام دولت‌ها مطالبات جدی دارد، که باید این مطالبات را وصول کند. وی گفت: بسیاری از میادین مشترک و غیرمشترک مانده‌اند که صندوق توسعه ملی می‌تواند با سرمایه‌گذاری این میادین را زنده کند.
ما پولی از دولت برای سرمایه‌گذاری نمی‌خواهیم، بلکه خودمان سرمایه‌گذاری می‌کنیم و اتفاقاً سهم دولت را هم خواهیم داد. رییس صندوق توسعه ملی در پایان گفت: در آخر هم نکته‌ای که برای ارتقا و رشد صندوق توسعه ملی ضروری است و تقریباً تمام صندوق‌های دنیا به آن سمت حرکت می‌کنند، بیان می‌کنم که شفافیت و استانداردهای نوین حسابرسی برای چنین صندوق‌هایی است. ما به‌دنبال صندوق ارزی و مردمی هستیم نه صندوق ریالی و پنهانی که کسی از جزییات منابع و واریزی آن مطلع نباشد. به این ترتیب او ضمن تاکید بر مشکلاتی در این حوزه وجود دارد اعلام کرده که نباید روی عددهای مطرح شده، مانور داد. در همین برنامه اما رییس سازمان بازرسی کشور نیز از استفاده نابجا از منابع این صندوق در سال‌های گذشته خبر داد. ذبیح‌الله خداییان در سومین همایش صندوق توسعه ملی با بیان اینکه همواره یکی از معضلات کشورهای نفتی، شوک‌ها و نوسانات قیمت نفت است، اظهار داشت: همانطور که رهبری فرمودند، یکی از مشکلات کشور ما وابستگی بودجه به نفت است و این در حالی است که قیمت نفت در دست تولید‌کنندگان نیست و ما قیمت آن را تعیین نمی‌کنیم.
رییس سازمان بازرسی کشور افزود: در چنین کشورهایی، ما شاهد منابع ناپایدار نفتی هستیم در مقابل مصارف و هزینه‌های پایدار دولتی را داریم. بنابراین به محض افزایش قیمت‌ها، ما دچار بیمار هلندی می‌شویم و کاهش قیمت نفت سبب کسری بودجه و افزایش استقراض از بانک مرکزی و اخذ مالیات بیشتر و... می‌شود. وی گفت: در خیلی از کشورهای دنیا، چنین صندوق‌هایی وجود دارد و امری بسیار رایج است. در سال ۷۹ ما نیز در کشور خودمان صندوقی تأسیس کردیم که در واقع به نوعی صندوق تثبیت ارزی بود که وظیفه آن تعدیل نوسانات قیمت نفت بود. البته سال ۸۹ صندوق توسعه ملی در واقع صندوق تکمیل شده همان صندوق بود که قرار شد تا بخشی از منابع نفتی و گاز به آن واریز شود. خداییان گفت: برخی تصور می‌کنند صندوق توسعه ملی صرفاً باید نقش تثبیتی در اقتصاد ایفا کند و صرفاً در تنش‌های ارزی با استفاده از منابع آن بازار ارز را مدیریت کرد، این دیدگاه اشتباه است بلکه این صندوق نقش توسعه‌ای دارد و باید با سرمایه‌گذاری مقدمات پیشرفت و رشد اقتصاد را فراهم کند همچنین نقش صیانتی نیز دارد به این معنا که باید این سرمایه را به نسل‌های بعدی انتقال دهد.
وی ادامه داد: اولین نکته‌ای که صندوق توسعه ملی را تاکنون صندوق موفقی نشان نداده است، این است که صندوق توسعه ملی شفافیت لازم را ندارد، اگر ما منابعی را به پروژه‌ای اختصاص می‌دهیم باید مردم بدانند، یا به عنوان مثال اگر دولت‌ها برای پوشش کسری‌ها دست به منابع صندوق دراز می‌کنند باید مشخص باشد و همه از آن مطلع باشند. نکته دیگر این است که هدف از صندوق نباید تثبیتی باشد، صندوق توسعه ملی خزانه دوم دولت نیست. وی افزود: متأسفانه امروز از ۱۵۰ میلیارد دلار منابع صندوق، تاکنون حدود ۱۰۰ میلیارد دلار آن را دولت‌ها برداشته‌اند. نمی‌شود که دولت‌ها برای هر موضوعی مثل کرونا و زلزله و… که به مشکل می‌خورند سریع به رهبری نامه می‌زنند، که از صندوق توسعه ملی استفاده کنند. مشخصاً اگر شخص رهبری نبودند تاکنون یک دلار هم در صندوق نمانده بود. رییس سازمان بازرسی افزود: میانگین میزانی که باید به صندوق طبق قانون اختصاص داده شود، اختصاص داده نمی‌شود.
صندوق باید سرمایه‌ای برای آینده باشد، در حالی که تبدیل به تهدیدی برای آینده شده‌اند. همانطور که رهبری معتقدند، هر مبلغی که دولت از صندوق برداشت می‌کند باید به صورت تسهیلات باشد، نه مبلغی که دولت آن را بردارد و پرداخت نکند. وی ادامه داد: بیش از ۴۰۰ بار از صندوق امهال گرفتند، یا از طرفی دوره‌های بازپرداخت ۸ ساله به ۱۴ سال افزایش پیدا می‌کند، مشخص است با این شرایط این صندوق هیچ پیشرفتی نمی‌کند. خداییان گفت: صندوق توسعه ملی وسیله‌ای برای سرمایه‌گذاری است نباید نقش بانک‌ها را ایفا کند و همه به دنبال اخذ تسهیلات از آن باشند.
وی افزود: همچنین دیگر نکته‌ای که باید گفت این است که صندوق توسعه ملی باید مستقل باشد، در شرایط فعلی دبیرخانه صندوق در سازمان برنامه و بودجه است، مشخص است که دغدغه سازمان صرفاً تدوین و تنظیم بودجه کشور است و دغدغه‌ای در خصوص منابع صندوق توسعه ندارد. خداییان با اشاره به طرح‌هایی که صندوق توسعه ملی به آن تسهیلات می‌دهد، گفت: صندوق هیچ نقشی در بررسی پروژه‌ای که تسهیلات می‌دهد ندارد، که آیا این پروژه توجیه اقتصادی دارد؟ بازگشت سرمایه آن چطور است و … از دیگر معضلات صندوق توسعه ملی این است که شاهد عدم مدیریت منابع ارزی صندوق در بانک مرکزی، هستیم.
رییس سازمان بازرسی کشور تاکید کرد: صندوق توسعه ملی ۸ حساب ارزی دارد، که بعضی از این ارزها دایماً ارزش آنها در مقابل دلار کاسته می‌شود اما صندوق چون مدیریتی بر آنها ندارد، حدود ۸ میلیارد دلار از سرمایه صندوق در همین بین و به واسطه کاهش ارزش برابری نرخ بعضی ارزها در مقابل دلار، آب شده است. هرچند پس از چند روز غضنفری ترجیح داده که حرف‌های خود را اصلاح کند اما هشدارهای او و رییس سازمان بازرسی کشور نشان می‌دهد که چالش‌ها در این رابطه ادامه دارد و مشخص نیست که در نهایت چه آینده‌ای پیش روی این صندوق مهم قرار دارد.
