فناوری بلاک‌چین در بسیاری از حوزه‌ها می‌تواند نقش تاثیرگذاری داشته باشد. هرچند، بسیاری از کاربردهای بلاک‌چین هنوز در مرحله ایده هستند، اما با توجه به برنامه‌ها و قراردادهای شرکت‌های بزرگ حوزه فناوری و نوآوری در جهان، استفاده از فرصت‌های صنعت بلاک‌چین در آینده، می‌تواند دنیای متفاوتی را پیش روی ما قرار دهد.
فناوری نوظهور بلاک‌چین به‌دلیل برخورداری از ویژگی‌های بی‌همتایی همچون تمرکززدایی، شفافیت، تغییرناپذیری و هدایت‌پذیری خودکار، می‌تواند سرآغاز تغییرات گسترده‌ای در حوزه‌ها و صنایع مختلف باشد. از بازارهای مالی، امور تجاری و بازرگانی و صنعتی گرفته تا امور دولتی، بیمه و حتی رویه‌های قضایی و حقوقی، می‌توانند از قابلیتهای یکتای بلاک‌چین برای افزایش بهره‌وری و شفافیت بهره‌مند شوند. از جمله این کاربردها که نوبیتکس به آنها اشاره کرده، بازار سرمایه، دیفای، انرژی و پایایی، زنجیره تامین، بهداشت و درمان و... است.
بازار سرمایه
فناوری بلاک‌چین از اساس، شیوه‌های تبادل ارزش میان نهادهای مالی را متحول کرده و روش نوینی را برای برپایی زیرساخت‌های بازار در اختیار قرار داده است. این فناوری با تکیه بر دارایی‌ها و اوراق بهادار دیجیتال برنامه‌پذیر، می‌تواند دسترسی به سرمایه‌ها را برای ناشران، ساده‌تر، ارزان‌تر و سریع‌تر کند. به کمک این فناوری، می‌توان اوراق بهادار را در مدتی بسیار کوتاه و حتی در عرض چند دقیقه منتشر کرد و از اجرای خودکار حقوق و تعهدات الحاقی به آن اطمینان یافت. این ویژگی بلاک‌چین به ناشران و تسهیل‌گران اجازه می‌دهد تا سرعت صدور اوراق بهادار و اجرای فرایندهای تأمین مالی را شتاب ببخشند. دیگر قابلیت یکتای بلاک‌چین، امکان خودکارسازی و کدگذاری شرایط و قوانین یک دارایی در بطن آن است. به این ترتیب، می‌توان فرایند صدور و انتشار اوراق را با انعطاف‌پذیری و سفارشی‌سازی بیشتری انجام داد.
از سوی دیگر، فناوری بلاک‌چین قادر است با ساده‌سازی فرایندهای «مقابله با پولشویی (AML) » و «شناخت و احراز هویت مشتری (KYC) » و همچنین در اختیار گذاشتن به‌روزرسانی‌ها و تجزیه‌وتحلیل‌ها از طریق یک درگاه واحد به مشتریان، نقش بی‌بدیلی در افزایش شفافیت و بهره‌وری ایفا کند. یکی دیگر از مزایای دارایی دیجیتال، تقسیم‌پذیری و کسری‌سازی آنهاست. اینگونه از دارایی‌ها را می‌توان به واحدهای خردتر با قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تر و قابلیت نقل‌وانتقال ساده‌تر تقسیم کرد و به نقدینگی بیشتر و طیف گسترده‌تری از سرمایه‌گذاران دسترسی یافت. علاوه‌براین، ماهیت دیجیتالی دارایی‌ها موانع موجود بر سر راه انتشار اوراق را کاهش می‌دهد و فرصت‌های تازه‌ای را برای ورود بازیگران خرد به حوزه نشر اوراق فراهم می‌کند. در مجموع به کمک بلاک‌چین می‌توان چرخه عمر اوراق بهادار را از لحظه نشر تا تقسیم سود میان سرمایه‌گذاران، بر پایه فرایندهای خودکار بنا کرد.
انرژی و پایایی
بازیگران فعال در صنعت انرژی از نیروگاه‌های برق گرفته تا شرکت‌های نفت و گاز، به‌تدریج در حال شناسایی قابلیتهای تحول‌آفرین بلاک‌چین در حوزه کاری خود هستند. بلاک‌چین می‌تواند سرآغاز تحول فراگیری در صنعت انرژی باشد. این صنعت دیرپا همچون دیگر صنایع با موجی از فناوری‌های نوین مواجه شده و روزی نیست که از تاثیر شگرف پنل‌های خورشیدی، خودروهای الکتریکی و دستگاه‌های پایش انرژی و... بر این صنعت سخن به میان نیاید. شبکه‌های بلاک‌چینی از جمله اتریوم، در این میان با برخورداری از قابلیت‌هایی همچون قراردادهای هوشمند می‌توانند زمینه‌ساز رشد بخش انرژی باشند.
گرچه «انرژی و پایایی»، از جمله حوزه‌هایی است که می‌تواند از فناوری بلاک‌چین بهره بسیار ببرد، اما این زمینه از کاربرد بلاک‌چین تا اندازه‌ای مغفول مانده است. موسسات مختلفی همچون «مجمع جهانی اقتصاد»، موسسه محیط زیست استنفورد وودز و چندین نهاد مرجع بین‌المللی دیگر با انتشار گزارش‌های تحقیقاتی مشترکی اذعان کرده‌اند که فناوری بلاک‌چین دست‌کم ۶۵ کاربرد ملموس در بخش‌های مختلف محیط زیست، انرژی و پایایی دارد.
از میان این کاربردها می‌توان به مدل‌های کسب‌وکاری جدید برای بازار انرژی، مدیریت داده بی‌درنگ و انتقال، صدور و دادوستد اعتبارنامه‌های کربن یا انرژی‌های تجدیدپذیر به بلاک‌چین اشاره کرد. فناوری دفترکل توزیع‌شده می‌تواند با فراهم‌کردن قابلیت ردیابی زنجیره تأمین تجهیزات شبکه برق، بهره‌وری نیروگاه‌ها را افزایش دهند. علاوه‌براین، بلاک‌چین قادر است راهکارهای ویژه‌ای را برای چگونگی توزیع انرژی‌های تجدیدپذیر در اختیار بگذارد. بخش‌های سنتی‌تر حوزه انرژی از جمله فعالان بخش نفت و گاز هم می‌توانند از راهکارهای سازمانی بلاک‌چین بهره‌مند شوند. سیستم‌های پیچیده‌‌ای که میزبان انبوهی از کنشگران هستند نیز فرصت‌های ویژه‌ای برای استفاده از فناوری بلاک‌چین پیش رو دارند. برای مثال، بازار نفت به عنوان یکی از پررونق‌ترین بازارهای جهان بر شبکهای بزرگ و درهم‌تنیده از پالایشگاه‌ها، نفتکش‌ها، کارکنان، دولت‌ها و نهادهای نظارتی متکی است.
این شبکه بزرگ، به‌دلیل عمر طولانی خود از زیرساخت‌های ضعیف و فرایندهای ناکارا رنج می‌برد. از این رو، شرکت‌ها و هلدینگ‌های بزرگ در حوزه نفت و گاز به سودای کاهش هزینه‌ها و اثرات مخرب محیط زیستی فعالیت‌های خود، به دنبال استقرار سامانه‌های بلاک‌چینی هستند. از سوی دیگر، بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه نفت و گاز، نگرانی‌های بجایی در مورد حفظ حریم خصوصی و اسرار تجاری خود دارند. در این زمینه هم شبکه‌های بلاک‌چینی خصوصی می‌توانند با قابلیت‌هایی همچون «داده‌های مجوزدار» و «دسترسی‌های گزینشی»، از چرخش امن اطلاعات میان بازیگران صنعت مطمئن شوند. بلاک‌چین‌های خصوصی و کنسرسیومی می‌توانند نیازهای فعالان صنعت انرژی را تا زمان بهبود ساختارهای حریم خصوصی در بلاک‌چین‌های عمومی، برآورده کنند.
حوزه دیفای
از دیگر رهاوردهای بلاک‌چین، تمرکززدایی از حوزه مالی و ظهور پدیده‌ای به نام دیفای است. «امور مالی غیرمتمرکز» یا «دیفای (DeFi) »، یک زیست‌بوم مالی نوپاست که در آن به‌جای تکیه بر سامانه‌های مالی سنتی و متمرکز، از روش‌های همتابه‌همتا و غیرمتمرکز برای انجام و مدیریت امور مالی استفاده می‌شود. دیفای طی مدت کوتاهی توانسته تمامی قابلیتهای نظام مالی سنتی از استقراض و تأمین اعتبار گرفته تا سپرده‌گذاری و درآمدزایی را در بستر شبکهای درهم‌تنیده از ابزارها و پروتکل‌های مالی نوظهور در اختیار کاربران بگذارد. در حال حاضر، 10 میلیارد دلار از دارایی‌های کاربران در پروتکل‌های مختلف دیفای سپرده‌گذاری شده که خود نشانگر اقبال فزاینده کاربران به این حوزه نوپا است. شالوده نظام مالی سنتی بر اساس زیرساخت‌های متمرکزی شکل گرفته که زمام مدیریت و کنترل آن در اختیار بانک‌های مرکزی، نهادهای مالی و شمار زیادی واسطه است.
اما بنای امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای کدها و برنامه‌های رایانه‌ای هستند که در بستر زیرساختی غیرمتمرکز از جمله بلاک‌چین اتریوم پیاده‌سازی می‌شوند. توسعه‌دهندگان حوزه دیفای با استقرار قراردادهای هوشمند در یک شبکه بلاک‌چینی می‌توانند پروتکل‌ها و سکوهای مالی دلخواه خود را بسازند و در دسترس تمامی کاربران قرار دهند. نقطه عطفی که دیفای توانسته به آن دست یابد، این است که دارایی‌های دادوستد شده در این حوزه، کاربردهایی بسیار فراتر از ارزهای متعارف یا همان پول فیات دارند. صرافی‌های غیرمتمرکز، دارایی‌های مصنوعی و وام‌های آنی، از جمله کاربردهای نوین دیفای هستند که پیش‌تر هیچگاه در دنیای مالی سنتی در دسترس نبوده‌اند. این تغییر قواعد بازی در زیرساخت‌های مالی، مزیت‌های بسیاری را هم برای کاربران و هم نهادهای مالی مستقل به همراه آورده است.
امور دولتی و حاکمیتی
دولت‌ها و متولیان امور عمومی می‌توانند از بلاک‌چین برای رهایی از چنبره سامانه‌های متمرکز و ناکارآمد استفاده کنند. در واقع چابک‌تر، امن‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر بودن شبکه‌های بلاک‌چین به کمک دولت می‌آیند تا جایگزین سامانه‌های سنتی هزینه‌بر شوند. در دولت دیجیتال مبتنی بر بلاک‌چین، می‌توان بر بستر این فناوری نوین از داده‌های دولت، شهروندان و کسبوکارها محافظت کرد، مانع از اتلاف منابع شد، از اقدامات مجرمانه برای کلاهبرداری و تقلب جلوگیری کرد و اعتماد و مسوولیت‌پذیری را ارتقا داد. در یک دولت بلاک‌چین‌پایه، افراد، کسبوکارها و نهادهای حاکمیتی می‌توانند با تکیه بر سیستم رمزنگاری، منابع خود را در بستر یک دفترکل امن و توزیع‌شده به‌اشتراک بگذارند.
این ساختار، نقاط ضعف را حذف و از داده‌های حیاتی شهروندان محافظت می‌کند. طیف وسیعی از وظایف دولت در حوزه‌هایی همچون پرداخت‌ها، ثبت اسناد و املاک، ثبت احوال، زنجیره‌های تأمین کالاهای اساسی، خدمات درمانی، ثبت شرکت‌ها و واحدهای تجاری، انتخابات و مدیریت نهادها را می‌توان بر پایه فناوری دفترکل توزیع‌شده و بلاک‌چین انجام داد. زنجیره نگهداری شواهد و مستندات حقوقی و پلیسی نیز به‌تازگی در برخی کشورها مورد بررسی و حتی استقاده محدود قرار گرفته و بر اساس آن، تمامی مدارک و مستندات یک پرونده به عنوان مثال جنایی، در بلاک‌چین ذخیره شده و در اختیار افراد معین قرار می‌گیرد و داده‌های ورودی، پس از تایید، در شبکه ذخیره می‌شوند.
حوزه بهداشت و خدمات درمانی
فعالان حوزه خدمات درمانی و بهداشتی از پزشکان گرفته تا سازمان‌های بیمه‌گر و شرکت‌های داروسازی دریافته‌اند که بلاک‌چین می‌تواند در مدیریت سوابق درمانی، رهگیری داروها و دستگاه‌های پزشکی کاربرد داشته باشد. در طول سه دهه گذشته، صنعت سلامت با پیشرفت سامانه‌های متمرکز ثبت داده، الزامات مدیریت اطلاعات و دیجیتالی‌سازی سوابق درمانی، تحولات چشمگیری را تجربه کرده است. گرچه حجم بسیار گسترده‌ای از اطلاعات در حوزه خدمات سلامت انباشت شده و پردازش می‌شود، اما بین افراد و نهادهای این بخش ارتباط دوبه‌دوی ساختارمندی وجود ندارد.
فقدان به‌اشتراک‌گذاری امن داده‌ها و سوابق درمانی باعث شده تا بیماران، زمان و هزینه گزافی را برای انجام خدمات درمانی غیرضروری صرف کنند. افزون‌براین، در مواقع اضطراری، پزشکان و دیگر متخصصان سلامت، نمی‌توانند به سوابق بیمار دسترسی داشته باشند و ممکن است درمان نامناسبی را تجویز کنند. بلاک‌چین در این موارد با ایجاد یک دفترکل امن و شفاف می‌تواند درمان‌گران را در دسترسی به سوابق پزشکی بیماران یاری کند. در بخش دارو نیز رهگیری امن زنجیره‌های تامین برای جلوگیری از توزیع داروهای تقلبی یا غیرقانونی ضروری است.
این داروها به‌سادگی سلامت یک گروه انبوه از بیماران و حتی کل جامعه را به مخاطره می‌اندازند. علاوه بر این، داروهای فاقد مجوز هم علاوه‌بر ایجاد وقفه یا شکست در روند درمان بیماران، ممکن است باعث ایجاد اعتیاد یا وابستگی در آنها شوند. بلاک‌چین در این میان می‌تواند معضلات ناشی از حمل‌ونقل یا تولید غیرقانونی داروها را حل‌وفصل کند و بستر واحدی را برای رهگیری و اطمینان از شرایط نگهداری داروها در اختیار بگذارد. شبکه «اتریوم سازمانی»، از جمله بلاک‌چین‌هایی است که به کمک قراردادهای هوشمند و قابلیت همکاری تعاملی می‌تواند تحولی فراگیر در صنعت دارو ایجاد کند.
بلاک‌چین در ورزش
خدمات بیمه، خدمات حقوقی، ورزش و... حوزه‌های دیگری هستند که بلاک‌چین در آنها کاربرد دارد. بلاک‌چین در ورزش و خریداری توکن‌های متصل به سهام باشگاه‌ها ازسوی هواداران، تنها یکی از کاربردهای بلاک‌چین در ورزش است. سرمایه‌پذیری مبتنی بر توکن می‌تواند هزینه نهایی برای حامیان مالی باشگاه‌های ورزشی را کاهش دهد و باعث ارتقای هم‌دلی میان هواداران، سرمایه‌گذاران و گردانندگان تیم‌های ورزشی شود. صنعت ۵ میلیارد دلاری یادمان‌های ورزشی، مبتنی بر یک نظام اعتماد متقابل برای احراز اصالت تمامی اقلام است. در آینده نزدیک با اتکا بر احراز اصالت مبتنی بر هوش مصنوعی و بلاک‌چین، دیگر نیازی به اعتماد متقابل نخواهد بود. شبکه‌های بلاک‌چینی می‌توانند اصالت تک‌تک قطعات یک یادمان را با راهکارهای ویژه خود اصالت‌سنجی کنند.
بلاک‌چین و هوش مصنوعی
داده‌هایی که در هوش مصنوعی استفاده می‌شود، باید به‌طور شفاف و بدون دستکاری نگهداری شوند و همین جا نقطه اتصال هوش مصنوعی به بلاک‌چین است. داده‌ها و سوابق غیرقابل تغییر دیجیتال بر بستر بلاک‌چین تولید و حفظ می‌شوند و به این ترتیب کاربران به منشأ داده‌ها، بدون نیاز به اعتماد بین طرفین، دسترسی دارند. ازسوی دیگر امنیت اطلاعات، با ایجاد مسیر شفاف حسابرسی بر بستر بلاک‌چین، تامین می‌شود. دانشمندان هوش مصنوعی از طریق بلاک‌چین به شبکهای غیرمتمرکز از تاییدکننده‌های دیتا دسترسی دارند که می‌توانند داده‌های نادرست را تشخیص دهند.
همچنین احتمال هک و افشا یا از دست رفتن داده‌ها در شبکه بلاک‌چین به‌طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. با ایجاد این شبکه‌های امن داده، دانشمندان AI با خیال راحت داده‌ها را با امنیت بالا و در زمان کوتاه، تبادل و از آنها استفاده می‌کنند. کاربران این حوزه می‌توانند در بستر بلاک‌چین داده‌های خود را به یک الگوریتم هوش مصنوعی اجاره دهند یا آنها را به آژانسهای تبلیغاتی دلخواه خود بفروشند. همچنین می‌توانند به جای اجاره یا فروش داده‌های خود، آنها را نزد خود و دور از چشم شرکت‌ها یا دولت‌ها محفوظ نگه دارند.
