اوراق گواهی سپرده نفت خام یکی از اوراق‌های مهم منتشرشده توسط شرکت‌های فروشنده نفت است. در دنیا نیز این مدل فروش اوراق به شکل متنوع و متعدد وجود دارد.
کاربردهای بسیار زیاد اوراق گواهی سپرده نفت خام، مزیت‌های انتشار آن را دوچندان خواهد کرد. به‌طور مثال اوراق گواهی سپرده نفت خام (WTI) یک نوع اوراق قرضه مبتنی بر کالا هستند که به صورت الکترونیکی در بورس نیویورک (NYMEX) معامله می‌شوند. این اوراق گواهی به فروشنده حق اخذ وجه از خریدار را برای تحویل نفت خام در آینده می‌دهند.
به گزارش خبرنگار «تعادل» معمولاً این نوع اوراق گواهی برای معاملاتی استفاده می‌شوند که می‌خواهند از تغییرات قیمت نفت خام برای کسب سود استفاده کنند، بدون اینکه خود نفت را دریافت کنند. همچنین، این اوراق گواهی برای معاملاتی نیز کاربرد دارند که نیاز به نفت خام برای تولید محصولات دارند. قیمت این اوراق گواهی بر اساس قیمت نفت خام WTI در بازار تعیین می‌شود و به عنوان یکی از شاخص‌های قیمتی برای نفت خام مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انتشار اوراق گواهی سپرده، به عنوان یک ابزار مالی، می‌تواند تبدیل به یک راهبرد مفید برای جذب سرمایه‌گذار خارجی شود. بازاریابی بین‌المللی نفت خام با استفاده از اوراق گواهی سپرده نیز می‌تواند باعث افزایش محبوبیت و جذابیت نفت خام ایران در بازار جهانی شود.
با این حال، تاثیر این اقدام بر حجم فروش نفت خام کشورهای صادرکننده به نحو مستقیم قابل پیش‌بینی نیست و بسیاری از عوامل، از جمله عرضه و تقاضا، نرخ ارز، سیاست‌های دولتی و تحریم‌های بین‌المللی می‌توانند بر حجم فروش تاثیر بگذارند اما مبادی فروش نفت متعدد و متنوع خواهد شد.
همچنین انتشار اوراق گواهی سپرده نفت خام می‌تواند تاثیر بزرگی در بازار و همچنین بازاریابی بین‌المللی فروش نفت داشته باشد. برای مثال، با ارایه و تبلیغ این اوراق در بازار جهانی، توجه بیشتری به بازار فروش نفت ایران جلب می‌شود و این می‌تواند به فروش بیشتر نفت و درنهایت درآمد بسیار بیشتر برای ایران برسد. ایران نیز در ماه‌های اخیر در بورس انرژی تهران اوراق گواهی سپرده نفت خام را برای نخستین‌بار منتشر کرده است. این اقدام در راستای تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و تنوع مبادلات تجاری انجام شده است. در ادامه با دو تن از کارشناسان اقتصادی پیرامون اهمیت اوراق گواهی سپرده نفت خام گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
طرح گواهی سپرده کالایی به ایجاد رقابت در فروش نفت منجر می‌شود
سهراب دل‌انگیزان، کارشناس اقتصادی با اشاره به این موضوع که معامله نفت در بورس اصولی دارد، در گفت‌وگو با «تعادل» تصریح کرد: متنوع‌سازی مبادی فروش نفت و خارج کردن این موضوع از انحصار وزارت نفت کاملاً ضرورت دارد، زیرا رقابت ایجاد می‌کند و در فضای رقابتی اتفاقات مثبتی رخ می‌دهد. طرح‌هایی مانند گواهی سپرده کالایی نفتی اگر به درستی انجام شود، بستری برای شفاف‌سازی فروش نفت و بستری برای ورود بخش خصوصی به تجارت نفت است. قبلاً اوراق سلف نفتی را داشتیم که مشکلاتی برای خریداران ایجاد می‌کرد. مثلاً خریداران نمی‌دانستند وقتی نفت را دریافت کردند، چه طور آن را نگهداری کنند.
وی تصریح کرد: در طرح گواهی سپرده باید برای این موضوع چاره‌اندیشی می‌شد که خریداران نگران نگهداری کالا نباشند و این اتفاق افتاده است. یکی دیگر از مزیت‌های طرح این است که امکان وثیقه‌سازی برای فاینانس، اخذ وام از بانک‌ها، تهاتر نفت با خدمات و انجام معامله روی گواهی‌ها فراهم شده است. به‌طور کلی، این طرح ویژگی‌های مثبتی دارد و به خوبی طراحی شده است، فقط لازم است در عمل احتیاط‌های لازم به عمل آید که امکان سوءاستفاده‌های احتمالی به صفر برسد.
وی در ادامه گفت: این طرح در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. باید بسترهای لازم را برای انجام این طرح در کشور فراهم کنیم و به درستی آن را پیش ببریم. باید گروه‌های تخصصی بخش خصوصی که از عهده این کار برآیند در دسترس باشند و به خرید گواهی‌ها بپردازند.
وی مطرح کرد: زیرساخت‌های لازم برای اجرای طرح گواهی سپرده کالایی فروش نفت باید به دقت ایجاد شود. از سوءاستفاده‌های احتمالی باید جلوگیری کنیم و شرایطی به وجود نیاید که یک بخش به صورت رانتی از این فرصت بهره ببرد. باید تمامی اشخاص حقوقی به صورت برابر امکان استفاده از گواهی سپرده کالایی فروش نفت را داشته باشند. اشخاص حقوقی باید بتوانند بر اساس مزیت‌های واقعی و کارآمدی که دارند از این فرصت بهره ببرند. باید صلاحیت‌های آنها بررسی شود. تاکنون فروش نفت کشورمان در بازارهای جهانی صورت می‌گرفته است و ما تجربه فروش نفت در داخل را نداشته‌ایم، بنابراین، چون در ابتدای کار هستیم باید با احتیاط کامل و با در نظر گرفتن تمامی جوانب دست به اقدام بزنیم.
دل‌انگیزان خاطرنشان کرد: ما حدود 10 سال پیش، فروش نفت در داخل کشور را داشتیم که در قالب اوراق سلف نفتی انجام شد و متاسفانه بسترساز فساد و رانت شد. باید مراقبت‌های لازم را به عمل آوریم که طرح جدید به درستی پیش برود و کشور از مزایایش بهره‌مند شود.لازم است تمام ابعاد گواهی سپرده کالایی فروش نفت به وضوح مشخص شود و اطلاعات آن در رسانه‌ها منتشر شود تا امکان بررسی موضوع توسط کارشناسان وجود داشته باشد. مثلاً باید مشخص شود که پالایشگاه‌های کوچک چه طور می‌توانند در این طرح شرکت داشته باشند و نفت بخرند و بفروشند. وضعیت خرید نفت خام توسط دیگر خریداران نیز باید به وضوح در اختیار کارشناسان قرار بگیرد. این طور شفاف‌سازی‌ها بسترسازی‌ای برای اجرای صحیح طرح گواهی سپرده کالایی نفتی خواهد بود.
این استاد دانشگاه گفت: در صورتی که بسترهای لازم برای اجرای طرح گواهی سپرده کالایی فعلی به خوبی مهیا شود نتایج مثبتی را برایمان رقم می‌زند. اگر قرار است در شرایط فعلی و تحریمی به انجام این طرح بپردازیم، باید احتیاط‌های لازم صورت بگیرد تا بستری برای رانت و فساد به وجود نیاید.
وی افزود: اگر گواهی‌ها به صورت رقابتی در اختیار تمام اشخاص حقوقی و سبدهای سرمایه‌گذاری قرار بگیرد، هر کدام از این خریداران تبدیل به یک بازاریاب برای فروش نفت کشورمان خواهند شد. در کشورهای نفتی، بخش خصوصی در تمامی زمینه‌های خرید و فروش نفت وارد شده است و در زیرساخت‌ها و تجارت نفت دخالت دارد. وی مطرح کرد: اما متاسفانه در کشور ما همه‌چیز تاکنون در انحصار وزارت نفت بوده است. مساله اصلی این است که بنده کاملاً با طرح گواهی سپرده کالایی فروش نفت موافقم، شرطش این است که زیرساخت‌های لازم به وجود بیاید و خریداران به صورت مساوی و رقابتی بتوانند به خرید بپردازند. یکی از ملزومات طرح مورد بحث این است که سامانه‌های شفافی به وجود بیاید تا کارشناسان بتوانند به راحتی این طرح و فعل و انفعالاتش را رصد کنند.
اوراق سلف نفتی آینده فروشی بود
علی معصومی، کارشناس حوزه انرژی، در گفت‌وگو با «تعادل» خاطرنشان کرد: طرح مورد بحث راهکار مناسبی برای بهبود بازار سهام و حضور بخش خصوصی در خرید فروش نفت است. تصور غلطی در مورد این موضوع به وجود آمده است که این طرح همان اوراق نفتی سلف است. در صورتی که گواهی سپرده کالایی اساساً با آن طرح متفاوت است.
وی بیان داشت: یکی از الزامات اجرای طرح مورد بحث این است که در ابتدا زوایایش به‌طور کامل برای کسانی که قرار است در آن شرکت داشته باشند، تشریح شود و تفاوت‌هایش با اوراق سلف نفتی مشخص شود.
وی در ادامه گفت: در اوراق سلف نفتی فروش محصولی که هنوز تولید نشده بود در دستور کار قرار داشت. در حالی که گواهی سپرده کالایی مربوط به فروش کالای موجود است. اولین نقطه گلوگاهی طرح این است که ابعادش به صورت روشن تشریح شود. کار خوبی که در گواهی سپرده کالایی انجام شده این است که در ابتدا اجازه ورود به اشخاص حقیقی داده نشده است و فقط بخش حقوقی و سبدهای سرمایه‌گذاری می‌توانند به خرید این گواهی‌ها مبادرت کنند. این یک نقطه قوت در مورد طرح است که چه کسانی به آن وارد شوند و چه کسانی نتوانند به آن ورود کنند.
وی تصریح کرد: موضوع دوم در مورد ویژگی‌های این طرح نحوه تحویل کالا به خریدار است. تا الان ما تجربه‌ای در مورد ارایه نفت به خریداران خرد و داخلی توسط شرکت ملی نفت نداشته‌ایم، احتمالاً در این زمینه با چالش‌هایی روبرو خواهیم بود. در صورتی که این مورد برطرف شود و دست اندرکاران طرح بتوانند راهکار مناسبی برایش ارایه دهند، موارد دیگر طرح قابل قبول است و همه‌چیز به خوبی طراحی شده است.
معصومی خاطرنشان کرد: اینکه در این طرح امکان وثیقه‌سازی برای فاینانس و اخذ وام از بانک‌ها فراهم شده است، نکته مثبتی است. اما به نظر من در ابتدای کار برای ورود بانک‌ها به این طرح و استفاده از این مزیت‌ها نیاز به بسترسازی داریم. زیرا امر روتینی در کشورمان نیست و طرح جدیدی است. اما در صورتی که برخی بانک‌ها به این طرح وارد شوند و وثیقه‌گذاری و اخذ وام انجام شود، راه باز می‌شود و اتفاقات خوبی خواهد افتاد.
وی عنوان کرد: لازم است یک الی دو بانک در این زمینه خط شکن شوند و بستر را برای فعالیت دیگر بانک‌ها باز کنند. به نظر می‌رسد هنوز مخاطبان این طرح درک درستی از این موضوع که قرار است چه طور نفت توسط شرکت ملی نفت به آنها تحویل داده شود، ندارند.
وی ادامه داد: یکی دیگر از مزیت‌های گواهی سپرده کالایی این است که خرید دلاری و تسویه به صورت ریالی به بهای روز ارز است. بنابراین، حتی اگر قیمت نفت کاهش پیدا کند، خریداران با توجه به افزایش قیمت ارز سود خواهند کرد. این گزینه جذابیت طرح را برای خریداران افزایش می‌دهد. طراحی طرح این طور است که خریداران می‌توانند این گواهی‌ها را با خدمات تهاتر کنند و از آنجاییکه پرداختی‌ها به ریال است، حاکمیت پول ملی را شاهد خواهیم بود. این طرح اعتباری برای خریداران ایجاد می‌کند که می‌توانند در معاملات از آن استفاده کنند. باید منتظر شویم و ببینیم که این ویژگی‌های مثبت چه طور عملیاتی می‌شود
