معضل کمبود دارو در کشور از تیرماه سال جاری آغاز شد و تا اواسط پاییز شدت یافت و اوج گرفت. در طی این شرایط، ذخایر آنتی‌بیوتیک در ایران به طرز عجیبی کاهش یافت و این کمبود به تدریج گریبان‌گیر ساده‌ترین داروها هم شد؛ به‌طوری‌که شربت‌های سرماخوردگی، دیفن‌هیدرامین و حتی قرص‌های عادی که پیش‌تر به راحتی در دسترس عموم قرار می‌گرفت، دچار کمبود شد و اقشار مختلف اعم از کودکان و گروه‌های دیگری که آسیب‌پذیری بیشتری دارند را درگیر کرد. حالا و با گذشت چندین ماه، گفته می‌شود کمبودهای دارویی نسبت به ماه‌های گذشته بهتر شده، اما برخی داروها همچنان کمیاب هستند.
دکتر محمد طاهری، داروساز و کارشناس حوزه دارو، در همین راستا به خبرآنلاین می‌گوید: دلیل عمده محدودیت در واردات داروهای خارجی، افزایش قیمت ارز است. برخی داروها در کشور یا موجود نیستند یا اگر هم وجود داشته باشند، قیمت هنگفتی دارند. در شرایط فعلی نه‌تنها داروی خارجی نایاب است، بلکه نسخه داخلی آن دارو هم به علت محدودیت در کمیت، آنطور که باید نیاز بیماران را رفع نمی‌کند. او در مورد وضعیت کنونی دارو در کشور می‌افزاید: بحران‌های دارویی برای بعضی از داروها برطرف شده، اما کلیت این ماجرا ختم به خیر نشده است؛ به عبارتی کمبود برخی از داروها که از حساسیت بالاتری برخوردار بودند، جبران شده اما همچنان دسته دیگری از داروها تا حدودی دچار کمبود هستند؛ مثل آنتی‌بیوتیک‌ها و شربت‌های مخصوص کودکان.
کمبود داروهای با کیفیت خارجی
دکتر طاهری با اشاره به کمبود برخی داروها اظهار می‌دارد: برخی از داوهای حیاتی و قابل استفاده در بیمارستان‌ها همچون اپی‌نفرین (برای درمان اضطراری واکنش‌های حاد آلرژیک) و نیتروگلیسیرین (برای درمان نارسایی قلبی و فشار خون بالا) که مصرف اورژانسی دارند، کمیاب شده‌اند یا موجودی آنها به حداقل رسیده است. کمبود داروهای باکیفیت خارجی هم همچنان مطرح است. گفتنی است که در این میان، برخی بیماران تالاسمی از داروهای خارجی استفاده می‌کنند، چرا که داروی ایرانی پاسخگوی روند درمان نیست یا برای بیمار عوارض دارد.
هرچند که سیاست‌های دولت و کشور بر افزایش مصرف داروهای تولید داخل متمرکز است، اما باید به این نکته توجه داشت که در برخی موارد بدن این بیماران قادر به ادامه مصرف و پذیرش داروی ایرانی نیست و باید به فکر داروی جایگزین بود. همچنین داروی ایمینورال [که در جلوگیری از رد پیوند کلیه، کبد، قلب، مغز استخوان یاسایر ارگان‌ها کاربرد دارد] برای بیماران پیوندی، مدتی به‌شدت کمیاب شد و الآن به صورت قطره‌چکانی و محدود توزیع می‌شود که مسلماً چنین وضعیتی پاسخگوی کامل نیازهای بیماران پیوندی نخواهد بود. امروزه نه‌تنها داروی خارجی نایاب است، بلکه نسخه داخلی آن دارو هم به علت محدودیت در کمیت، آنطور که باید نیاز بیماران را رفع نمی‌کند.
داروی خارجی نایاب است و داروی داخلی کمیاب
او می‌افزاید: دلیل عمده محدودیت در واردات داروهای خارجی، افزایش قیمت ارز است. امروزه این داروها یا موجود نیستند یا اگر هم در کشور وجود داشته باشند، قیمت بالایی دارند؛ خصوصاً داروهای مربوط به بیماران تالاسمی و سرطانی. ما در تهیه اقلام دارویی این بیماران دچار چالش‌های فراوانی هستیم.
به دلیل اینکه ارز مربوط به تأمین دارو از حالت ترجیحی به حالت نیمایی تغییر پیدا کرده، هزینه تولید دارو برای تولیدکنندگان هم افزایش یافته است. از سوی دیگر در زمینه تولید دارو، ما در طول سال جاری به‌طور مکرر با تغییرات قیمتی روبرو شدیم؛ مثلاً اگر در سال‌های گذشته تنها یکبار در سال تغییر قیمت داشتیم، امسال دیدیم که قیمت یک دارو دو الی سه مرتبه تغییر کرد تا قیمت رسمی آن از سوی سازمان غذا و دارو اعلام شود.
طرح دارویار از اجرا تا نتیجه
این داروساز و کارشناس حوزه دارو در ادامه با اشاره به طرح دارویار می‌گوید: دارویار طرحی نیست که صرفاً یک ارگان مثل وزارت بهداشت از آن حمایت کند و پشت آن باشد که به خوبی اجرا شود؛ چنین طرحی نیاز به پشتوانه‌های دولتی دارد و می‌بایست در زمان معین، مقدار مشخصی بودجه به آن تزریق شود.
یعنی اگر این بودجه از طرف سازمان‌های بیمه‌گر کشور تأمین و به موقع تزریق نشود، اساساً چنین طرحی ناکارآمد خواهد بود و در میانه راه دچار مشکل می‌شود. این بودجه هم باید مقدار کافی داشته باشد و هم در زمان مناسب تأمین شود تا فشار نقدینگی بر مردم و داروخانه‌ها تحمیل نشود. چنین اتفاقی تنها زمانی میسّر خواهد بود که تمام سازمان‌های دخیل در ماجرا به درستی به وظایف خود عمل کنند.
بودجه دارو کافی نیست
محمدی بودجه اختصاص یافته برای دارو در سال 1402 را کافی نداشته و می‌افزاید: به نسبتِ افزایش هرروزه قیمت دارو و تجهیزات، چنین رقمی به هیچ‌وجه در این زمینه کافی نخواهد بود. رییس سازمان غذا و دارو نیز در صحبت‌های خود اشاره داشتند که حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از انتظارات ما از بودجه طرح دارویار که خواستار تصویب آن بودیم، در بودجه لحاظ شده است. مطمئناً درصدِ باقی‌مانده، که در بودجه لحاظ نشده، در واقع همان هزینه پنهانی است که دارویار دربر دارد و این کمبود بودجه در درازمدت باعث نارسایی این طرح می‌شود.
