شرکت‌های پتروشیمی در کشور ما در شرایط بدی رشد کرده‌اند و به مانند فرزندی ناقص به حمایت‌های همه‌جانبه دولت و رانت خوراک و انرژی ارزان قیمت وابسته هستند. این شرایط مضراتی برای کشور دارد.
از جمله عواقب این موضوع می‌توان به عدم توسعه زنجیره ارزش صنایع، بهره‌مندی خارجی‌ها از یارانه دولتی انرژی در ایران، عدم مدیریت مصرف انرژی، بی‌علاقگی صنایع به تولید محصولات با فناوری بالا و مشکلات دیگر اشاره کرد. از سوی دیگر، این رانت خوراک و سوخت ارزان قیمت، کاهش درآمدهای پایدار دولت و بروز تورم را در پی داشته که عواقب خطرناکی برای کشور دارد.
به گزارش خبرنگار «تعادل»، شرکت‌های پتروشیمی با استفاده از خوراک ارزان به تولید مواد اولیه پتروشیمی مانند متانول می‌پردازند و با قیمت‌های بالا آن را در بازارهای جهانی می‌فروشند و سودهای کلانی می‌برند. در حالی که مردم به عنوان صاحبان اصلی منابع گاز کشور از درآمدهای ارزی ناشی از فروش این ماده ارزشمند محروم هستند و فشارهای ناشی از تورم را تحمل می‌کنند.
به نظر می‌رسد، لازم است چاره‌اندیشی اساسی برای تعیین نرخ عادلانه‌ای برای خوراک پتروشیمی‌ها داشته باشیم. پیشنهادی مبنی بر متصل کردن نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به قیمت‌های صادراتی گاز مطرح شده است. در قالب این پیشنهاد گفته می‌شود مانند میعانات گازی که حدود 95 درصد از قیمت صادراتی از مشتریان دریافت می‌شود، پتروشیمی‌ها نیز 80 درصد از قیمت صادراتی آن را پرداخت کنند.
با این اتفاق علاوه بر اینکه قیمت و نرخ خوراک پتروشیمی به قیمت گاز در اروپا گره نخواهد خورد، بلکه قیمت گاز که قیمت منطقه‌ای نیز هست؛ به قیمت واقعی در اختیار صنایع کشور قرار خواهد گرفت و امکان سیاست‌گذاری‌های جدید نظیر اعطای یارانه انرژی یا اعطای تنفس خوراک به واحدهایی که توسعه زنجیره ارزش را خواهند داشت، فراهم خواهد شد و بدین‌ترتیب علاوه بر واقعی‌سازی قیمت و نرخ خوراک گاز پتروشیمی‌ها و به دنبال آن نرخ سوخت صنایع، امکان رقابت‌پذیری در سطح جهانی نیز برای صنایع فراهم خواهد شد و دیگر صنایع ایران در تله انرژی مجازی درگیر نخواهند شد.
زمانی که رقابت‌پذیری محصولات صادرات صنعتی ایران نه به دلیل ارزش ذاتی محصول و ارزش افزوده تولید آن بلکه به دلیل انرژی ارزان دریافتی برای تولید محصول است؛ بدین معناست که صنایع کشور درگیر خام‌فروشی گسترده و گرفتار صادرات انرژی مجازی شده‌ایم که این وضعیت باید ابتدا با حذف یارانه انرژی فرآیندی و پگ شدن قیمت خوراک گاز پتروشیمی به قیمت صادراتی و همچنین ورود تکنولوژی و اقتصاد دانش‌بنیان به صنعت از طریق سیاست‌های مشوق مالیاتی نظیر اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق‌وتوسعه‌به وقوع خواهد پیوست. در همین رابطه در ادامه نظرات آلبرت بغزیان استاد اقتصاد دانشگاه تهران را در این باره می‌خوانید.
نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به قیمت‌های صادراتی متصل شود؛ پتروشیمی‌ها به فکر افزایش بهره‌وری خودشان باشند
بغزیان در خصوص بهترین روش برای تعیین نرخ خوراک پتروشیمی‌ها تصریح کرد: قیمت صادراتی گاز منطقه‌ای است. چون مشتری و فروشنده حالت انحصاری دارند، بر اساس توافق قیمت مشخص می‌شود. اگر گاز به صورت ال‌ان‌جی منتقل شود، قدرت چانه‌زنی داریم. وی تصریح کرد: اما قیمت فروش گاز ایران به کشورهایی مانند ترکیه و عراق با توافق مشخص شده است. متصل کردن نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به قیمت‌های صادراتی می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد و روش مناسبی است.
اینکه پتروشیمی‌ها اعلام می‌کنند با قیمت‌های جدید ضرر خواهند کرد، درست نیست. طبیعی است که هر تولیدکننده‌ای تلاش می‌کند، نهاده‌ها را با پایین‌ترین قیمت در اختیار داشته باشد تا بیشترین سود را ببرد. اما باید در زمینه عرضه خوراک به پتروشیمی‌ها منافع کشور و مردم را مدنظر داشته باشیم و تماماً به نفع شرکت‌ها کار نکنیم.
وی ادامه داد: مقابله پتروشیمی‌ها با متصل کردن نرخ خوراک به قیمت‌های صادراتی امری طبیعی است. اگر پتروشیمی‌ها نمی‌توانند با قیمت‌های واقعی به کارشان ادامه دهند، باید چاره‌ای برای بالا بردن بهره وری خودشان بیندیشند. شرکت‌ها می‌خواهند محصولاتشان را با ارز نیمایی و قیمت‌های جهانی به فروش برسانند و از سودهای سرشاری بهره مند شوند. اما حاضر نیستند، بهای واقعی خوراک را پرداخت کنند.
وی گفت: اعطای خوراک با قیمت پایین به شرکت‌های پتروشیمی به منزله اعطای حق الناس به آنهاست که پذیرفتنی نیست. اگر شرکت‌های پتروشیمی نمی‌توانند با قیمت‌های واقعی به کارشان ادامه دهند، باید به فکر افزایش بهره وری خودشان و استفاده از تکنولوژی‌های نوین باشند. وی بیان داشت: منطقی است که طی یک بازنگری اساسی قیمت معقولی برای خوراک پتروشیمی‌ها مشخص کنیم تا منافع کشور تأمین شود.
الان گاز را با قیمت مشخصی به ترکیه و عراق صادر می‌کنیم. می‌توانیم درصدی از همین قیمت را به عنوان نرخ خوراک پتروشیمی‌ها در نظر بگیریم. اعطای گاز به صورت ارزان به شرکت‌های پتروشیمی به معنای ظلم به مردمی است که صاحبان منابع ملی هستند. این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: باید سیاست‌های دولت با استفاده از ابزار یارانه به گونه‌ای باشد که صنایع را به فاصله گرفتن از خام فروشی و توسعه زنجیره ارزش‌شان سوق دهد. خام فروشی به نفع کشورهای دیگر است و ما را از مزیت‌های تولید محصولات با ارزش افزوده بالا محروم می‌کند. باید سیاست‌های گمرکی و مالیاتی ما در راستای کاهش خام فروشی باشد. خام فروشی به نفع عده خاصی است که اجازه نمی‌دهند به سمت توسعه زنجیره ارزش محصولات حرکت کنیم و باید دولت با این موضوع مقابله کند.
