روند منفی جذب سرمایه در ایران

تعادل |

اتاق تهران در جدید گزارش خود؛ به روند سرمایه‌گذاری واقعی در بازه زمانی 1390 الی 1400 و نقش آن در رشد اقتصادی کشور پرداخته است. داده‌های این گزارش نشان می‌دهد، کمترین رقم سرمایه‌گذاری کشور به قیمت‌های ثابت، مربوط به سال 1398 و برابر با 249 هزار میلیارد تومان بوده که کمتر از نصف رقم سال 1390 است. در سال 1400 سرمایه‌گذاری واقعی کشور فقط 34 میلیارد تومان افزایش یافت؛ به نحوی که رشد در این سال نسبت به سال 1399 نزدیک به صفر درصد بود. با فرض رشد سالانه 5درصدی سرمایه‌گذاری از سال 1401 به بعد در سال 1415 یعنی بعد از گذشت 14 سال سرمایه‌گذاری واقعی کشور به رقم سال 1390 خواهد رسید، و با فرض رشد سالانه 10درصدی این اتفاق در سال 1408 رخ خواهد داد که خوش‌بینانه به نظر می‌رسد. 

    روند جذب سرمایه 

طی بازه زمانی منتهی به سال 1400 روند عمومی تشکیل سرمایه ثابت خالص به قیمت‌های ثابت سال 1395 نزولی بوده و میانگین نرخ رشد سالانه سرمایه‌گذاری طی این بازه زمانی منفی 6.9 درصد است.  کمترین رقم سرمایه‌گذاری کشور به قیمت‌های ثابت، مربوط به سال 1398 و برابر با 249 هزار میلیارد تومان است که کمتر از نصف رقم سال 1390 است. در سال 1400 سرمایه‌گذاری واقعی کشور فقط 34 میلیارد تومان افزایش یافت به نحوی که رشد در این سال نسبت به سال 1399 نزدیک به صفر درصد بود. با فرض رشد سالانه 5درصدی سرمایه‌گذاری از سال 1401 به بعد در سال 1415 یعنی از بعد از گذشت 14 سال سرمایه‌گذاری واقعی کشور به رقم سال 1390 خواهد رسید، و با فرض رشد سالانه 10 درصدی این اتفاق در سال 1408 رخ خواهد داد که خوش‌بینانه به نظر می‌رسد. 

برای سومین سال متوالی و براساس داده‌های به قیمت‌های ثابت 1395 بانک مرکزی در سال 1400 تقریبا استهلاک سرمایه با رقم سرمایه‌گذاری جدید در این سال برابر شده است. این اتفاق بدین معنی است که کاسته شدن از سرعت رشد سرمایه‌گذاری و میل کردن رشد مزبور به سمت صفر، موجب شده تا استهلاک سرمایه‌گذاری‌های قبلی با سرمایه‌گذاری‌های جدید برابری کند وشکاف بین این رقم به حداقل برسد. استمرار عدم رشد یا افت سرمایه‌گذاری می‌تواند نگرانی بیشی گرفتن استهلاک از سرمایه‌گذاری جدید را تشدید کند. 

     سرمایه‌گذاری ماشین‌آلات وساختمان

روند عمومی سرمایه‌گذاری واقعی در حوزه ماشین‌آلات و ساختمان طی سال‌های 1390 تا 1400 کاهشی بوده است؛ به نحوی که سرمایه‌گذاری در ساختمان از حدود 256 هزار میلیارد تومان به قیمت ثابت 1395 در سال 1390 به 150 هزار میلیارد تومان در سال 1400 و سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات نیز از حدود 260 هزار میلیارد تومان در سال 1390 به 100 هزار میلیارد تومان در سال 1400 کاهش یافته است. 

شد تضعیف سرمایه‌گذاری در حوزه ماشین‌آلات طی بازه مورد بررسی بیش از تضعیف سرمایه‌گذاری در حوزه ساختمان است. کمترین ارقام سرمایه‌گذاری واقعی در حوزه ماشین‌آلات و ساختمان مربوط به سال 1398 است که با وجود افزایش ارقام مزبور در سال 1399 همچنان فاصله قابل توجهی بین ارقام با سطوح سرمایه‌گذاری درسال 1390 وجود دارد. 

طی دوره 10 ساله 1391 تا 1400 فقط در سه سال 1393، 1399، 1400 رشد کل سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران، مثبت و به ترتیب برابر با 7.1 درصد، 3.2 درصد و 0.01 درصد بوده است. در همین بازه زمانی، طی نیمی از دوره رشد سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات، مثبت و فقط دو سال رشد سرمایه‌گذاری در ساختمان مثبت است. 

میانگین نرخ رشد سالانه سرمایه‌گذاری در حوزه ماشین‌آلات طی این بازه زمانی، منفی 9.1 درصد و در حوزه ساختمان نیز منفی 5.1 درصد است. طی دو سال 1399 و 1400 به ویژه در سال گذشته رشد سرمایه‌گذاری در حوزه ماشین‌آلات به دلیل افزایش تولید کالاهای سرمایه‌ای در این حوزه و همچنین افزایش واردات این گروه کالایی، رشد مثبت و بالای 12.5 درصدی داشت؛ اما رشد سرمایه‌گذاری در ساختمان در سال 1400، منفی 7.1 درصد بود. 

     مشارکت سرمایه‌گذاری در رشد اقتصادی

در اغلب اقتصادهای در حال توسعه یکی از عوامل ومحرک‌های مهم رشد اقتصادی، رشد سرمایه‌گذاری است. این درحالی است که در اقتصاد ایران طی سال‌های 1391 تا 1400 برآیند کلی رشد سرمایه‌گذاری، منفی بوده ودر نتیجه نه تنها تاثیر مثبتی در رشد نداشته، بلکه خود به عاملی کاهنده در رشد تبدیل شده است. 

فقط طی دو سال 1393 و 1399 سرمایه‌گذاری به دلیل رشد توام سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات و ساختمان نقش محرکی در رشد اقتصادی کشور داشته و در سایر سال‌های بازه مورد بررسی مشارکت آن در رشد منفی بوده است. 

در سال 1400 تاثیر مثبت 0.8 واحد درصدی رشد سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات در رشد 4.3 درصدی اقتصاد با تاثیر منفی 0.8 واحدی درصدی سرمایه در ساختمان خنثی شده و در نهایت نقش سرمایه‌گذاری در رشد اقتصاد معادل صفر واحد درصد بوده است.