بالا رفتن سن جمعیت و بحران زوال عقل

معصومه صالحی

زوال عقل (آلزایمر) از جمله عوارض دوران کهنسالی است که با بالا رفتن سن، سلول‌های بافت خاکستری مغز تخریب شده و حافظه فرد با مشکلاتی مواجه می‌شود. در حال حاضر نزدیک به یک میلیون نفر در ایران مبتلا به بیماری آلزایمر وجود دارند که با توجه به پاندمی کرونا و عوارض ناشی از آن بی‌تردید این آمار بیشتر شده و روند آسیب مغز در بیماری آلزایمر از حافظه کوتاه‌مدت شروع می‌شود و سپس با درگیر شدن قسمت‌های مختلف مغز، طیف وسیعی از علائم متفاوت ایجاد می‌شود. اختلالات شناختی، ضعف در حافظه و فراموش کردن مطالب، اختلال در زبان، اختلال در تفکر، ناتوانی در قضاوت و استدلال، اختلال در جهت یابی و آگاهی به زمان و مکان، کاهش توجه و تمرکز، آشفتگی و بی‌ثباتی خلق و تحریک‌پذیری، ترس و اضطراب و افسردگی، از دست دادن لذت‌ها و علایق گذشته، ضعف تدریجی عواطف، شکاکی، سوءظن، بدبینی و بی‌اعتمادی، بی‌خوابی و آشفتگی خواب، تغییر تدریجی شخصیت فرد مبتلا، مخفی و انبار کردن وسایل یا خوراکی‌ها، کاهش تعادل فیزیکی و مهارت‌های حرکتی و هماهنگی میان آنها در راه رفتن، غذا خوردن، لباس پوشیدن، استحمام، بروز رفتارهای ناپسند از علایم آلزایمر است. آلزایمر یک بیماری پیش‌رونده و تحلیل‌برنده است و طول دوره بیماری از سه تا ۲۰ سال متغیر بوده و علائم بیماری به‌تدریج ظاهر می‌شوند و یکی از مشکلات عمده سلامتی است که با بالارفتن سن رواج پیدا می‌کند. در واقع زوال عقل یک نوع اختلال عملکردی مغز است که به تدریج توانایی‌های ذهنی بیمار تحلیل می‌رود، بارزترین تظاهر زوال عقل اختلال حافظه است و اختلال حافظه معمولا به تدریج ایجاد شده و پیشرفت می‌کند. در ابتدا اختلال حافظه به وقایع و آموخته‌های اخیر محدود می‌شود ولی به تدریج خاطرات قدیمی آسیب می‌بینند. این بیماری یکی از مشکلات عمده سلامتی است که با بالا رفتن سن رواج پیدا می‌کند، باید با پیروی از سبک زندگی سالم بتوان از ابتلا به آلزایمر در پیری جلوگیری کرد. این در حالی است که بنا بر آمار‌های اعلام شده از سوی سازمان بهداشت جهانی در دنیا بین ۸ تا ۱۰ درصد جمعیت بالای ۶۰ سال به نوعی دچار اختلال حافظه هستند. اختلالات حافظه که منجر به آلزایمر می‌شود به سبک زندگی و افزایش سن بستگی دارد. اختلال حافظه وابستگی شدید و جدی به افزایش سن داشته و در ایران به واسطه ارایه خدمات بهداشتی و درمانی مناسب، امید به زندگی تا ۱۰ سال افزایش یافته و در نتیجه جمعیت سالمند شده‌اند. انجمن جهانی آلزایمر نیز تخمین می‌زند که در جهان ۷۵درصد افرادی که با زوال عقل زندگی می‌کنند هنوز تشخیص داده نشدند و این رقم، در کشور‌های کم درآمد و با درآمد متوسط به ۹۰ درصد هم می‌رسد. باید توجه داشت که موانع جدی بر سر راه تشخیص وجود دارد مانند عدم آگاهی از این بیماری و شرم از ابراز بیماری. همچنین پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۰ تعداد مبتلایان به زوال عقل به ۷۸ میلیون نفر برسد، در دوران کووید ۱۹، سال‌های ۲۰۲۱- ۲۰۲۰، مقرارت سخت جلوگیری از شیوع بیماری باعث عدم دسترسی افراد با علائم دمانس به خدمات درمانی شده است. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، در حال حاضر زوال عقل هفتمین علت مرگ و میر در سراسر جهان است و این بیماری بروز ناتوانی قابل توجه در افراد مسن را که هزینه‌های مرتبط با آن در سطح جهان به یک تریلیون دلار در سال ۲۰۱۹ رسید، سرعت می‌بخشد. نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد اگر کشورها برای رسیدگی و جلوگیری از خطر زوال عقل جوامع خود به موقع اقدام نکنند، موارد جهانی ابتلا به این بیماری تا سال ۲۰۵۰ سه برابر می‌شود. مطالعه پژوهشگران افزایش‌هایی را برای موارد ابتلا به زوال عقل در مقیاس جهانی و نیز در سطح کشور پیش‌بینی می‌کنند و به سیاست‌گذاران و کارشناسان بهداشت عمومی بینش‌های جدیدی را برای درک عوامل این افزایش‌ها بر اساس بهترین داده‌های موجود ارایه می‌دهند. بر اساس یک مدل ریاضی جدید که برای این مطالعه استفاده شد، تخمین زده می‌شود که شیوع جهانی موارد ابتلا به زوال عقل می‌تواند تا سال ۲۰۵۰ تقریباً سه برابر شود و از ۵۷ میلیون مورد ابتلا به ۱۵۳ میلیون برسد و در امریکا نیز از ۵.۲ میلیون مورد ابتلا به ۱۰.۵ میلیون افزایش یابد.