زمانی برای جولان دادن گرانی

وحید شقاقی شهری

بر اساس گزارش‌های وزارت صمت، قیمت اقلام اساسی طی یک‌سال اخیر افزایش‌های بالای 60درصدی را تجربه می‌کنند. اعداد و ارقامی که نشان‌دهنده حذف بسیاری از اقلام مصرفی از سفره‌های عمومی مردم است و نشان‌دهنده عمیق‌تر شدن شکاف طبقاتی در کشور. موضوع زمانی بحرانی‌تر می‌شود که بدانیم روند خلق نقدینگی و توسعه پایه پولی در اقتصاد ایران همچنان تداوم دارد و تاثیر این روند افزایشی در تورم کشور دورنمای غبارآلودی از آینده را تصویرسازی می‌کند. 18آبان ماه بانک مرکزی اعلام کرد حجم نقدینگی در اقتصاد ایران از رقم ۴ هزارهزار میلیارد تومان عبور کرده است که حاکی از رشد ۳۹.۱ درصدی نقدینگی نسبت به پایان شهریور ۹۹ است. به عبارت روشن‌تر، گزاره‌های تاثیرگذار در رشد تورم در اقتصاد ایران در حال افزایش فعالیت است و در صورت عدم تدبیر مناسب، می‌توان گفت که نرخ تورم در اقتصاد ایران افزایش پیدا خواهد کرد. واقع آن است که نرخ دلار از خرداد 1400 تا به امروز که محدوده زمانی حدودا 5ماه را شامل می‌شود از 23هزار و 500 تومان به 29هزار 200 تومان امروز رسیده است. یعنی حدود 6هزار تومان طی 5ماه اخیر به قیمت دلار افزوده شده است. از سوی دیگر فراموش نکنید، نرخ دلار در فروردین 97، حدودا 3500 تومان بوده است و در خردادماه این رقم به حدود 23هزار و در آذرماه به بیش از 29هزار تومان رسیده است. این اعداد و ارقام بیانگر این واقعیت روشن است که اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر نوسانات عمیقی را در قیمت دلار تجربه کرده است. طبیعتا وقتی ظرف 5ماه، قیمت دلار با رشد 6هزار تومانی مواجه می‌شود هم انتظارات تورمی را افزایش می‌دهد و هم اینکه نرخ کالا و خدمات در کشورمان افزایش پیدا می‌کند. به عبارتی وقتی قیمت دلار بالا می‌رود، ابتدا قیمت دارایی‌ها افزایش پیدا می‌کند و پس از آن نیز قیمت کالا و خدمات افزایش پیدا می‌کند. ریشه اصلی این نوسانات در قیمت اقلام اساسی طی 5الی 6ماه اخیر، هم در نوسانات نرخ دلار نهفته است و هم در رشد قیمت دلار. در کنار این موضوع، برخی رفتارهای اعتمادزدا در اتمسفر اقتصادی کشورمان شکل گرفته‌اند که ثبات را در اتمسفر بازارها دور کرده است. مباحثی که در خصوص حذف ارز 4200 تومانی مطرح و طی 2ماه بازارها را وارد یک فضای ملتهب کرد نیز اثرات مخرب خود را در بازار گذاشت.دولت و مجلس بدون هیچ دلیل منطقی و با سر و صدای فراوان، اعلام کردند قصد دارند، ارز 4200 تومانی را حذف کنند. وقتی نظام تصمیم‌سازی کشور ناگهان از اتخاذ یک چنین تصمیمی خبر می‌دهد، به‌طور ناگهانی انتظارات تورمی در بازارهای کشور بالا می‌رود. این در حالی است که نهایتا دولت و مجلس اعلام کردند به دلیل تبعات خطرناک این تصمیم، آن را عملیاتی نخواهند کرد، اما تبعات آن همچنان ابعاد مختلف اقتصاد کشور را درگیر خود ساخت. 

این در حالی است که مسوولان دولتی و نمایندگان مجلس می‌توانستند قبل از رسانه‌ای کردن موضوع از رویکردهای تحقیقاتی و پژوهشی استفاده کرده و دورنمای یک چنین تصمیماتی را پیش‌بینی کنند. این موضوع 2ماه اقتصاد ایران را دچار نوسانات پی در پی کرد، به هر حال حذف ارز 4200 تومانی باعث بروز تکانه‌های فراوانی در بازار می‌شد و این تکانه‌ها در زمان انتشار این خبر تاثیرات خاص خود را به جای گذاشت. 

از سوی دیگر، هنوز موضوع عدم هماهنگی میان نظام تولید، نظام توزیع و نظام واردات مشاهده می‌شود. همچنان بسیاری از نیازهای اولیه از جمله نهاده‌های دامی ساماندهی نشده‌اند و بررسی‌های میدانی نیز نشان می‌دهد که هنوز تولیدکنندگان کشورمان در حوزه‌های کشاورزی، دامداری، مرغداری‌ها و... با مشکلات نهاده‌ها و تامین مواد اولیه دست به گریبان هستند. همچنین نظام تولیدی کشور هنوز خودش را با نظام واردات و توزیع هماهنگ نکرده است. 

به‌طور کلی عدم هماهنگی میان نظام‌های تولیدی با نظام‌های توزیعی و وارداتی یکی از گزاره‌هایی است که باعث کمبود اقلام اساسی در بازار و مشکل گرانی‌ها می‌شود. 

در روزها و هفته‌های پیش رو، اگر افزایش قیمت دلار متوقف شود یا اینکه مذاکره‌کنندگان بتوانند توافق را به سرانجام برسانند، می‌توان امیدوار بود که روند فزاینده افزایش قیمت اقلام اساسی متوقف شود و بازارها در وضعیت تثبیت شده‌ای قرار بگیرند. اما اگر برجام به سرانجام نرسد یا اینکه مذاکرات به درازا بکشد، متاسفانه باید منتظر افزایش انتظارات تورمی در اقتصاد کشور باشیم و نتیجه این روند نیز منجر به بروز گرانی‌های بیشتر می‌شود.