دونالد ترامپ دستورالعمل اجرایی ممنوعیت معاملات امریکا با ویچت و تیک‌تاک را طی 45 روز صادر کرد و بدین‌ترتیب تیک‌تاک و ویچت باید مالکان دیگری غیر از شرکت‌های مادر چینی پیدا کنند و در غیر این صورت تعطیل شوند، هرچند به نظر می‌رسد ماجرا به همین سادگی هم نیست، اما به گفته کارشناسان، این کار تنش‌ها میان واشنگتن و پکن را شدت می‌بخشد.
به گزارش «تعادل»، دونالد ترامپ روز پنجشنبه دو دستورالعمل اجرایی را با هدف ممنوعیت تیک‌تاک و ویچت صادر کرد و گفت امریکا باید به نفع امنیت ملی، اقدامی مقابله‌ای علیه پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی مستقر در چین انجام دهد. این اقدام حاکی از آن است که تیک‌تاک و ویچت باید تا ۴۵ روز دیگر، مالک جدیدی در امریکا بیایند و اگر در این مدت نتوانستند به این هدف برسند، در این کشور مسدود خواهند شد. تیک‌تاک یک اپلیکیشن اشتراک‌گذاری ویدئوهای کوتاه است که بین نسل جوان امریکا و بقیه کشورهای جهان محبوبیت زیادی دارد. ویچت نیز یک اپلیکیشن ارسال پیام است که افراد برای برقراری ارتباط با خانواده و دوستان خود استفاده می‌کنند. ترامپ ادعا می‌کند که این برنامه‌ها، دارای مشکلات امنیتی هستند، زیرا در چین استقرار دارند و بنابراین مستعد درخواست‌های ارایه داده از سوی دولت چین هستند. چندی پیش هم اعلام شده بود که مایکروسافت در حال مذاکره برای خرید تیک‌تاک به ارزش میلیارد‌ها دلار است. وب‌سایت گاردین به سوالاتی که در این زمینه مطرح می‌شود پرداخته است و اینکه این ممنوعیت تا چه اندازه جدی است و چه تاثیراتی می‌تواند داشته باشد.
دستور ترامپ دقیقاً چه می‌گوید
دستور اجرایی ترامپ این موضوع را مطرح می‌کند که برنامه‌های چینی، «امنیت ملی، سیاست خارجی و اقتصاد ایالات متحده را تهدید می‌کنند» و به همین دلیل است که ایالات متحده بعد از گذشت 45 روز، «هرگونه معامله توسط هر شخص» را با شرکت بایت‌دنس که شرکت اصلی مالک تیک‌تاک است، منع خواهد کرد. البته این اظهارات می‌تواند تفاسیر متفاوتی داشته باشد. این امر می‌تواند به‌سادگی به معنای ممانعت از خرید تبلیغات توسط تبلیغ‌کنندگان امریکایی روی این پلتفرم شود. با وجود این، به گفته واشنگتن پست، یک مقام ارشد دولتی این مساله را مطرح کرده که با اجرایی شدن این دستور، حتی دانلود این برنامه هم در حکم معامله با این شرکت محسوب می‌شود.
اما آیا ترامپ واقعا می‌تواند تیک‌تاک را ممنوع کند؟ هنک شلس، مدیر امنیتی در شرکت لوک‌اوت می‌گوید امکان این کار وجود ندارد. او می‌گوید: «پاک کردن تیک‌تاک از هر دستگاهی در ایالات متحده غیرممکن خواهد بود. این موضوع به گوگل، اپل و مایکروسافت به عنوان دارندگان سیستم‌عامل در گوشی‌ها بستگی دارد که این ممنوعیت را اعمال کرده و اطمینان حاصل کنند که کاربران تیک‌تاک را حذف می‌کنند. این در حالی است که احتمالا این شرکت‌ها از چنین دستوری پیروی نمی‌کنند. برای مثال، اپل در گذشته رویکردی سختگیرانه در مورد اجازه دسترسی دولت یا قانون به دستگاه‌های خود اتخاذ کرده است، حال آنکه مایکروسافت در حال مذاکره برای خرید تیک‌تاک است.» با وجود این، حتی اگر این دستورات اجرایی نتواند تیک‌تاک را از دستگاه‌ها حذف کند، دولت ترامپ می‌تواند فضای رگولاتوری برای تیک‌تاک را آنچنان سخت و خصمانه کند که این شرکت، با شکست تجارت مواجه شود و یا از فضای رقابتی به‌نحوی عقب بماند که یک شرکت امریکایی بتواند از آن سبقت بگیرد، کما اینکه همین حالا هم با ابزار جدیدی که فیس‌بوک در شبکه اجتماعی خود اینستاگرام راه‌اندازی کرده، چنین احتمالی قریب‌الوقوع‌تر است.
تیک‌تاک اوایل سال جاری در هند ممنوع شد. البته این برنامه به‌اجبار از دستگاه‌ها حذف نشد، زیرا شرکت مادر، داوطلبانه آن را از فروشگاه‌های آنلاین در این کشور حذف کرد. مشخص نیست که بایت‌دنس در این شرایط هم چنین کاری را انجام خواهد داد یا نه، کما اینکه تیک‌تاک تا کنون هم به این درخواست‌ها پاسخی نداده است. شلس می‌گوید: «حذف تیک‌تاک از فروشگاه‌های آنلاین می‌تواند تاثیرات منفی دیگری بگذارد، زیرا خلایی ایجاد می‌کند که مجرمان سایبری می‌توانند با بدافزارهایی شبیه تیک‌تاک، جزئیات حساس کاربران را جمع‌آوری کنند.»
آیا تیک‌تاک واقعا خطرناک است
نظرات در مورد مسائل امنیتی پیرامون تیک‌تاک بسیار متفاوت است. انتقادات اصلی به این برنامه این است که شرکت مادر آن در کشور چین مستقر است و بنابراین ممکن است داده‌های کاربران را با دولت چین به اشتراک بگذارد، اینکه اطلاعات زیادی از کاربران جمع‌آوری کرده است و دیگر اینکه این برنامه به‌درستی رمزگذاری نشده است. هینا شمسی، مدیر پروژه امنیت ملی ACLU می‌گوید: «اگرچه همه متخصصان در مورد اینکه عملکرد تیک‌تاک درخصوص داده‌ها خطرناک است، توافق نظر ندارند، اما این ممنوعیت جدید می‌تواند به موضوع نگرانی‌ها درباره حریم خصوصی اشاره‌هایی داشته باشد. این اقدام، یک سوءاستفاده دیگر از اختیارات اضطراری است که تحت پوشش گسترده امنیت ملی قرار دارد. ممنوعیت انتخابی تمام سیستم‌عامل‌ها به آزادی بیان آنلاین آسیب می‌زند و هیچ کاری برای حل مشکل وسیع نظارت ناعادلانه دولت، از جمله توسط دولت
امریکا هم انجام نمی‌دهد.» دولت امریکا به‌صورت گسترده به شنود داده‌های تلفنی امریکایی‌ها پرداخته و یکی از مشهورترین این اقدامات، توسط آژانس امنیت ملی امریکا صورت گرفت که جزئیات آن توسط ادوارد اسنودن، مامور سابق این سازمان، برای عموم مردم فاش شد. برخی تحلیل‌ها نشان می‌دهد که تیک‌تاک داده‌های قابل توجهی را بیشتر از سایر شرکت‌های فناوری امریکایی مانند فیس‌بوک جمع‌آوری نمی‌کنند.
مردم چگونه این ممنوعیت را حل می‌کنند
ویدیوهایی در تیک‌تاک منتشر شده که توضیح می‌دهد کابران چطور می‌توانند ممنوعیت احتمالی را دور بزنند و این ویدیوها میلیون‌ها بار لایک و به اشتراک گذاشته شدند، با وجود این، کارشناسان امنیتی می‌گویند برخی از روش‌های تبلیغی در این فیلم‌ها به احتمال زیاد کارایی ندارند. بسیاری از کاربران ادعا می‌کنند می‌توانند از یک شبکه خصوصی مجازی (VPN) استفاده کنند که ترافیک کاربر در یک کشور را از طریق یک شبکه ارتباطی رایانه‌ای در کشور دیگری مسیریابی می‌کند و بدین‌ترتیب اینطور به نظر می‌رسد که دستگاهی که شخص به آن وصل شده، در امریکا مستقر نیست. البته استفاده از وی‌پی‌ان‌ها فقط درصورتی موثر خواهد بود که ممنوعیت بر اساس رویه دستگاه به دستگاه اجرا شود، نه اینکه دولت امریکا با شرکت‌های بزرگ فناوری توافق کند که آنها تیک‌تاک را از فروشگاه‌های آنلاین حذف کنند.
شلس می‌گوید: «اگر این ممنوعیت توسط خود ارایه‌دهندگان خدمات اینترنتی اعمال شود، حتی استفاده از وی‌پی‌ان هم نمی‌تواند به کاربران برای استفاده از تیک‌تاک کمکی کند، زیرا در آن صورت اتصال به منابع این برنامه کاملا مسدود خواهد شد. اتفاقی که بعد از ممنوعیت تیک‌تاک در هندوستان دیدیم.» با وجود این، کارشناسان همچنان می‌گویند بعید است که شرکت‌های بزرگ فناوری چنین ممنوعیتی را اجرا کنند. حتی با انجام این کار هم، کاربران ممکن است با قفل‌شکنی گوشی‌های خود و یا ایجاد تغییراتی در گوشی که فراتر از دسترسی‌هایی است که اپل به آنها می‌دهد، به تیک‌تاک دسترسی پیدا کنند. هرچند که با این کارها، خود را در معرض خطرات امنیتی بیشتری قرار می‌دهند.
تاثیرات طولانی‌مدت ممنوعیت تیک‌تاک
طرفداران آزادی بیان نگران تاثیر چنین ممنوعیتی بر متمم اول قانون اساسی امریکا درخصوص آزادی بیان هستند. جمیل جعفر، مدیر اجرایی موسسه متمم اول قانون اساسی در دانشگاه کلمبیا، می‌گوید: «نگرانی‌های مربوط به حریم شخصی و امنیتی در برخورد با پلتفرم‌هایی مانند تیک‌تاک، واقعی است، اما ما باید نسبت به تعیین اختیارات و قدرت گسترده‌ای که به این رییس‌جمهور و همتای آینده او برای دخالت در دسترسی امریکایی‌ها به رسانه‌ها می‌دهیم، احتیاط کنیم.» حتی رقبا هم مخالف ممنوعیت تیک‌تاک هستند. همانطور که مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیس‌بوک روز پنج شنبه در یک نشست همه‌جانبه با کارمندانش اظهار داشت که واقعاً نگران است از اینکه ممنوعیت تیک‌تاک، یک سابقه واقعا بد و طولانی‌مدت را برای سانسور برنامه‌ها در این کشور ایجاد کند.
دعوای تجاری امریکا و چین که در سال‌های حضور ترامپ در کاخ سفید شدت گرفته، اکنون وارد فضای آنلاین شده و انتظار تشدید تنش‌ها وجود دارد. البته مخالفت ترامپ با شرکت‌های چینی داستان جدیدی نیست. در ماه مه سال گذشته میلادی، وزارت بازرگانی امریکا به دستور کاخ سفید، شرکت هوآوی را در لیست سیاه قرار داد و تمام شرکت‌های امریکایی را از ادامه همکاری با این شرکت بزرگ منع کرد. پس از اعلام این موضوع، شرکت گوگل همکاری خود با هوآوی را قطع و ثبت لایسنس برای محصولات جدید هوآوی را متوقف کرد. مشکلات و کشمکش‌های دولت امریکا با هواوی از جنجال‌برانگیزترین و خبرسازترین اتفاقات سال ۲۰۱۸ میلادی بود که در سال‌های بعد نیز ادامه پیدا کرد. هواوی که از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و توسعه‌دهندگان تجهیزات مخابراتی و موبایل در جهان محسوب می‌شود، پیش از این نیز در طول یکی دو سال اخیر از سوی دولت ترامپ تحت فشارهای سیاسی و تجاری زیادی قرار گرفته بود. امریکا نگرانی‌های امنیتی خود را به سایر کشورهای هم‌پیمان امریکا نظیر استرالیا، نیوزیلند، کانادا، ژاپن و بریتانیا منتقل کرده بود تا آنها نیز به همکاری با این شرکت چینی خاتمه بخشند تا بدین ترتیب بتواند در ادامه جنگ تجاری با چین، ضربه مهلکی بر اقتصاد این کشور پهناور وارد کند و به عقیده بسیاری از تحلیلگران، جلوی رشد سرسام‌آور و شکوفایی سریع اقتصادی غول‌های تکنولوژی چینی را بگیرد. اکنون هم به نظر می‌رسد ترامپ در میانه تنش‌ها با پکن، دستور مسدودسازی شبکه اجتماعی تیک‌تاک و نر‌م‌افزار موبایلی ویچت را در شرایطی صادر کرده که از نظر کارشناسان، یک گام دیگر برای تشدید تنش‌ها میان واشنگتن و پکن محسوب می‌شود.
