حداقل ۴ میلیون دلار خسارت روزانه برای ایران

گروه دانش و فن     متین پارسا|

در حالی که افزایش اتصال جهانی به اینترنت، منجر به رشد اقتصادی بین‌المللی می‌شود، در اغلب موارد، افزایش کنترل دولت بر روش‌های ارتباط و تجارت را نیز منجر خواهد شد و قطعی‌هایی که از سوی دولت اتفاق می‌افتد، خطری جدی برای مشاغل و فعالیت‌های اقتصادی در این کشورها محسوب می‌شود. انجام فعالیت‌های تجاری در خارج از کشور با چالش‌ها و خطرات متعددی روبروست، اما قطعی و محدودیت‌های اینترنتی می‌تواند موجب ایجاد مانعی منحصر‌به‌فرد شود، خصوصا برای شرکت‌هایی که تا حد زیادی به‌صورت آنلاین کار می‌کنند و اتکای زیادی به دسترسی مداوم به اینترنت دارند.

به گزارش «تعادل» وب‌سایت «ریسک منیجمننت مونیتور» و «نت‌بلاکس» که وب‌سایت‌هایی برای مانیتورینگ دسترسی به اینترنت هستند، در پایان ماه آوریل، گزارشی منتشر کردند مبنی بر اینکه تامین‌کننده خدمات اینترنتی و مخابراتی در ونزوئلا (ABA CANTV) دسترسی این کشور به پلتفرم‌ شبکه‌های اجتماعی متعدد را به دلیل تظاهرات مداوم و آشفتگی‌های سیاسی محدود کرده است. در ماه می، گزارش‌های نت‌بلاکس از ادامه این روند و به علاوه محدودیت‌های مشابهی در جمهوری بنین و سری‌لانکا حکایت داشت.

این روزها کشورهای بیشتری به قطعی یا ایجاد محدودیت برای اینترنت اقدام می‌کنند، شرکت‌هایی که در کشورهایی با وقفه‌های منظم مشغول فعالیت‌های تجاری هستند، ممکن است نیازمند برنامه‌ریزی‌های لازم یا تجدید نظر باشند، درباره اینکه تا چه اندازه می‌توانند خود را با این اختلالات تطبیق دهند. خصوصا شرکت‌هایی که زنجیره تامینشان وابسته به اینترنت است، حساسیت بیشتری نسبت به این موضوع دارند و باید از داشتن راهکارهای جامعی در جهت جلوگیری از اختلال در مشاغلشان اطمینان حاصل کنند. استفاده کشورها از اختلال در اینترنت و رسانه‌های اجتماعی به عنوان راهی برای فرونشاندن اختلافات سیاسی به‌طور فزاینده‌ای رو به رشد است. بعضی از کشورها پس از وقایع خشونت‌آمیز و با هدف محدود کردن توانایی مردم در تحریک بیش از حد، رسانه‌های اجتماعی را تعطیل کرده‌اند، اتفاقی که مشابه آن در سری‌لانکا و پس از واقعه بمب‌گذاری انتحاری عید رخ داد. اتیوپی نیز در سال ۲۰۱۷ پس از اینکه آزمون آنلاین کنکور مدارس در این کشور لو رفت، دسترسی به اینترنت را محدود کرد. اما انگیزه یک کشور برای محدود کردن دسترسی به اینترنت هرچه که باشد، تناوب قطعی اینترنت در سراسر جهان، به طرز چشمگیری در حال افزایش است؛ کما اینکه طبق آمار استاتیستا، قطعی اینترنت از سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸، افزایشی ۶۰۰۰ درصدی داشته است.

  هند، در صدر خاموشی‌های اینترنتی

دولت هند به‌طور مرتب، اقدام به قطعی اینترنت در نقاط مختلف این کشور کرده و به‌ نوبه خود عواقب اقتصادی جدی را متحمل شده است. شورای تحقیقات هند در رابطه با روابط اقتصادی بین‌المللی، به‌تازگی گزارش داده است که خاموشی اینترنت در هند از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ میلادی، از ۳ مرتبه به ۷۰ مرتبه در سال افزایش پیدا کرده و همچنین مدت زمان خاموشی‌ها از ۹ ساعت در سال ۲۰۱۲ به ۸۱۴۱ ساعت در سال ۲۰۱۷ رسیده است. بر اساس این گزارش که تشریح یک خاموشی اینترنتی نام دارد، این خاموشی‌ها، در مجموع هزینه‌ای بالغ بر ۳,۰۴ میلیارد دلار روی دست اقتصاد هند گذاشته است. این هزینه تقریبا شامل ۲.۳۷ میلیارد از قطعی اینترنت موبایل و ۶۷۸.۴ از قطعی اینترنت خطوط ثابت می‌شود.

موسسه بروکینگ در اکتبر ۲۰۱۶ مقاله‌ای منتشر کرد که ۸۱ مورد خاموشی کوتاه‌مدت اینترنت در ۱۹کشور و تاثیری که این خاموشی بر تولید ناخالص داخلی آنها داشت را بررسی کرده بود. این گزارش حاکی از آن بود که از تاریخ یکم جولای ۲۰۱۵ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۱۶، پیامدهای اقتصادی خاموشی اینترنت حداقل ۲,۴ میلیارد دلار بر تولید ناخالص داخلی در سطح جهان تاثیر داشته است. حتی این گزارش به این موضوع هم اشاره کرده بود که این عدد، رقمی محافظه‌کارانه است و ضرر و زیان مالیاتی یا افت اعتماد سرمایه‌گذار، تجارت و مصرف‌کننده را شامل نمی‌شود.

موسسه دلوییت نیز این موضوع را در سال ۲۰۱۶ بررسی کرد. دلوییت تخمین‌ می‌زند که هرچه میزان اتصال به اینترنت و تولید ناخالص داخلی بیشتر باشد، پیامدهای اقتصادی خاموشی موقت اینترنت نیز افزایش می‌یابد. بدین‌ترتیب برای کشورهای با اتصال بالا به اینترنت، خاموشی موقت اینترنت می‌تواند منجر به کاهش ۱,۹ درصدی تولید ناخالص داخلی روزانه شود، که این عدد حدودا ۱۴۱ میلیون دلار در روز تخمین زده شده است کشورهای با اتصال متوسط، یک درصد تولید ناخالص داخلی روزانه را بر اثر خاموشی اینترنت از دست می‌دهند که حدودا ۲۰ میلیون دلار در روز می‌شود و کشورهایی که اتصال کمتری به اینترنت دارند، با خاموشی اینترنت حدودا ۰.۴ درصد تولید ناخالص داخلی روزانه یا سه میلیون دلار از دست می‌دهند. مطالعه‌ای در ماه اکتبر توسط مرکز حقوق مالکیت معنوی و فناوری اطلاعات دانشگاه استراثمور (CIPIT) منتشر شده که نشان می‌دهد خاموشی‌های اینترنتی همچنین می‌تواند تاثیر بسیار زیادی بر اقتصاد سایه کشورها بگذارد، آماری که اغلب در مطالعات رسمی مانند گزارش‌های بروکینگ و دلوییت محاسبه نمی‌شود. بر اساس این گزارش با عنوان «اختلال تعمدی اینترنت در آفریقا»، فعالیت اقتصادی گزارش‌‌نشده در ۴۹ کشور آفریقایی به‌طور متوسط ۳۷.۶۵ درصد از کل فعالیت‌های اقتصادی را تشکیل داده است. بنابراین با توجه به اینک این فعالیت‌ها در مطالعات قبلی (از جمله گزارش موسسه بروکینگ) محاسبه نشده است، CIPIT تخمین می‌زند که با احتساب اقتصاد سایه، پیامدهای ناشی از خاموشی‌های اینترنتی از ۱۹ تا ۲۹ درصد افزایش می‌یابد. مطالعه دیگری که توسط استاتیستا در آگوست ۲۱۸ منتشر شده، نشان می‌دهد که برخی از کشورها در مقایسه با کشورهای دیگر، اقدام به تعطیلی اینترنت می‌کنند و در صدر این لیست، هند، پاکستان و عراق قرار دارد. بنابراین مدیران شرکت‌ها و کسب‌وکارها باید این ارقام و هزینه‌های تخمینی را هنگام ارزیابی عملکردهای احتمالی در این کشورها و همچنین هنگام جست‌وجو برای کشوری خارجی جهت سرمایه‌گذاری در نظر بگیرند.

  برآورد هزینه‌های تعطیلی اینترنت در ایران

کاربران ایرانی نیز در روزهای گذشته شاهد یک خاموشی اینترنتی کم‌سابقه بودند. این تعطیلی از روز شنبه ۲۵ آبان ماه آغاز شد و تا پنج‌شنبه ۲۹ آبان، دسترسی کاربران تنها به وب‌سایت‌های داخلی با بهره‌گیری از شبکه ملی اطلاعات ممکن بود. از ۲۹ آبان تا امروز نیز به‌طور تدریجی اتصال اینترنت ثابت برقرار شده، هرچند هنوز چند استان از اینترنت ثابت و بسیاری از کاربران اینترنت همراه از دسترسی به شبکه جهانی محروم هستند.

ارزش تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران در سال ۲۰۱۸، حدودا ۴۲۰ میلیارد دلار اعلام شده است و این عدد روزانه بالغ بر یک میلیارد و ۱۵۱ میلیون دلار می‌شود. طبق گزارشی که در بالا آمده است، در صورتی که ایران را کشوری با اتصال پایین به اینترنت در نظر بگیریم (که با خاموشی اینترنت حدودا ۰,۴ درصد GDP را از دست می‌دهد)، پیامدهای ناشی از خاموشی اینترنت برای کشور به صورت روزانه در حدود چهار میلیون و ۶۰۴ هزار دلار خواهد شد. همچنین اگر قطعی سراسری اینترنت در روزهای گذشته را هفت روز در نظر بگیریم، این پیامدها در مجموع ۳۲ میلیون و ۲۲۸ هزار دلار می‌شود. بنابراین با احتساب قیمت دلار ۱۲ هزار تومانی (که این روزها در نوسان است)، پیامد ناشی از قطعی اینترنت به‌صورت روزانه ۵۵ میلیارد و ۲۴۸ میلیون تومان و در مجموع هفت روز، ۳۸۶ میلیارد و ۷۳۶ میلیون تومان خواهد شد. این درحالی است که اگر طبق گزارش CIPIT، پیامدهای ناشی از اقتصاد سایه را در این محاسبه نظر بگیریم، با احتساب حداقلی ۱۹ درصد هزینه‌های ناشی از خاموشی‌های اینترنتی، این عدد روزانه به ۲۱۸ میلیون و ۶۹۰ هزار دلار (۲۶۲۴ میلیارد و ۲۸۰ میلیون تومان) و در مجموع هفت روز به یک میلیارد و ۵۳۰ میلیون و ۸۷۲ هزار دلار (۱۸۳۷۰ میلیارد و ۴۶۴ میلیون تومان) خواهد رسید.