توسعه و عمران روستایی در چند دهه گذشته به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کشورهای درحال توسعه بهویژه ایران تبدیل شده است؛ تا جایی که در بسیاری از این کشورها، توسعه روستایی به مثابه راهبردی با اهمیت برای تامین نیازهای اساسی و توزیع بهینه منافع ناشی از توسعه ملی تلقی شده است.
توسعه پایدار روستایی عبارت است از فرآیند کمک به روستاییان از طریق اولویت‌بندی نیازهایشان، فعال کردن آنها و سرمایه‌گذاری در زمینه ایجاد زیرساخت‌ها و ارایه خدمات اجتماعی، برقراری عدالت و برابری با درنظر گرفتن ظرفیت‌های محلی و رفتارهایی که تضمین‌کننده سلامتی و امنیت روستاییان باشد. فرآیند توسعه پایدار روستایی به عوامل و شرایط مختلفی بستگی دارد که یکی از مهم‌ترین عوامل آن توسعه تعاونی‌ها است که می‌تواند همگام با سیاست‌های دولت در بهبود شرایط کار، زندگی، تولید، ارایه خدمات ارتقای سطح درآمد و وضعیت اجتماعی مردم روستا نقش موثری ایفا کند. به‌طور کلی تعاونی فعالیتی است که هم ازجنبه مادی و هم ازجنبه معنوی پیامدهای مثبتی را به‌همراه دارد و گسترش تعاونی‌ها نقش عمده‌یی در توسعه پایدار هر جامعه‌یی ایفا می‌کند. درجامعه روستایی چنین توسعه‌یی جز از طریق ایجاد تعادل اقتصادی و اجتماعی برای همه اقشار مردم و احترام به حقوق آنها و مشارکت‌شان بر پایه بازگشت و اتکای منطقی بر منابع فراموش شده محیطی امکان‌پذیر نیست. برای رسیدن به چنین سطحی از توسعه در روستا عوامل متعددی نقش دارند که یکی از مهم‌ترین این عوامل، تعاونی‌های روستایی
هستند. تعاون، وسیله‌یی است برای افزایش و توزیع مجدد فرصت‌های مشارکت در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و همیاری در توسعه و بهره‌مندی از آثار آن بهویژه آنکه مشارکت مردمی در برنامه‌ریزی‌های گوناگون برای توسعه روستایی، امری اجتناب‌ناپذیر است. مشارکت فعال و خودجوش روستاییان نیز مستلزم آگاهی یافتن آنان از ره‌آورد طرح‌های توسعه است که تنها با آموزش عملی می‌شود. چگونگی اینگونه آموزش‌ها و روش‌های ترویجی در بحث مشارکت و فرآیندی آموزشی کلید توسعه روستایی به‌شمار می‌آید.
توسعه تعاونی‌ها در روستاها به بهره‌گیری از همین سنت‌های اصیل و پایدار فرهنگی بستگی دارد. البته افزون بر آن باید از تکنولوژی پیشرفته برای افزایش سطح مشارکت استفاده کرد. در این صورت، به سنت‌های اجتماعی روستاییان احترام گذاشته شده و نیروی آزاد شده روستاییان نیز در تولید مفید به کار گرفته می‌شود. جهت تعریف دقیق توسعه روستایی ما باید نخست خود روستا را براساس ویژگی‌های آن تعریف کنیم. قبلا روستا را تنها براساس محل سکونت و تعداد جمعیت آن تعریف می‌کردند که این تعریف ناقص بود؛ زیرا در آن به‌ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناطق روستایی توجهی نمی‌شد. اما براساس نگاه نو، روستا واحدی تولیدی، فرهنگی و تاریخی است که آن را از سکونتگاه صرف خارج می‌کند و این خود موجب می‌شود که در ابعاد یادشده، روستاهای ما پذیرای سرمایه‌گذاری باشند.
روستاها دارای تولیدات متنوعی هستند که نمی‌توان آنها را در شهر یافت. یکی از مزایای روستانشینی، تولید کالاهای مختلف است. فرد روستایی در کنار کشاورزی و دامداری به روش سنتی، می‌تواند نجار یا جوشکار خوبی نیز باشد ولی ساکنان مناطق شهری تنها می‌توانند در یک واحد تولیدی خود را مشغول کنند و کار آنها منحصر به یک تخصص است. از مهم‌ترین دلایلی که موجب شد بحث توسعه در روستاهای کشور چشمگیر نباشد کم‌توجهی به توان روستاییان و عشایر در بحث‌های اقتصادی بود. در برنامه‌های ما تنها کمک به آنها مورد توجه قرار گرفت و کمتر به فکر توان‌افزایی روستاییان برای کارهای زیربنایی بودیم و این خود موجب شد برنامه‌های توسعه روستایی رشد چشمگیری نداشته باشند.
به‌طور کلی تعاون یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه است که می‌تواند از جنبه‌های مادی و معنوی برای مردم یک جامعه مفید باشد. چنانچه تعاون به‌صورت اصولی مورد حمایت قرار گیرد، بار هزینه‌های دولتی را کاهش داده و به تدریج، موجب استقرار شرایطی می‌شود که طبقات مختلف مردم در مسایل مربوط به خود تصمیم‌گیرنده بوده و متناسب با برنامه‌های دولت، امور اقتصادی مربوطه را عهده‌دار شوند.
ازجمله عواملی که می‌تواند در بهبود وضعیت معیشت مردم روستایی و فقیر اثرگذار باشد، تعاونی‌ها هستند که از طریق ایجاد انگیزه و ترغیب روستاییان به مشارکت در فعالیت‌های تعاونی موجب توانمندسازی آنان شده و با آشنا کردن آنان با مزایای تعاونی از فواید آن که هم جنبه مادی و هم جنبه معنوی دارد، بهره‌مند شوند. روستاییان در تعاونی‌های متنوعی ازجمله زراعی و صنایع‌دستی و فرش‌بافی و دهیاری‌ها فعالیت دارند که به پاره‌یی از آنها اشاره می‌شود:
تعاونی‌های روستایی وکشاورزی به‌عنوان تعاونی‌های چند منظوره عام وارد هشتمین دهه حضور و فعالیت خود در روستاها و شهرها شده و این تعاونی‌ها شامل تعاونی مرغداران، دامداران، گندمکاران، باغداران، زیتون‌کاران، بادام‌کاران، زنبورداران، مرتع‌داران، کمباین‌داران، مکانیزاسیون، گل و گیاه، زعفران‌کاران، سیب‌زمینی‌کاران، پسته‌کاران، چای‌کاران، نوغان‌داران و سایر تعاونی‌هایی هستند که فعالیت‌های مختلفی را حسب ضرورت و نیاز جامعه کشاورزی به عهده گرفته‌اند. درحال حاضر تعاونی‌های کشاورزی در سه بخش اصلی تولیدات گیاهی؛ دام و طیور و شیلات و آبزیان و در 17 گرایش مختلف مشغول فعالیت هستند. شرکت تعاونی‌های دهیاری کشور با عضویت حداقل 7 شخصیت حقوقی نهاد دهیاری و براساس تفاهمنامه همکاری مشترک بین سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تشکیل می‌شوند. ازجمله توانمندی‌های این نوع تعاونی‌ها می‌توان به افزایش مشارکت‌های مردمی در عمران و آبادانی و رشد اقتصادی روستاها و نیز به افزایش نقش تعاونی‌های روستایی در برنامه‌های عمرانی و خدماتی مناطق روستایی اشاره کرد.
