اصول سیاست خارجی که امام خمینی(ره) طراحی نموده به منزله یکی از منابع رسمی تصمیم‌گیری در سیاست ترسیم می‌شود. از آنجایی که این مبانی و اصول از جایگاه خاصی برخوردارند نیاز است تا در سی امین سالگرد ارتحال ایشان یک‌بار دیگر بازخوانی شود.
اصل صدور انقلاب
ظهور صدور انقلاب به عنوان اصلی بنیادی در سیاست خارجی، همچون خود انقلاب ایران، بازتاب پویایی سیاسی داخلی ایران است. امام خمینی(ره) موضوعاتی چون معرفی صحیح اسلام از طریق تبلیغ، دعوت به اسلام، صدور ارزش‌های انسانی، آشناسازی مستضعفان با حکومت عدل اسلامی و عمل مطابق اسلام را از عوامل و شیوه‌های صدور انقلاب دانستند.
امام (ره) در این باره اعتقاد دارد که: «با صدور انقلابمان که در حقیقت صدور اسلام راستین و بیان احکام محمدی (ص) است، به سیطره و سلطه و ظلم جهانخواران خاتمه می‌دهیم»
درچارچوب این ایدئولوژی، جمهوری اسلامی ایران، سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می‌داند و استقلال و آزادی و حکومت حق و عدل را حق همه مردم جهان می‌شناسد، در نتیجه این اصل را بر ارتباط کشورها قرار می‌دهد نه دخالت در امور داخلی ملت‌ها.
اصل نفی سلطه‌پذیری
از جمله مسائلی که در جوامع مختلف دارای اهمیت است، و بعضی مردم خود را برای حفظ آن فدا می‌کنند و نظام اسلامی هم بدان اهمیت زیادی داده، نفی سلطه بیگانه در زمینه‌های مختلف از جمله در زمینه، سیاسی، فرهنگی واقتصادی است. آموزه‌های قرآن کریم و پیامبر اکرم (ص) هرگونه اقدامی را که منجر به سلطه بیگانه شود مردود دانسته، جامعه اسلامی و مسلمانان را از آن پرهیز داده‌اند.
ایرنا با بیان این مطلب افزود: بر اساس این قاعده، خداوند متعال در قوانین و شریعت اسلام، به هیچ روی، راه نفوذ و تسلط کفار بر مسلمانان را باز نگذاشته است. پس از لحاظ کافر در هیچ زمینه‌ای نمی‌تواند مسلط بر مسلمانان باشد. به عبارت دیگر، هرگونه رابطه و عملی که منجر به برتری کافر بر مسلمانان باشد انجام آن بر مسلمانان حرام است.بنابراین، نظام جمهوری اسلامی ایران بر پایه محور حفظ عزت و سیادت مسلمانان و نفی سلطه بیگانگان است. از این‌رو، سیاست خارجی اسلام همانند سیاست داخلی‌اش، بر پایه اصولی استوار است که اجرای صحیح آنها، آثار ارزشمندی در پی خواهد داشت که بدون رعایت آنها، ارتباط با ملل و دولت‌های جهان قوام نمی‌یابد.
دفاع از کیان اسلام و مسلمانان
با توجه به اینکه نقش هر مسلمان در تعیین سرنوشت جامعه‌اش و بازتابی که اعمال دیگران در سرنوشت او دارد و تعهدی که باید در پذیرش مسوولیت‌های اجتماعی داشته باشد، ایجاب می‌کند که وی ناظر و مراقب همه اموری باشد که در اطراف او و جامعه‌اش اتفاق می‌افتد و نسبت به این امور هیچ‌وقت بی‌توجه نباشد.همچنین توجه به این آموزه‌های قرآن کریم که همیشه بر ضرورت ظلم زدایی و ظلم ستیزی از جامعه بشری تاکید داشته و برای ظلم هیچ‌گونه جایی در نظام آفرینش قائل نشده، این وظیفه (ظلم زدایی) را مسوولیت اجتناب ناپذیر انسان دانسته و پذیرش ظلم و تن به ظلم دادن را محکوم کرده است.
ایشان برنامه سیاست خارجی ایران را برنامه اسلام ذکر می‌کنند و می‌فرمایند: «ما برای دفاع از اسلام و ممالک اسلامی و استقلال ممالک اسلامی در هر حال مهیا هستیم. برنامه ما برنامه اسلام است، وحدت کلمه مسلمین است، اتحاد ممالک اسلامی است.»
اصل احترام متقابل
جامعه بین‌المللی متشکل از دولت‌هایی است که با هم برابرند. تساوی دولت‌ها ناشی از حاکمیت آنها است، اساس و شالوده روابط بین دولت‌ها و نظم جهانی بر اساس حفظ حاکمیت کشورها نهاده شده است. مادامی که کشورها از حقوق خود تجاوز نکرده‌اند احترام آنها را باید رعایت کرد در غیر این صورت باید برخورد متقابل کرد. ایشان در این باره می‌فرماید: «ما با هیچ ملتی بدنیستیم. اسلام آمده بود برای تمام ملل، برای ناس، … ما اعلام می‌کنیم که نظر تجاوز به هیچیک از کشورهای اسلامی و غیر اسلامی نداریم».
اصل نه شرقی نه غربی
از همان اولین روزهای انقلاب، رهبرکبیر انقلاب و مردم انقلابی چهارچوب سیاست خارجی نظام جمهوری اسلامی را در شعار «نه شرقی - نه غربی - جمهوری اسلامی» اعلام کردند.
بر این اساس جمهوری اسلامی ایران نه وابسته به بلوک غرب و نه وابستگی به بلوک شرق سابق بود، بلکه یک سیاست خارجی مستقل براساس ارزش‌ها و موازین اسلامی انتخاب کرد.
مفاد این اصل از دیدگاه حضرت امام (ره) نفی سلطه‌پذیری است نه نفی رابطه و مناسبات با کشورها و در این اصل ایجاد رابطه و مناسبات فی‌نفسه مطرود نیست.این اصل، محور روابط خارجی و ملاک برقراری وتوسعه مناسبات با سایر کشورها را نیز تعیین می‌کند، یعنی درایجاد ارتباط و در توسعه و گسترش روابط همواره این اصل باید مدنظر قرار گیرد.
اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در کنار اصول انقلابی نیز از اهمیت خاصی برخوردارند و روابط حسنه مدارا و مسالمت آمیز، استقلال، کمک به نهضت‌های آزادی بخش و وحدت امت اسلامی از جمله این اهداف هستند که در دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران نمود بیشتری دارند و تکیه بر این اصول و اهداف جایگاه سیاست خارجی ایران را در سیستم بین‌الملل بهتر حفظ می‌کند.
