روزانه ۱۳۲۳ میلیارد به سپرده‌ها و ۸۴۰ میلیارد به تسهیلات اضافه شد
گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|
آمارهای بانکی از وضعیت سپرده‌ها و تسهیلات در استان‌های کشور در دی ۹۷ نشان می‌دهد که نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در کل کشور کاهش یافته و به ۷۲,۳ درصد رسیده که نسبت به رقم ۷۵ درصدی ماه‌های قبل از آن کاهش داشته است و در حالی که پیش از این حدود ۲۴ درصد سپرده‌ها با عنوان سپرده قانونی و ذخیره احتیاطی یا سقف اعتباری حفظ می‌شد و مابقی یعنی ۷۵ درصد به صورت تسهیلات بانکی پرداخت می‌شد، اما در دی ماه این شاخص به ۲۷.۷ درصد رسیده و ۷۲.۳ درصد تسهیلات پرداخت شده است.
به گزارش «تعادل»، نسبت تسهیلات یعنی تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی نیز که قبلا حدود ۸۵ درصد بوده، در دی ماه به ۸۰,۶ درصد کاهش یافته و نشان می‌دهد که تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات کاهش یافته و رقم بیشتری از سپرده‌ها را به صورت سقف اعتباری و سپرده قانونی در نظر گرفته و بانک‌ها تحت تاثیر سیاست انضباط مالی، کاهش مطالبات معوق و بهبود ساختار مالی، منابع بیشتری را در بانک‌ها حفظ کرده و رقم کمتری را از سپرده‌ها تسهیلات داده‌اند تا از این طریق هم نقدینگی بیشتری را در بانک برای بازپرداخت سپرده‌ها حفظ کنند و هم بتوانند تاحدودی میزان مطالبات معوق خود را کاهش دهند. این نسبت در تهران به عدد ۹۲.۷ درصد و در بویراحمد به عنوان استان محروم به ۱۰۵ درصد رسیده که نشان‌دهنده این واقعیت است که تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات در یکسال اخیر در تهران بالا بوده و به میزان رشد سپرده‌ها در تهران، میزان تسهیلات دهی نیز افزایش قابل‌توجهی داشته و نسبت تسهیلات در تهران عملا از ۱۲.۱ واحد درصد بالاتر از میانگین کشوری بوده است و عملا بخش عمده‌ای از افزایش مانده تسهیلات بانک‌های کشور جذب امور کسب وکار تهران شده است.
بانک‌ها ۵۵۰ هزار میلیارد تومان از سپرده‌ها را حفظ کردند
در کل شبکه بانکی کشور نیز از میزان ۱۹۸۶ هزار میلیارد تومان سپرده به میزان ۲۷,۷ درصد برای سپرده قانونی و نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها یا سیاست سقف اعتباری، در نظر گرفته شده و بقیه آن یعنی ۷۲.۳ درصد معادل ۱۴۳۶ هزار میلیارد تومان به عنوان تسهیلات پرداخت شده است.
رقم سپرده قانونی معادل ۱۰,۲ درصد سپرده‌ها یعنی ۲۰۳ هزار میلیارد تومان و رقم نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها برای بازپرداخت سپرده‌ها معادل ۱۷.۵ درصد سپرده‌ها یعنی ۳۴۷ هزار میلیارد تومان بوده است و مجموع رقم سپرده قانونی به اضافه نقدینگی مورد نیاز بانک‌ها معادل ۲۷.۷ درصد سپرده‌ها یعنی ۵۵۰ هزار میلیارد تومان بوده است. به عبارت دیگر، بانک‌ها معادل ۵۵۰ هزار میلیارد تومان از مانده سپرده‌ها را در بانک نگه داشته و به عنوان پشتیبان برای بازپرداخت سپرده‌ها و نظارت و کنترل بازار پول حفظ کرده‌اند و نسبت به ماه‌ها و سال‌های قبل سهم کمتری از سپرده‌ها را به عنوان تسهیلات پرداخت کرده‌اند.
نسبت موثر سپرده قانونی کمتر از ۲ درصد
نکته دیگر موضوع نسبت موثر سپرده قانونی است که با توجه به بدهی ۱۵۰ هزار میلیارد تومانی بانک‌ها به بانک مرکزی در گزارش آذرماه، و همچنین اعلام رقم ۱۶۶ هزار میلیارد تومان که به تازگی از سوی دکتر اکبر کمیجانی قائم مقام بانک مرکزی اعلام شده است، رقم موثر سپرده قانونی از ۲۰۳ هزار میلیارد تومان به ۳۷ هزار میلیارد تومان کاهش یافته و نسبت موثر سپرده قانونی نیز معادل ۱,۸۶ درصد است.
رشد ۴۸۳ هزار میلیارد تومانی سپرده ها
آمار مانده سپرده و تسهیلات در دی ماه نشان می‌دهد که در یکسال قبل از آن، روزانه ۱۳۲۳ میلیارد تومان به سپرده‌ها و ۸۴۰ میلیارد تومان به تسهیلات اضافه شده و این موضوع نشان‌دهنده رشد بالای نقدینگی، خلق پول، سپرده‌ها و تسهیلات در کشور است که البته با وجود رشد ۳۲ درصدی سپرده‌ها و رشد ۲۷ درصدی تسهیلات در این یکسال، عملا کمکی به کاهش بیکاری و رفع رکود تورمی، ایجاد رونق در تولید و رشد اقتصادی نکرده است.
مانده کل سپرده‌های ریالی و ارزی در پایان دی ماه ۹۷، به ۱۹۸۶هزار میلیارد تومان رسیده که تنها در دی ماه ۳۸ هزار میلیارد تومان افزایش یافته و نشان می‌دهد که رشد سپرده هاو نقدینگی عملا از روزانه ۱۰۰۰ میلیارد تومان نیز بیشتر شده است. به عبارت دیگر، روزانه ۱۳۲۳ میلیارد تومان به حجم سپرده‌های ارزی و ریالی کشور اضافه شده است.
میزان سپرده‌های ریالی و ارزی از میزان نقدینگی ۱۸۳۰هزار میلیارد تومانی اعلام شده در بهمن ماه ۹۷ نیز به میزان ۱۳۶ هزار میلیارد تومان بیشتر بوده و از میزان سپرده غیردولتی ۱۷۸۰ هزار میلیارد تومانی دی نیز به میزان ۲۲۹ هزار میلیارد تومان بیشتر است که احتمالا تفاوت این دو رقم را سپرده‌های ارزی تشکیل می‌دهد.
مانده کل سپرده‌ها در دی ماه نسبت به دی ۹۶ به میزان ۴۸۳ هزار میلیارد تومان معادل ۳۲,۱ درصد بیشتر شده و نسبت به اسفند ۹۶ نیز معادل ۳۳۹ هزار میلیارد تومان و ۲۰.۶ درصد رشد داشته است. به عبارت دیگر رقم رشد یکساله سپرده‌ها ۳۲.۱ درصد رشد کرده در حالی که میزان نقدینگی در این مدت به میزان ۲۰ درصد و میزان سپرده‌های غیر دولتی ریالی به میزان ۲۲ درصد رشد کرده است. بیشترین سپرده مربوط به استان تهران با رقم ۱۱۱۴ هزار میلیارد تومان و کمترین آن مربوط به کهگیلویه و بویراحمد با ۵۲۷۰ میلیارد تومان بوده است. سهم تهران از کل سپرده‌ها نیز معادل ۵۶ درصد بوده که نشان‌دهنده تمرکز سپرده‌ها در استان تهران است و تهران به تنهایی بیش از تمام کشور سپرده در بانک‌ها دارد.
رشد ۳۰۶ هزار میلیارد تومانی تسهیلات
مانده کل تسهیلات بانک‌ها نیز بالغ بر ۱۴۳۶ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به دی ۹۶ به میزان ۳۰۶هزار میلیارد تومان معادل ۲۷,۱ درصد رشد کرده ودر واقع روزانه ۸۴۰ هزار میلیارد تومان به مانده تسهیلات اضافه شده است. این رقم نسبت به پایان سال ۹۶ نیز به میزان ۱۷۸ هزار میلیارد تومان یا ۱۴.۱ درصد رشد کرده است. از این رقم تسهیلات بیشترین سهم معادل ۹۳۷ هزار میلیارد تومان مربوط به استان تهران و کمترین آن مربوط به کهگیلویه و بویراحمد معادل ۴۹۱۰ میلیارد تومان بوده است.
به عبارت دیگر، تهران با سهم ۶۵,۲ درصد از کل تسهیلات، حدود دو سوم تسهیلات کل کشور را جذب کرده است. همچنین تهران با وجود سهم ۵۶ درصدی از کل سپرده‌ها سهم ۶۵ درصدی از کل تسهیلات داشته و به میزان ۹.۲ واحد درصد بیش از سهم خود در سپرده‌ها در تسهیلات سهم داشته است. به عبارت دیگر تهران بیش از تمام استان‌های کشور سپرده جذب کرده است و اکثر شرکت‌ها و فعالان اقتصادی ترجیح داده‌اند به دلایل مختلف پول خود را در حساب‌های بانکی در استان تهران سپرده‌گذاری کنند و همچنین بابت فعالیت‌های خود از بانک‌های تهران وام و تسهیلات بگیرند.
مقایسه رشد تسهیلات و سپرده‌ها نشان می‌دهد که در ۱۰ ماه اول سال ۹۷ رشد تسهیلات بانک‌ها به میزان ۶,۵ واحد درصدکمتر از رشد سپرده‌ها بوده و در یکسال اخیر نیز رشد تسهیلات ۵ درصد کمتر از رشد سپرده‌ها بوده است و این موضوع نشان می‌دهد که تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات در سال ۹۷ و در یکسال اخیر کمتر از رشد سپرده‌ها بوده است.
کاهش سرعت رشد تسهیلات دهی در سال ۹۷
از سوی دیگر، رشد ۱۴,۱ درصدی تسهیلات در ۱۰ ماهه اول سال نسبت به رشد ۲۰.۶ درصدی سپرده‌ها در این مدت، نشان‌دهنده این واقعیت است که در سال ۹۷ نوعی سیاست انضباط مالی در پرداخت تسهیلات در دستور کار قرار گرفته و بانک‌ها از میزان افزایش سپرده‌ها و نقدینگی خود، رقم کمتری را تسهیلات پرداخت کرده‌اند تا از این طریق، مطالبات معوق خود را کاهش داده و نسبت به بهبود منابع خود اقدام کنند.وضعیت سپرده و تسهیلات نشان می‌دهد، غول نقدینگی و پول رشد زیادی داشته است و در حال حاضر در پایان فروردین ۹۸ حداقل بیش از ۱۹۰۰هزار میلیارد تومان نقدینگی و سپرده در بانک‌ها موجود است که از این مقدار تا دی ۹۸ به میزان ۱۴۳۶هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی پرداخت شده و بدهی مردم و فعالان اقتصادی به بانک‌ها نیز رشد زیادی داشته است و تا پایان سال ۹۷ نه تنها نقدینگی و سپرده‌های بانکی به مرز ۱۹۰۰هزار میلیارد تومان نزدیک شده بلکه بدهی مردم به بانک‌ها نیز افزایش داشته که البته این ارقام بزرگ، در صورت بهبود فضای کسب و کار و کاهش مشکلات سیاسی، می‌تواند در جهت رشد سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال به کار گرفته شود. اما در صورت رکود تورمی و چالش‌های بزرگ اقتصادی، می‌تواند به نکته‌ای نگران‌کننده برای افزایش قیمت‌ها تبدیل شود.نکته قابل توجه این است که مقایسه مانده کل سپرده‌ها و تسهیلات در کل کشور و در استان تهران در دی ماه ۹۷ نسبت به اسفند ماه نشان می‌دهد که میزان مانده سپرده در کشور در ۱۰ ماه اول ۹۷ نسبت به اسفند ۹۶ از ۱۶۴۶ به ۱۹۸۶ و در تهران از ۹۲۰ به ۱۱۱۴ هزار میلیارد تومان رسیده و در حالی که در کشور ۳۴۰ هزار میلیارد تومان زیاد شده در تهران ۱۹۴ هزار میلیارد افزایش یافته است یعنی بیشترین جذب را در تهران داشته و۵۷ درصد رشد سپرده‌ها در این ۱۰ ماه جذب تهران شده است.
از سوی دیگر، در حالی که میزان مانده تسهیلات بانک‌ها از ۱۲۵۸ به ۱۴۳۶ هزار میلیارد تومان رسیده و ۱۷۸ هزار میلیارد تومان بیشتر شده، در استان تهران نیز از نزدیک ۸۱۴ به ۹۳۷ هزار میلیارد تومان رسیده و حدود ۱۲۳هزار میلیارد تومان بیشتر شده و ۶۹ درصد تسهیلات اضافه شده در ۱۰ ماه اول ۹۷ جذب تهران شده و این پرسش را مطرح می‌کند که به چه دلیل جذب تسهیلات در تهران تا این میزان بالا بوده است؟ چه عواملی باعث شده که ۵۷ درصد رشد سپرده و ۶۹ درصد رشد تسهیلات در ۱۰ماه اول سال ۹۷ جذب تهران شود و چرا تمرکز شدید پرداخت و رشد تسهیلات در تهران داریم در حالی که برای رونق تولید و ایجاد اشتغال به توزیع متناسب امکانات و تسهیلات در سراسر کشور نیازمند هستیم. هرچند که گفته می‌شود همه شرکت‌ها در تهران حساب بانکی و دفتر مرکزی دارند، اما باید بررسی شود که این مشکل عدم تناسب و تمرکز تسهیلات در تهران، تاچه حد مرتبط با موضوع فعالیت شرکت‌ها و دفاتر مرکزی آنها و ایجاد حساب بانکی در تهران است و تاچه حد به معضل روابط بانکی و اقتصادی و سیاسی و معضل رانت و تمرکز وابسته است؟
رشد ۴,۵ درصدی نسبت تسهیلات در تهران
همچنین از دی ماه ۹۶ که وضعیت بازار ارز و سکه با التهاب شدید مواجه شد و دولت و بانک مرکزی برای مقابله با آن، پیش فروش بیش از ۶۰ تن سکه و همچنین فروش اوراق سپرده ۲۰ درصدی به میزان ۲۳۰ هزار میلیارد تومان در اسفندماه ۹۶ را در دستور کار قرار داد، جذب تسهیلات در استان تهران نیز به شکل قابل توجهی بالا رفته و نسبت مانده تسهیلات به مانده سپرده‌ها نیز به‌شدت رشد کرده است.
به‌طوری که میزان سپرده‌ها در تهران در دی ۹۶ معادل ۸۸۳ هزار میلیارد تومان، سپرده بعد از کسر سپرده قانونی ۸۰۰ هزار میلیارد تومان، میزان تسهیلات ۷۰۷ هزار میلیارد تومان بوده و نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل ۸۸,۳ درصد بوده است.
اما در دی ۹۷، میزان سپرده‌ها در تهران ۱۱۱۴ هزار میلیارد تومان، میزان سپرده بعد از سپرده قانونی ۱۰۱۱ هزار میلیارد تومان، میزان تسهیلات ۹۳۷ هزار میلیارد تومان بوده و نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی به ۹۲,۷ درصد رسیده است. یعنی نسبت تسهیلات به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل نزدیک به ۴.۵ درصد افزایش داشته است که نشان می‌دهد در یکسال بهمن ۹۶ تا دی ۹۷، نیاز استان تهران به تسهیلات و بالارفتن مانده تسهیلات و اقداماتی که به خصوص در دو ماه پایان سال ۹۶ صورت گرفته باعث این تغییر معنادار در نسبت تسهیلات شده است.
سهم ۷۵ درصدی تهران از رشد یکساله تسهیلات
همچنین مانده سپرده‌ها در تهران از ۸۸۳ هزار میلیارد تومان در دی ۹۶ به ۱۱۱۴ هزار میلیارد تومان در دی ماه ۹۷ رسیده و ظرف یکسال معادل ۲۳۱ هزار میلیارد تومان افزایش داشته است. میزان سپرده‌ها در کل کشور نیز از ۱۵۰۳ هزار میلیارد تومان در دی ۹۶ به ۱۹۸۶ هزار میلیارد تومان در دی ماه ۹۷ رسیده و معادل ۴۸۳هزار میلیارد تومان افزایش داشته است. براین اساس، تهران معادل ۴۸ درصد رشد سپرده‌ها در کشور را جذب کرده است. اما میزان جذب رشد تسهیلات در تهران در این یکسال از میزان جذب رشد سپرده‌ها بیشتر بوده است. مانده تسهیلات در استان تهران نیز از ۷۰۷ هزار میلیارد تومان در دی ۹۶ به ۹۳۷ هزار میلیارد تومان در دی ۹۷ رسیده و ۲۳۰ هزار میلیارد تومان در این یکسال اضافه شده است. همچنین رقم مانده تسهیلات بانک‌ها در کل کشور از ۱۱۳۰ به ۱۴۳۶ هزار میلیارد تومان در دی ۹۷ رسیده و معادل ۳۰۶ هزار میلیارد تومان بیشتر شده است.
به عبارت دیگر، از رقم ۳۰۶ هزار میلیارد تومان افزایش مانده تسهیلات بانک‌ها در این یکسال، سهم تهران به تنهایی معادل ۲۳۰ هزار میلیارد تومان یا ۷۵ درصد بوده و تنها ۷۶ هزار میلیارد تومان یا ۲۵ درصد آن مربوط به بقیه استان‌های کشور بوده است. همچنین نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی معادل ۸۰,۹ درصد بوده که نسبت به اسفند ۹۶ با رقم ۸۵.۴ درصد به میزان ۴.۵ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. این رقم نسبت به سهم ۸۳.۷ درصدی دی ۹۶ نیز نشان می‌دهد که در این یکسال معادل ۲.۸ واحد درصد نسبت تسهیلات کاهش یافته و تمایل بانک‌ها به پرداخت تسهیلات در مقایسه با رشد و ظرفیت سپرده‌ها با روندی کاهشی همراه بوده و بانک‌ها از میزان رشد سپرده‌های خود، سهم کمتری را به تسهیلات اختصاص داده و در تلاش بوده‌اند که منابع بیشتری را در بانک حفظ کنند و در جهت کاهش مطالبات معوق و بهبود ساختار مالی و نسبت‌های مالی حرکت کنند.
