ردپای قاچاق «موبایل»

تعادل|

مقایسه آمارهای گمرک ایران و آمارهای گزارش شده توسط کشورهای طرف معامله با ایران در مرکز تجارت بین‌المللی، نشان می‌دهد که اختلاف بزرگی در آمار مربوط به تجارت «تلفن همراه» میان ایران و این کشورها وجود دارد، آماری که می‌تواند حجم قاچاق کشور را در این زمینه مشخص‌تر کند. بر همین اساس، آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۶حدود ۵۲۹ میلیون دلار تلفن همراه به ایران وارد شده اما آمارهای گزارش شده توسط کشورهای طرف معامله با ایران نشان‌دهنده آن است که آنها بالغ بر ۷۳۹ میلیون دلار تلفن همراه به ایران صادر کرده‌اند. به عنوان نمونه، این اختلاف آماری حاکی از ورود ۲۱۰ میلیون دلار تلفن همراه به صورت غیر رسمی به کشور است که از کشور‌هایی همچون «چین»، «امارات متحده عربی»، «کره جنوبی»، «ترکیه»، «هنگ‌کنگ» و «ویتنام» خریداری شده‌اند. بیشترین اختلافات آماری در تجارت تلفن همراه مربوط به «امارات متحده عربی» بوده است؛ به طوری که آمارهای ثبت شده در گمرکات کشور حاکی از واردات تلفن همراه از این کشور در سال ۹۶ برابر با ۳۸۷ میلیون دلار است در حالی که «امارات متحده عربی» ادعا می‌کند در این سال، حدود ۴۶۸ میلیون دلار تلفن همراه به ایران صادر کرده است. به این ترتیب حدود ۸۱ میلیون دلار اختلاف آماری در تجارت ایران و امارات متحده عربی وجود دارد که نشان‌دهنده حجم ورودی قاچاق تلفن همراه از این کشور است. از سوی دیگر، با این که در آمارهای گمرک ایران، برخی کشورها به عنوان مبادی وارداتی ایران اعلام شده اند، اما آن کشورها ایران را به عنوان مقاصد صادراتی تلفن همراه خود اعلام نکرده اند. به عنوان نمونه، در حالی که «ترکیه» و «ویتنام» دو کشوری هستند که براساس آمارهای گمرک ایران به ترتیب ۹۰۴ هزار دلار و ۶۲۸ میلیون دلار تلفن همراه از آنها وارد کرده است، در آمارهای صادرات تلفن همراه این کشورها، ایران به عنوان مقصد صادراتی وجود ندارد.

   وضعیت بازار مصرف تلفن همراه در ایران

بررسی داده‌های آماری مرکز آمار ایران حاکی از آن است که در سال ۱۳۹۶، حدود یک هزار و ۷۷۲ میلیارد تومان صرف خرید تلفن همراه از سوی خانوارها شده که با در نظر گرفتن متوسط نرخ فروش ارز در بازار آزاد در سال۱۳۹۶ ( ۴۰۴۵ تومان به ازای هر دلار)، اندازه این بازار حدود ۴۳۸,۱ میلیون دلار بوده است. در عین حال، آمارهای واردات کشور در سال ۱۳۹۶ نیز حاکی از واردات ۵۲۹ میلیون دلاری این کالا بوده که نسبت به تقاضای بازار بیشتر بوده است. این در حالی است که با توجه به بالاتر بودن جمعیت شهری نسبت به جمعیت روستایی، تلفن همراه در مناطق شهری بازار مصرف به مراتب بزرگتری نسبت به روستاها دارد. در سال ۱۳۹۶ در مناطق شهری ۱.۵هزار میلیارد تومان صرف خرید تلفن همراه شده، در حالی که این هزینه در مناطق روستایی نزدیک به ۲۴۵ میلیارد تومان بوده است.

بر اساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران از داده‌های آماری مرکز آمار ایران، هر خانوار شهری در ایران به طور متوسط ۸۴,۳ هزار تومان در سال صرف خرید تلفن همراه می کند و این در حالی است که  متوسط هزینه صرف شده برای خرید تلفن همراه برای هر خانوار روستایی در هر سال ۴۰.۴ هزار تومان است. به طور کلی در سطح کشور هر خانوار، حدود ۷۳ هزار و ۲۰۰ تومان برای خرید تلفن همراه صرف می کند و این مقدار هزینه معادل ۰.۳ درصد از کل هزینه‌های هر خانوار را شامل می شود.

از سوی دیگر، آمارهای بانک مرکزی ایران نشان

می‌دهد که در سال ۱۳۹۶،‌ بیش از ۹۶ درصد خانوارهای کشور از تلفن همراه استفاده می کرده اند. روند سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶ نیز نشان می دهد که سهم خانوارهای استفاده کننده از تلفن همراه طی این بازه زمانی در حال افزایش بوده و در حالی که ۸۰,۹ درصد از خانوارهای کشور در سال ۱۳۸۷ از تلفن همراه استفاده می کردند، این سهم در سال ۱۳۹۶ به ۹۶.۶ درصد رسیده است.

   خانوارها چقدر تلفن همراه خریدند؟

بر اساس این گزارش، هر خانوار شهری به طور متوسط ۸۴ هزار و ۳۰۰ تومان در سال صرف خرید تلفن همراه می کند. از این میان، هر خانوار شهری در دهک اول درآمدی به طور متوسط سالانه ۱۱هزار و ۸۰۰ تومان برای خرید تلفن همراه هزینه می کند که این رقم ۰,۱۱ درصد از کل هزینه‌های سالانه آن خانوار را شامل

می‌شود. در عین حال، خانوارهای شهری در دهک دهم درآمدی به طور متوسط سالانه بیش از ۲۱۶ هزار تومان برای خرید تلفن همراه هزینه صرف می کنند و این رقم ۰,۳۴ درصد از کل هزینه‌های سالانه خانوار شهری در این گروه درآمدی را شامل می شود. به طور کلی خرید تلفن همراه برای خانوارهای ساکن در مناطق شهری از هر گروه درآمدی نسبت به خانوارهای روستایی بیشتر هزینه بر می دارد. در مقابل، هر خانوار روستایی به طور متوسط ۸۴ هزار و ۴۰۰ تومان صرف خرید تلفن همراه در سال می کند. این هزینه برای خانوارهای در دهک اول درآمدی روستایی کمترین و برای خانوارهای در دهک دهم درآمدی روستایی بیشترین است.

به طور متوسط، هر خانوار روستایی در دهک اول درآمدی در سال تنها ۲ هزار و ۳۰۰ تومان صرف خرید تلفن همراه می کند که این رقم ۰,۰۴ درصد از کل هزینه‌های سالانه هر خانوار روستایی در این گروه درآمدی را شامل می شود. در عین حال، هر خانوار روستایی در دهک دهم درآمدی به طور متوسط ۱۰۳ هزار و ۸۰۰ تومان در سال برای خرید تلفن همراه هزینه می کند که این رقم معادل ۰.۳۴ درصد از کل هزینه‌های سالانه آن خانوار است. بیشترین سهم از کل هزینه‌های سالانه خانوارهای روستایی که صرف خرید تلفن همراه می شود مربوط به خانوارهای در دهک نهم درآمدی است. خانوارهای این گروه به طور متوسط ۰.۴ درصد از کل هزینه‌های سالانه خود را برای خرید تلفن همراه صرف می کنند.

   واردات پنهان تلفن همراه

از آن سو اما بر اساس یافته‌های معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران از داده‌های آماری منتشر شده در سایت گمرک ایران بر حسب کدهای تعرفه، ایران در سال ۱۳۹۶ حدود ۵۲۹ میلیون دلار واردات تلفن همراه داشته است. همچنین «امارات متحده عربی» و «چین» بزرگترین مبادی وارداتی تلفن همراه ایران در این سال بوده اند. اما واردات تلفن همراه ایران طی ۸ ماه نخست سال ۱۳۹۷ معادل ۲۸۰,۵ میلیون دلار ثبت شده است. طبق اعلام گمرک ایران، در سال ۱۳۹۶ حدود ۳ میلیون و ۲۲۴ هزار و ۶۱۷ دستگاه تلفن همراه به ارزش ۵۲۹ میلیون و ۷۶۰ هزار دلار به کشور وارد شده است. این تعداد واردات گوشی تلفن همراه در سال ۱۳۹۶ در حالی بوده که در سال پیش از آن، تنها ۷۱۹ هزار دستگاه تلفن همراه وارد شده بود. با توجه به این آمارها به نظر می رسد در سال ۱۳۹۶، متوسط قیمت وارداتی هر دستگاه تلفن همراه ۱۶۰دلار بوده است.

با مقایسه آمارهای گمرک ایران از واردات تلفن همراه و آمارهای صادرات این کالا به ایران که از سوی کشورهای طرف معامله با ایران اعلام می شود، تناقض‌های آماری میان این دو گزارش دیده می شود. در حالی که براساس آمارهای گمرک ایران واردات تلفن همراه کشور در سال ۱۳۹۶ حدود ۵۲۹ میلیون دلار بوده، با توجه به آمارهای گزارش شده توسط کشورهای طرف معامله با ایران این رقم معادل ۷۳۹ میلیون دلار ثبت شده است. تفاوت قابل توجه آمار رسمی گمرک ایران با آمار سایر کشورها در خصوص ارزش واردات تلفن همراه به ایران ممکن است ناشی از «کم اظهاری ارزش در محموله‌های وارداتی به ایران»، «قاچاق یا واردات غیر رسمی» و یا «اشتباهات آماری» باشد. «امارات متحده عربی» به عنوان بزرگترین مبدا وارداتی تلفن همراه ایران ادعا می کند که در سال ۲۰۱۷ معادل ۴۶۸ میلیون دلار تلفن همراه به ایران صادر کرده است. این در حالی است که براساس آمارهای گمرک ایران، واردات تلفن همراه کشور از «امارات متحده عربی» طی سال ۱۳۹۶ حدود ۳۸۷ میلیون دلار بوده است. اختلاف آماری مشاهده شده بین آمارهای واردات ایران و آمارهای صادرات «هنگ کنگ» نیز به نسبت بالا بوده است. با توجه به آمارهای گمرک کشور، ایران در سال ۱۳۹۶ حدود ۶,۲ میلیون دلار تلفن همراه از «هنگ کنگ» واردات داشته است؛ اما آمارهای هنگ کنگ حاکی از صادرات نزدیک به ۸۷ میلیون دلاری تلفن همراه به ایران است.از سوی دیگر، با این که در آمارهای گمرک ایران، برخی کشورها به عنوان مبادی وارداتی ایران اعلام شده اند، اما آن کشورها ایران را به عنوان مقاصد صادراتی تلفن همراه خود اعلام نکرده یا رقمی که به عنوان صادرات این کالا به ایران گزارش کرده اند بسیار کمتر از رقم گزارش شده از سوی گمرک ایران است. «ترکیه» و «ویتنام» دو کشوری هستند که براساس آمارهای گمرک ایران به ترتیب ۹۰۴ هزار دلار و ۶۲۸ هزار دلار تلفن همراه از آنها وارد کرده است؛ این در حالی است که در آمارهای صادرات تلفن همراه این کشورها، ایران به عنوان مقصد صادراتی وجود ندارد. «سوئد» نیز دیگر کشوری است که براساس آمارهای گمرک، ایران در سال ۱۳۹۶ معادل ۲۰۷ هزار دلار تلفن همراه از این کشور وارد کرده اما آمارهای سوئد، صادرات تنها ۵ هزار دلاری تلفن همراه از این کشور به ایران را نشان می دهد.