تشکل‌های آنارشیستی

فراز جبلی|

در افکار عمومی آنارشیسم با هرج و مرج، بی‌قانونی و هنجارشکنی مترادف تصور می‌شود در حالی که وقتی به کتب اندیشمندانی که به اصول آنارشی اعتقاد داشتند، مراجعه می‌کنیم با یک جامعه سرور ستیز و بدون دولت روبه‌رو می‌شود که نهادها بدون وجود یک هسته مرکزی به فعالیت می‌پردازند. هرچند که نتیجه این تفکر در کشورهایی همچون فرانسه درگیری‌های خیابانی و گاهی هرج و مرج بود اما مشکل اصلی این دیدگاه عدم امکان اجرای آن در جامعه آن زمان و با امکانات آن دوره بود. از هزاران سال پیش نیاز به یک هسته مرکزی که دولت نام می‌گرفت به عنوان یک اصل بدیهی مورد پذیرش همه بود و در بخش‌های دیگر نیز ساختارها به همین شکل ایجاد شد. زمانی که بانک‌ها به شکل جداگانه به فعالیت می‌پرداختند، مشکلات آنها باعث ایجاد بانک مرکزی شد، زمانی که تجار به صورت جداگانه فعالیت می‌کردند اختلافات و مشکلات لزوم شکل‌گیری تشکل‌هایی همچون اتاق بازرگانی را مطرح کرد. در حقیقت شکل‌گیری یک نهاد مرکزی برای نظم بخشیدن تا امروز یک ضرورت بود. اما امروز با ایجاد تکنولوژی‌های جدیدی همچون Blockchain یا زنجیره بلوکی در بسیاری از بخش‌ها نیاز به یک ساختار مرکزی از بین رفته است. این مساله در سال‌های آتی خود را در بخش‌هایی مانند بانک، ساختار سوییفت و بسیاری از عرصه‌های دیگر نشان می‌دهد. چندان طول نخواهد کشید که بعضی کشورها برای خروج از بن بست سیاسی به سراغ رای دادن و انتخابات با این الگو بروند. این موج در آینده‌یی نه چندان دور به تشکل‌ها نیز خواهد رسید. نسل جدید تشکل‌های اقتصادی دیگر به شکل قبلی به فعالیت نمی‌پردازند بلکه از طریق زنجیره‌های بلوکی بسیاری از فعالیت‌ها صورت خواهد گرفت.

 Blockchain چیست؟

کسانی که اخبار را دنبال می‌کنند احتمالا در چند ماه اخیر دو مرتبه اصطلاح Blockchain را شنیده‌اند. یک دفعه پس از آنکه افزایش ارزش بیت کوین جنجال زیادی به پا کرد بسیاری از افراد که به دنبال این بودند که این پول جدید چگونه کار می‌کنند به اصطلاح Blockchain برخورد کردند هرچند که بیت کوین یک مثال دقیق و کامل از زنجیره بلوکی نبود. همچنین پس از بحث فیلترینگ تلگرام در ایران اظهارنظر مدیر تلگرام این اصطلاح را به‌ شدت سر زبان رسانه‌یی‌ها انداخت. پاول دورف مدیر تلگرام در توییتی خبر داده که به زودی تلگرام به تکنولوژی Blockchain مجهز خواهد شد و به این ترتیب تا 3ماه آینده فیلترینگ تلگرام عملا غیرممکن خواهد شد.

سال میلادی گذشته این بحث به حدی داغ شد که کنگره جهانی کسب و کار دیجیتال در مادرید با دعوت از الکس تپسکات نویسنده کتاب «انقلاب بلاکچین»(Blockchain Revolution) از وی خواست درباره این تکنولوژی جدید توضیح دهد. وی صحبت‌های خود را با این ادعا آغاز کرد که «بلاکچین» قدرت بانک‌ها را سلب خواهد کرد، توزیع انرژی را بسیار موثرتر کرده، مشکلات صنعت موسیقی را برطرف کرده و ژورنالیسم را هم نجات می‌دهد.

برای درک دقیق از بلاکچین یک مثال واقعی از آن را نشان می‌دهیم. در ساختار بین بانک‌های جهان یک پیام رسان به نام شبکه سوئیفت وجود دارد. این پیام رسان در اختیار اکثر بانک‌های جهان است و بانک‌ها با استفاده از آن به صورت رمز دستورهای بانکی خود را به یکدیگر ارسال می‌کنند. برای مثال این مقدار پول از حساب x به حساب y بابت بارنامه z منتقل شود. این رمز به دفتر سوئیفت در اروپا یا امریکا ارسال می‌شود و در دفتر سوییفت مقابل به شکل آینه نمایش داده می‌شود و بانک طرف پیام پس از شکستن رمز آن را اجرایی می‌کند. در موارد اختلاف دفتر سوئیفت می‌تواند با مراجعه به داده‌ها ببیند که کدام طرف اشتباه کرده است. این روش این اشکال را دارد که همه اطلاعات در اختیار سوئیفت است و دولت‌ها ممکن است از اطلاعات مالی شرکت‌ها سوءاستفاده کنند(همانطور که دولت امریکا پس از اتفاقات یازدهم سپتامبر به سراغ این اطلاعات برای پیگیری فعالیت‌های تروریستی رفت) .

اما بلاکچین به شکل دیگری فعالیت می‌کند. هر بانک به عنوان یک کاربر از دستور تجاری خود یک دستور به شکل رمز ایجاد می‌کند که به شکل تابع یک به یک است. به این صورت که دستور «هش» می‌شود و از این دستور یک «هش» یکتا به دست می‌آید ولی نمی‌توان از روی «هش» به دستور پی برد. پس از این کار این «هش» یا رمز توسط کاربر روی اینترنت منتشر می‌شود و همه افراد شبکه به آن دسترسی دارند. این پیام به‌گیرنده ارسال می‌شود و‌گیرنده موظف است پس از اجرای دستور آن را به صورت «هش» در شبکه مجددا منتشر کند. با این روش رمزها باید با یکدیگر تطابق داشته باشد و همه اعضای شبکه موظف به راستی‌آزمایی اعمال همدیگر هستند. در این حالت دیگر یک هسته مرکزی وجود ندارد بلکه تمام اجزا(در این مثال بانک ها) خود بر عمل یکدیگر نظارت می‌کنند.

 الگویی برای بقیه کسب و کارها

این الگو برای بسیاری از شبکه‌ها کاربرد دارد ولی در فاز اول شاهد اجرای آن در سیستم بانکی و پولی جهان هستیم. در این فناوری با وجود کاربران متعددی که به طور همزمان داده‌هایی را ثبت و اصلاح می‌کنند و ممکن است که آن داده‌ها با هم تداخل داشته باشند، شبکه قادر به حفظ یکپارچگی محتوای پایگاه داده‌ است. با توجه به ساختار داده‌یی رمزنگاری شده که بلاکچین داراست یکپارچگی بدون هیچ کنترل‌‌کننده مرکزی حفظ می‌شود. اصالت‌سنجی آنها توسط همکاری جمعی توسط اشتراک منافع جمعی خود تایید می‌شوند. با ذخیره داده‌ها در سراسر شبکه، زنجیره بلوکی خطراتی را که با ذخیره داده‌ها به طور مرکزی نگه داشته می‌شوند حذف می‌کند.

هرچند بیت کوین به دلیل سفته بازی صورت گرفته روی آن با چالش‌هایی روبه‌رو شد و مشخص نیست بتواند از روالی که دچار آن شده همچنین رقبا موفق بیرون آید ولی تجربه موفق بلاکچین به زودی بر دیگر بخش‌ها اثر خواهد گذاشت. با توجه به پیش بینی مجمع جهانی اقتصاد مبنی بر انقلاب بلاکچین در سال ۲۰۲۵و اینکه ۱۰درصد GDP براساس آن خواهد بود باید از هم‌اکنون منتظر ماند که بسیاری از مشاغل نوع همکاری با هم صنفان خود را بر اساس بلاکچین تعریف کنند. وظایف کلاسیک تشکل و خدماتی که یک تشکل باید به اعضا بدهد مساله‌یی قابل فهم است اما اگر دیگر دبیرخانه و هیات رییسه از تشکل‌ها حذف شود و افراد شاغل در یک صنف از طریق یک بلاکچین به فعالیت بپردازند بدون آنکه رییسی وجود داشته باشد چگونه خواهد شد. این تشکل در حقیقت به شکل آنارشیستی(به معنی دقیق آن) به فعالیت خواهد پرداخت. اگر بپذیریم مهم‌ترین هدف تشکل‌ها هم افزایی بین اعضا بوده که اتفاقا تشکل‌های ایرانی در اجرای آن تا حد زیادی ناموفق بوده‌اند این روش می‌تواند در آینده‌یی نه چندان دور جایگزین تشکل‌های سنتی شود.