گروه راه و شهرسازی زهره علامی
رییس سازمان راهداری در تازه‌ترین اظهارات خود از تصمیم برای کاهش 10کیلومتری سقف سرعت مجاز در جاده‌های کشور خبر داد. داوود کشاورزیان در سمینار مجمع جهانی راه(پیارک) اعلام کرد که طبق هماهنگی پلیس راه، سازمان راهداری و کمیسیون ایمنی راه‌ها، سقف سرعت مجاز در آ‌زادراه‌ها از 120کیلومتر بر ساعت به 110کیلومتر بر ساعت، در بزرگراه‌ها از 110کیلومتر بر ساعت به 100کیلومتر بر ساعت، در راه‌های اصلی از 95کیلومتر بر ساعت به 85کیلومتر بر ساعت و در راه‌های فرعی به 70کیلومتر بر ساعت کاهش می‌یابد.
در این میان و با توجه به اینکه سرعت غیرمجاز به عنوان مهم‌ترین عامل ایجاد تصادفات جاده‌یی در ایران محسوب می‌شود، تصمیم جدید سازمان راهداری که قرار است در آینده نزدیک اجرایی شود، می‌تواند در افزایش ایمنی راه‌ها و کاهش تلفات جاده‌یی نقش موثری داشته باشد. اقدامی که کارشناسان حوزه ایمنی راه‌ها درکنار افزایش نرخ سوخت، نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و افزایش قیمت جریمه‌های رانندگی به آن اذعان دارند.
محمد بخارایی، رییس هیات‌مدیره جمعیت طرفداران ایمنی راه‌ها درباره تصمیم جدید سازمان راهداری برای کاهش 10کیلومتری از سقف سرعت مجاز در جاده‌های کشور به «تعادل» می‌گوید: عمده سوانح رانندگی در ایران به تخلف از سرعت مجاز همچنین سبقت غیرمجاز و واژگونی خودروها بازمی‌گردد که دو مورد دیگر را می‌توان در زیرشاخه سرعت غیرمجاز طبقه‌بندی کرد.
بخارایی می‌افزاید: برای افزایش ایمنی راه‌ها و کاهش سوانح جاده‌یی، شعاری جهانی وجود دارد که کاهش سرعت معادل حفظ جان انسان‌هاست و فرمولی هم وجود دارد که اگر 5 درصد متوسط سرعت را کاهش دهیم شاهد افت 30درصدی در تلفات جاده‌یی خواهیم بود.
او ادامه می‌دهد: تصمیم جدید سازمان راهداری مبنی بر کاهش سقف سرعت مجاز می‌تواند، تبعات مثبتی بر افزایش ایمنی راه‌ها و کاهش تلفات جاده‌یی داشته باشد ضمن اینکه علاوه بر کاهش سرعت در جاده‌ها، ایجاد محدودیت در سرعت خودروها در داخل شهر به ویژه مناطق پر رفت و آمد هم تاثیر بسزایی در کاهش تلفات انسانی دارد.
به گفته رییس هیات‌مدیره جمعیت طرفداران ایمنی راه‌ها با اعمال محدودیت در سرعت در اطراف مدارس، اماکن عمومی از سوی شهرداری‌ها می‌تواند در گام بعدی مطرح شود و اثرات مثبتی هم به همراه داشته باشد. البته ناگفته نماند که اجرای این تصمیم نیازمند تصویب قانون از سوی مجلس شورای اسلامی است. اما این اقدام باید در گام نخست توسط شهرداری‌ها مطرح شود. در سایر کشورها محدودیت سرعت در شهرها انجام می‌شود اما در ایران شاهد اعمال چنین محدودیت‌هایی نیستیم و این اقدام می‌تواند یکی از عوامل کنترل تصادفات راه‌ها و جاده‌های کشور باشد.
بخارایی اظهار می‌کند: ضریب تلفات جاده‌یی در ایران نسبت به میانگین جهانی بالاست و اگر به طور متوسط سالانه یک میلیون و 200هزار نفر در دنیا براثر تصادفات کشته شوند براساس اینکه ایران یک درصد از جمعیت دنیا را دارد باید سالانه حداکثر 12هزار نفر کشته شوند درحالی که این رقم در ایران حدود 16هزار نفر است و 30درصد کشته‌های جاده‌یی ایران از متوسط جهانی بیشتر است که در این میان رقم تلفات جاده‌یی در کشورهای توسعه یافته بسیار کمتر از متوسط جهانی است.
او بیان می‌کند: باید تدابیر مختلفی برای کاهش تلفات جاده‌یی همچنین راه‌ها در ایران اندیشیده شود که مهم‌ترین تصمیم در این زمینه کاهش سرعت است که خوشبختانه این تصمیم به زودی در جاده‌های کشور اجرا می‌شود.
این مقام مسوول در حوزه راه‌ها درباره تاثیر کاهش 10کیلومتر در سقف سرعت مجاز بر افت تلفات جاده‌یی می‌گوید: فرمولی در این زمینه وجود دارد که با کاهش 5 درصد از سرعت متوسط شاهد افت 30درصدی در حجم تلفات هستیم و پیش‌بینی می‌شود که با اعمال تصمیم جدید سازمان راهداری شاهد افت حداقل 30درصدی در تعداد قربانیان تصادفات جاده‌یی باشیم.
بخارایی تصریح می‌کند: مسوولان سازمان راهداری بارها درباره کاهش سقف سرعت مجاز خودروها در جلسات عمومی مسائلی را مطرح کرده بودند و این موضوع همواره مورد استقبال جمعیت طرفداران ایمنی راه‌ها هم قرار می‌گرفت.
اثر افزایش نرخ سوخت؟
علاوه بر تاثیر کاهش سقف سرعت مجاز در راه‌های کشور از دیگر اقداماتی که می‌تواند در ارتقای بهره‌وری ناوگان حمل و نقل عمومی، افزایش ایمنی و کاهش تلفات جاده‌یی موثر باشد، افزایش نرخ سوخت است، موضوعی که مدت‌هاست از سوی رییس سازمان راهداری به آن اشاره می‌شود. اما به نظر می‌رسد که دولت هیچ برنامه‌یی برای افزایش بهای آن نداشته باشد، کشاورزیان در این باره می‌گوید: با وجود آنکه نرخ سوخت در ایران ارزان است و حمل و نقل شخصی مزیت پیدا کرده است اما دولت برنامه‌یی برای افزایش قیمت سوخت ندارد.
او اظهار می‌کند: فرسودگی ناوگان عمومی به دلیل پایین بودن نرخ سوخت است زیرا انگیزه‌یی برای نوسازی ایجاد نمی‌شود.
کشاورزیان می‌افزاید: در این رابطه هیچ پیشنهادی بابت افزایش نرخ سوخت در هیچ یک از بخش‌های مرتبط مطرح نشده است.
او ادامه می‌دهد: تاکنون 20میلیون خودرو و 10میلیون موتورسیکلت در کشور پلاک شده و به دلیل پایین بودن نرخ سوخت، خودروهای فرسوده از ناوگان خارج نمی‌شوند.
رییس هیات‌مدیره جمعیت طرفداران ایمنی راه‌ها هم معتقد است که ارزان بودن سوخت و فرسودگی ناوگان بر کاهش ایمنی جاده‌ها و افزایش تلفات جاده‌یی موثر است، بخارایی می‌گوید: تجربه سال 90 نشان می‌دهد که با گران شدن سوخت، تلفات جاده‌یی 13درصد کاهش یافت زیرا مردم به سمت بهره‌گیری از ناوگان عمومی حرکت کردند اما با توجه به رشد تورم و ثابت ماندن قیمت سوخت، ارزش سوخت نسبت به سال هم 90 کمتر شد و همین موضوع موجب افزایش بهره‌گیری از خودروهای شخصی و عدم تمایل رانندگان برای نوسازی ناوگان می‌شود.
او با اشاره به تاثیر ارزان بودن سوخت بر افزایش تلفات جاده‌یی می‌افزاید: سالانه 700هزار تصادف، 30هزار نفر مجروح و 16هزار نفر کشته ثبت می‌شوند که با گران شدن قیمت سوخت تمایل مردم برای استفاده از ناوگان عمومی افزایش می‌یابد، ناوگان عمومی برون‌شهری ظرفیت خوبی برای جابه‌جایی دارد و ناوگان عمومی درون شهری هم ظرفیت مناسبی دارد.
نوسازی ناوگان و کاهش تلفات جاده‌ای
نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی در حوزه بار و مسافر هم می‌تواند در بهبود ایمنی راه‌های کشور موثر باشد. کشاورزیان درباره نوسازی ناوگان عمومی جاده‌یی بیان می‌کند: از محل منابع داخلی سازمان راهداری بین 70تا 80 درصد قیمت خودرو از طریق وام ارزان‌قیمت تسهیلات نوسازی ارائه می‌شود.
او ادامه می‌دهد: برای نوسازی اتوبوس‌ها به دلیل قیمت گران آنها (تا 850میلیون تومان) سقف تسهیلات ما کمتر از 50درصد است.
رییس سازمان راهداری درباره سود تسهیلات می‌گوید: این تسهیلات برای مینی‌بوس‌ها با نرخ سود 6درصد و برای اتوبوس و سواری با نرخ سود 8 و 9 درصد است.
کشاورزیان اظهار می‌کند: برای نوسازی ناوگان باری نیز با استفاده از منابع در اختیار وزارت نفت قراردادی با خودروسازهای داخلی داریم که به مالکان ناوگان 35ساله باری تا 70درصد تسهیلات نوسازی می‌دهیم.
او با بیان اینکه قرارداد نوسازی 65هزار دستگاه کامیون منعقد شده است، می‌گوید: متاسفانه به دلیل پایین بودن نرخ سوخت در ایران مالکان ناوگان فرسوده و پرمصرف تمایلی برای نوسازی ناوگان ندارند و این منطقی نیست.
ایران دومین کشور در ارائه سوخت ارزان
وزیر راه و شهرسازی هم با تاکید بر اینکه به دلیل ارزان بودن سوخت در ایران حمل و نقل شخصی در ایران مزیت دارد، کاهش تلفات سوانح رانندگی را منوط به توسعه حمل و نقل ریلی می‌داند و می‌گوید: تحقق اهداف ریلی 28میلیارد دلار اعتبار می‌خواهد که رقم بالایی است.
وزیر راه و شهرسازی ادامه می‌دهد: سالانه در دنیا 1.3میلیون نفر بر اثر سوانح رانندگی جان می‌بازند و 20 تا 50میلیون نفر مجروح می‌شوند، این رقم بزرگی است. به همین دلیل در حین اقدام کاهش تلفات سوانح رانندگی از سوی سازمان ملل تا سال 2020 میلادی اعلام شد.
او می‌افزاید: در ایران نیز همه دست‌اندرکاران حمل و نقل جاده‌یی در وزارتخانه‌های مختلف در 5 حوزه راهبردی اصلی مدیریت جاده، خودرو ایمن‌تر، کاربر ایمن‌تر، اعمال قانون و امداد به موقع فعالیت کردند.
آخوندی می‌گوید: در بحث ایمنی راه‌ها این 5 راهبرد اساسی تصویب شد که 800 اقدام در این حوزه طراحی و به تصویب رسید.
وزیر راه و شهرسازی تصریح می‌کند: در هر یک از محورهای راهبردی اصلی در دو سطح «ساختاری» و «رفتار و اقدامات آیین‌نامه و دستورالعمل‌های مختلف» امکان ورود داریم.
آخوندی با بیان اینکه 250هزار کیلومتر انواع راه در کشور وجود دارد، اظهار می‌کند: باید ساختار مدیریت به سمت جاده‌های هوشمند برود و روش مدیریت جاده‌ها از مکانیکی به هوشمند و مدرن تغییر یابد که این تغییر مدیریت سخت است، در این حوزه طراحی سیستم، نصب تجهیزات، یکپارچه‌سازی سیستم‌های امدادی و... فعالیت‌هایی ساختاری است که دانش فنی، اعتبار مالی، آموزش و سطح هماهنگی بالایی را می‌طلبد.
وزیر راه و شهرسازی می‌گوید: سالانه 1.2میلیون خودرو به 20میلیون خودرو کنونی اضافه می‌شود و 10سال دیگر 30میلیون خودرو خواهیم داشت و این نیازمند مدیریت هوشمند جاده‌هاست.
او با انتقاد از افزایش سهم حمل و نقل شخصی در ایران می‌گوید: ضروری است، سهم جاده‌یی به نفع ریلی کاهش یابد همچنین باید سهم حمل و نقل شخصی به نفع حمل و نقل عمومی کمتر شود و قطعا ایمنی در این بسترها تحقق می‌یابد.
وزیر راه و شهرسازی می‌گوید: مگر می‌توان 90درصد بار کشور را با جاده جابه‌جا کرد. حمل و نقل شخصی رشد فزاینده‌یی داشت اما تلفات سوانح رانندگی را کم کرد؟
آخوندی توضیح می‌دهد: در ایران سالانه یک‌میلیارد و 700میلیون نفر/ سفر انجام می‌شود که 700 میلیون نفر/ سفر آن در بخش حومه‌یی است.
وزیر راه و شهرسازی بیان می‌کند: روزانه در تهران 2.5میلیون سفر حومه‌یی انجام می‌شود و 30درصد تلفات سوانح رانندگی در 30کیلومتر اول جاده‌ها به وقوع می‌پیوندد. این دو کاملا با یکدیگر در ارتباط هستند. این 2.5میلیون نفر در تهران روزانه از طریق 550هزار وسیله نقلیه شخصی وارد و خارج می‌شوند که موجب ایجاد ترافیک، آلودگی، مصرف سوخت و اتلاف وقت است.
آخوندی اظهار می‌کند: ایران دومین کشور جهان از نظر سوخت ارزان است، بنابراین حمل و نقل شخصی مزیت دارد و حمل و نقل عمومی مزیتی ندارد.
او با اشاره به فعالیت 750 تا 800هزار کامیون در ایران می‌گوید: در بحث نوسازی ناوگان کامیونی خوب عمل نشده و این به دلیل سوخت ارزان است، زیرا برای مالکان ناوگان فرسوده توجیهی از نظر نوسازی به دلیل نرخ پایین سوخت وجود ندارد.
تجربه دوبار افت آمار تصادفات
براساس برنامه قرار است که سقف سرعت مجاز در جاده‌های کشور کاهش یابد، اما سوال این است که علاوه بر این اقدام چه گام‌هایی می‌تواند برای افزایش ایمنی راه‌ها برداشته شود، رییس هیات‌مدیره جمعیت طرفداران ایمنی راه‌ها در این باره می‌گوید: یکی دیگر از اقداماتی که می‌تواند در کاهش تصادفات و تلفات جاده‌یی و ایمنی راه‌ها موثر باشد، افزایش قیمت جرایم رانندگی است و جاده‌ها باید برای متخلفان ناامن شود در واقع باید هزینه جرایم رانندگی مطابق با تورم سالانه افزایش یابد و این موضوع تاثیر قابل توجهی برکاهش تصادفات خواهد داشت.
او اظهار می‌کند: طی سال‌های اخیر دوبار تعداد تصادفات جاده‌یی به صورت جهشی کاهش یافت یک نمونه آن به سال 90 و افزایش قیمت سوخت باز می‌گردد و دیگری مربوط به سال 93 و افزایش قیمت جرایم رانندگی مربوط می‌شود.
