ابزارهای مالی یکی از مزیتهای بازار سرمایه در برابر سایر بازارهای مالی است. در شرایطی که کمبود منابع مالی مهمترین چالش شرکتهای تولیدی بهشمار میرود، بهکارگیری تخصصی و تنوع آنها برای صنایع مختلف میتواند روند بهبود تولید و صادرات را فراهم آورد. مدتی پیش با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار و صندوق ضمانت صادرات ایران امکان بهکارگیری اوراق صکوک ویژه صادرکنندگان فراهم شد.
این اوراق در شرایط فعلی که صادرات غیرنفتی ایران از اهمیت بالایی برخوردار است میتواند پاسخگوی بخشی از نیازهای شرکتهای صادرکننده باشد. یکی از چالشهای این ابزار، ضمانت آن است که صندوق ضمانت صادرات ایران در گفتوگو با «تعادل» اعلام کرده است مطابق اعتبار صندوق، ضمانت این اوراق را برعهده میگیرد اما با این حال چگونگی استفاده این ابزار، فرآیند اجرای آن و نقاط ضعف و قوت آن را از کارشناسان و مدیران شرکتهای مختلف جویا شدهایم. اکنون باید بررسی کرد؛ بورس چگونه به پشتیبانی صادرات میآید؟
اوراق از وام بانکی خیلی بهتر است
تسهیلات بانکی دیگر در دسترس تمام شرکتها قرار ندارد و از آن مهمتر این تسهیلات نیازمند ضمانتنامهها و ضامنهایی است که تهیه آنها بسیار دشوار بهنظر میرسد. بنابراین باید ابزارهایی جدید را در برابر کوتاهی بانکها بهعنوان بزرگترین بازار مالی بهوجود آورد. نخستین شرکتی که در بازار سرمایه ایران از اوراق صکوک ویژه صادرات بهرهبرداری کرد، شرکت فولاد کاوه جنوب کیش بود.
امیرحسین افسری، مدیر مجامع و سهام این شرکت در گفتوگو با «تعادل» اظهار داشت: طرح استفاده از اوراق صکوک ویژه تامین مالی صادرکنندگان برای نخستینبار بهوسیله این شرکت تهیه و پس از تایید آن در سازمان بورس یکسری از اموال شرکت بهعنوان دارایی توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزشگذاری شد و در مرحله آخر نیز حسابرس رسمی روی آن اظهارنظر کرد. وی ادامه داد: پس از طی مراحل اولیه شرکتی را بهعنوان مشاور برگزیدیم و پس از اخذ موافقت اصولی، بانک توسعه صادرات ضمانت آن را برعهده گرفت. افسری تشریح کرد: از لحاظ توجیه اقتصادی این اوراق نسبت به تسهیلات بانکی خیلی بهتر است.
مدیر مجامع و سهام شرکت فولاد کاوه جنوب کیش افزود: تسهیلات بانکی نزدیک به 30درصد هزینه ایجاد میکنند اما در روش تامین مالی از طریق اوراق صکوک 27 الی 5/27درصد کارمزد ایجاد میشود همچنین این اوراق معاف از مالیات هستند و به اصطلاح اوراق صکوک اجاره نامیده میشوند و یکسری اموال شرکتها تحت اجاره به شرط تملیک برای انتشار این اوراق قرار میگیرند.
این شرکت برای نخستینبار دوهزارمیلیارد ریال اوراق صکوک چهارساله با 20درصد سود و با پرداخت هر سه ماه یکبار را منتشر کرده است. افسری تاکید کرد: ابزارهای مالی منحصر به این روش نیست و درصدد هستیم روشهای دیگری را نیز طراحی و آنها را به سازمان ارایه کنیم.
تامین سرمایه، متعهد به بازارگردانی است
شرکتهایی که برای تامین سرمایه از طریق بورس اقدام میکنند نیاز به یک مشاور رسمی و تحت نظارت سازمان بورس دارند. احسان کریمی، کارشناس شرکت مشاور تامین سرمایه آرمان در گفتوگو با «تعادل» اظهار داشت: یک مشاور تمام امور اداری مربوط به اخذ مجوزها و تهیه طرح توجیهی را برعهده میگیرد تا مجوز انتشار اوراق صادر شود.
وی ادامه داد: تعهد پذیرهنویسی اوراق و همچنین بازار گردانی آن برعهده شرکت مشاور تامین سرمایه است تا در صورتیکه اوراق به هر دلیلی فروش نرفت اقدامات لازم را بهعنوان متعهد انجام دهد.
کریمی افزود: اوراق صکوک اجاره بهطور معمول با 20درصد سود سالانه و هر ورق به مبلغ یکمیلیون ریال منتشر میشوند. در انتشار اوراق و فروش آن عملکرد شرکت مشاور و سبد گردان از اهمیت بسزایی برخوردار است که میتواند نحوه تامین سرمایه را تسهیل و تسریع کند.
تمام تقاضاها را تضمین میکنیم
برای انتشار اوراق نیاز به یک ضامن است و معمولا یک موسسه مالی یا بانک باید ضمانت اوراق را برعهده گیرد. در این زمینه با هدف توسعه صادرات، صندوق ضمانت صادرات ایران اعلام کرده است باتوجه به اعتبار صندوق تمام تقاضاهای موجود جهت تامین سرمایه از طریق بورس را تضمین میکند. طاهر شهحامد، مدیرعامل صندوق ضمانت صادرات ایران در گفتوگو با «تعادل» گفت: شرکتهایی که در زمینه صادرات فعالیت دارند با تایید سازمان بورس میتوانند از امتیاز این صندوق جهت ضمانت اوراق خود برخوردار شوند. وی ادامه داد: سازمان هیچ سقفی را برای ضمانت اوراق این شرکتها در نظر نگرفته است و باتوجه به اعتبار صندوق به تمام تقاضاها پاسخگو خواهیم بود اما تنها شرط ما برای ضمانت تایید سازمان بورس و اوراق بهادار است. شهحامد افزود: برای صندوق بورسی یا غیربورسی بودن شرکت اهمیتی ندارد و شرکتهای مختلف صادرکننده پس از تایید سازمان بورس میتوانند از ضمانت این صندوق بهرهمند شوند.
برای شرکتهای کوچک توجیه ندارد
بهنظر میرسد تمام شرکتهای صادراتی با هر حجم صادرات میتوانند از این روش تامین سرمایه بهرهمند شوند اما برخی از این شرکتها نظر مساعدی بابت بهکارگیری این اوراق صکوک ندارند. ابراهیم جمیلی، مدیرعامل شرکت زرین معدن آسیا بهعنوان یک شرکت بورسی و صادرکننده در گفتوگو با «تعادل» در اینباره اظهار داشت: اوراق صکوک طرح خوبی برای رفع چالش تامین سرمایه شرکتهای صادرکننده محسوب میشود اما انتقادی که به آن وارد است عدم تناسب آن با میزان سرمایه مورد نیاز شرکتهای کوچک صادرکننده است. جمیلی ادامه داد: این اوراق برای شرکتهای بزرگ و حجم بالا توجیه اقتصادی دارند و روش خوبی بهشمار میروند اما برای مبالغ کوچک، تسهیلات بانکی روش سادهتری محسوب میشوند. رییس خانه اقتصاد ایران افزود: حمایت صندوق ضمانت صادرات ایران جای تقدیر دارد اما مدیران آن باید آگاه باشند که این صندوق باید بیش از 5/1میلیارد دلار سقف ضمانتی را برای این نوع اوراق در نظر بگیرد.
اوراق منحصر به بورسیها نباشد
همچنین هادی نیلی، کارشناس حوزه صادرات در اینباره به «تعادل» گفت: اگر این طرح منحصر به شرکتهای حاضر در بورس و فرابورس نباشد و تمام صادرکنندگان بتوانند از آن بهرهمند شوند فرصتی مناسب برای تامین مالی شرکتهای صادرکننده که بیشتر آنها نیز با کمبود منابع مالی روبهرو هستند بهشمار میرود. این کارشناس افزود: صادرکنندگان برای تولید محصول ویژه صادرات باید تغییراتی را در کیفیت و بستهبندی محصولات خود اعمال کنند و مطابق با نیاز بازارهای برون مرزی تولید خود را بهبود بخشند و این اقدامات نیازمند سرمایهگذاری جدید در بخشهای مختلف تولید است که باتوجه به رکود بازار داخلی صادرکنندگان نیازمند روشهای جدید برای تامین مالی هستند. نیلی افزود: در شرایط کنونی بانکها آنچنان که شایسته است پاسخگوی نیاز تولید و صادرات نیستند و ایجاد ابزارهای جدید مانند اوراق صکوک میتوانند روند صادرات کشور را بهبود بخشد و بازار سرمایه از این لحاظ امکان تنوع بیشتری دارد.