نهضت ساخت تصفیه‌خانه در تهران
پرورش در پاسخ به «تعادل»: استفاده از پساب تصفیه‌شده برای شرب با فرهنگ ما سازگار نیست
گروه انرژی حمید مظفر
در دومین روز از برگزاری نمایشگاه بین‌المللی آب و فاضلاب تهران (واتکس)، محمد پرورش مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران طی نشست خبری به تشریح اقدامات این شرکت برای توسعه شبکه فاضلاب پایتخت پرداخت. اقداماتی که وی از آن با عنوان «نهضت ساخت تصفیه‌خانه» نام برد. طرحی که هدف اصلی آن رساندن ظرفیت تصفیه فاضلاب استان از ۳۰۰میلیون به ۷۰۰میلیون مترمکعب است.
به گفته پرورش، در تهران باید ۹هزار کیلومتر شبکه فاضلاب اجرا شود که تا الان ۶هزار و ۵۰۰کیلومتر معادل ۷۳درصد شبکه عملیاتی شده است. البته پرورش عنوان داشت که جمعیت تحت پوشش شبکه فاضلاب در حال حاضر به ۶۵درصد رسیده که این رقم در ۸سال گذشته حدود ۱۸درصد بود. وی همچنین اظهار کرد که از حدود ۲هزار و ۵۰۰کیلومتر شبکه فاضلاب باقیمانده، بیش از هزار کیلومتر مربوط به پروژه‌های توسعه مربوط به آینده و طرح‌هایی است که باید تا سال ۱۴۱۰ بهره‌برداری شوند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب تهران اعلام کرد که برای اجرای این طرح حدود ۲۲مدل مالی تدوین شد. بخش قابل توجهی از پروژه‌های فاضلاب کشور از طریق بانک‌های خارجی تامین مالی شده است که از جمله آنها می‌توان به تصفیه‌خانه فاضلاب فیروزبهرام اشاره کرد که با اخذ وامی به ارزش ۱۷۰میلیون یورو از بانک توسعه اسلامی اجرا شده است. به گفته پرورش، در حال حاضر حدود ۸۵۰میلیون مترمکعب پساب در تهران تولید می‌شود که ۳برابر ظرفیت سد کرج است. با تکمیل طرح‌های فاضلاب تهران و بازفرآوری این پساب‌ها، ۴۰۰میلیون از ۸۵۰میلیون مترمکعب به آبخوان‌ها تزریق شده، ۱۵۰میلیون صرف آبیاری فضای سبز و بیش از ۳۰۰میلیون در اختیار کشاورزان قرار خواهد گرفت. پیش‌تر «تعادل» در گزارشی به این موضوع پرداخته بود که در بسیاری از کشورهای صنعتی دنیا از جمله برخی ایالات امریکا، آب آشامیدنی مشترکان نیز از طریق تصفیه پساب تامین می‌شود. پرورش در پاسخ به «تعادل» در رابطه با اینکه آیا در تهران نیز برنامه‌یی برای استفاده از پساب‌های صنعتی با هدف شرب وجود دارد، گفت: «در بسیاری از نقاط دنیا استفاده از پساب برای مصارف آشامیدنی معمول است، اما با این کار با فرهنگ ما سازگار نیست. در حال حاضر چاه‌های کشاورزی آب شرب را استفاده می‌کنند، ما پساب را به آنها می‌دهیم و چاه آن را در مدار قرار می‌دهیم. وقتی می‌توان آب آشامیدنی چاه را از کشاورز گرفت و به جای آن پساب داد، چرا باید پساب را برای آشامیدن تصفیه کرد؟»
مدیرعامل آب و فاضلاب در ادامه صحبت‌های خود، وظیفه اصلی این شرکت را تنها توسعه زیرساخت‌های تصفیه فاضلاب دانست و گفت: «ما زیرساخت را تا سال ۱۴۰۰ و پس از آن تا ۱۴۱۰ برای حدود ۱۱میلیون مشترک احداث می‌کنیم. ما زیرساخت تصفیه ۸۵۰میلوین مترمکعب را ایجاد می‌کنیم ولی شاید تا ۱۴۰۰ حدود ۶۰۰ یا ۷۰۰میلیون مترمکعب فاضلاب در عمل تصفیه شود. در حال حاضر ظرفیت تصفیه فاضلاب تهران حدود ۳۰۰میلیون مترمکعب است که اگر در ۴سال آینده به ۷۰۰میلیون مترمکعب برسد اتفاق بزرگی است.»
قرار است، طرح‌های تصفیه فاضلاب تهران در ۱۲نقطه این استان از جمله سرخه‌حصار، لویزان، شوش، جنوب غرب، منطقه ۲۲، فیروز بهرام و برخی مدول‌های تصفیه‌خانه جنوب تهران اجرا شوند.
با بهره‌برداری از این طرح‌ها مصارف ۷۰۰میلیون مترمکعبی که در حال حاضر از حوزه‌های دیگر از جمله لتیان، لار، ماملو، کرج و طالقان تامین می‌شود، با پساب جایگزین می‌شوند.
از جمله مهم‌ترین منابع تامین آب مورد نیاز تهران، آب‌های زیرزمینی است. به گفته پرورش در حال حاضر از مصرف سالانه یک‌میلیارد و ۵۰میلیون مترمکعب تهران، حدود یک‌چهارم از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود که با تصفیه پساب‌ها می‌توان جلو این کار را گرفت و تزریق به آبخوان‌ها نیز صورت بگیرد.
مدیرعامل آب و فاضلاب تهران با اشاره به اهمیت بحث منابع مالی عنوان کرد که شرکت تحت مدیریتش تنها به میزان ۱۰درصد وابسته به منابع دولتی است. پرورش رمز پایداری و تداوم خدمات را در استفاده از منابع بخش خصوصی و تکیه بر آنها دانست.
این مقام دولتی از تشکیل دفتر توسعه پایدار در شرکت آب و فاضلاب تهران خبر داد و گفت: «اگر قرار است، تصفیه فاضلابی در طبیعت انجام شود نباید مشکلی برای بخش کشاورزی و سایر مشترکان ایجاد کند.» وی با اشاره به کسب مقام نخست ایران در بحث انرژی‌های نو در بنیاد جهانی انرژی در سال ۲۰۱۵ گفت که تلاش این شرکت بر این است که انرژی مورد نیاز خود را از دل پروژه‌های اجرایی تامین کند. پرورش در تشریح بیشتر این موضوع اظهار کرد: «با توجه به اختلاف ارتفاع ۸۰۰متری در تهران، ما در حال تولید برق از طریق آب هستیم. در این زمینه با شرکت‌های دانش‌بنیان وارد توافق شدیم. هدف اصلی ما تولید ۹۰مگاوات برق است که البته هدف بزرگی است و مطمئن نیستیم به آن دست پیدا کنیم. وظیفه ما تولید انرژی نیست اما به دنبال آن هستیم در حوزه خود، حدود نیمی از برق مورد نیاز خود را تولید کنیم. به عنوان مثال در حال حاضر در تصفیه‌خانه جنوب حدود ۷مگاوات برق از طریق بیوگاز تولید می‌کنیم.»
موضوع تصفیه فاضلاب تنها منحصر به شهر تهران نیست و دیگر شهرهای استان نیز نیاز به توجه جدی در این زمینه دارند. روز گذشته پرورش در نشست خبری خود از یک مدل مالی ۲میلیارد دلاری برای توسعه شبکه فاضلاب در شهرهای استان تهران از جمله قرچک، ورامین، پاکدشت، اسلامشهر، رباط‌کریم، شهر قدس، بهارستان، پرند و شهریار نام برد که قرار است ۶۰۰میلیون دلار آن به صورت وام از طریق بانک زیرساخت آسیایی و ۱۴۰۰میلیون دلار از منابع شرکت آب و فاضلاب استان تهران تامین شود.
نالیدن از وضعیت اقتصاد آب و برق و قیمت‌های پایین، یکی از بخش‌های جدایی‌ناپذیر تمام مدیران وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه آن است. نشست روز گذشته پرورش نیز از این قضیه مستثنا نبود. پرورش از رابطه مستقیم اقتصاد و کیفیت آب سخن گفت تا شاید توجه به کیفیت آب منجر به توجه مسوولان به بحث قیمت‌گذاری شود. او از رسانه‌ها نیز گله کرد که افزایش قیمت را به گونه‌یی منعکس می‌کنند که منجر به واکنش افکار عمومی و جامعه می‌شود.
پرورش در پایان صحبت‌های خود به ابزارهای ۴گانه کنترل تقاضا اشاره کرد. ابزار نخست اقدامات قانونی برای برخورد با مشترکان پرمصرف است. اصلاحات ابزاری و استفاده از لوازم کاهنده در کشور ابزار دومی بود که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب به آن اشاره کرد. هرچند وی بلافاصله اذعان داشت که با توجه به قیمت پایین آب مردم رغبتی به استفاه از این لوازم ندارد. بحث اصلاح تاسیسات و اصلاح رفتاری و فرهنگ‌سازی نیز ابزارهای سوم و چهارم کنترل تقاضا از نظر پرورش بودند.
