جمعه‌ای برای تمام تاریخ
ساعت 9:15 صبح روز جمعه 17شهریور 1357 به یک‌باره از یک قسمت میدان ژاله که جمعیت بسیاری در آن جمع شده بود، صدای رگبار مسلسل‌ها شنیده شد. از بلندگوها فرمان آتش دادند و بالگردها نیز از آسمان مردم را زیر آتش گرفتند. جمعیت که فریاد «الله اکبر» و «مرگ بر شاه» سر می‌داد، در یک لحظه به خون خود غلتید. صحنه فجیع و مصیبت‌بار و در واقع یک کشتار دسته‌جمعی به وجود آمده بود. خیابانی که دقایقی پیش از انبوه جمعیت سیاهی می‌زد، اکنون پر از اجساد، کفش‌های خونین، پلاکاردهای پاره شده و زخمی‌هایی شده بود که کشان‌کشان خود را به طرف دیگر می‌رساندند.
داستان جمعه سیاه از اوایل شهریور آغاز شده بود. دستگاه‌های نظامی و امنیتی رژیم پهلوی پس از مشاهده اجتماع میلیونی مردم در روزهای 13 و 16 شهریور برای روز 17شهریور حکومت نظامی اعلام کردند و اجتماع بیش از دو نفر را ممنوع دانستند.
در چهارم شهریور 1357پس از حادثه سینما رکس آبادان که به کشته شدن بیش از هفتصد نفر انجامید، «جمشید آموزگار» از سمت نخست‌وزیری استعفا داد و «شریف امامی» مامور تشکیل کابینه در ایران شد.
13شهریور 1357 مصادف با عید سعید فطر بود؛ در این روز در شهرهای مختلف کشور تظاهرات میلیونی علیه رژیم شاه برگزار شده بود؛ در تهران نیز با تلاش شهید دکتر مفتح، اجتماع عظیم برای نماز عید فطر در تپه‌های قیطریه تشکیل یافت. پس از پایان نماز، شهید باهنر سخنرانی افشاگرانه‌یی درباره اوضاع کشور ایراد کرد. در ساعت 9 صبح راهپیمایی طولانی نمازگزاران همراه با تصاویر بزرگی از حضرت امام(ره) در پیشاپیش جمعیت آغاز شد. در آن روز از طرف جامعه روحانیت روز پنج‌شنبه 16شهریور به مناسبت شهدای چند روز پیش خیابان ژاله تعطیل اعلام شد. تظاهرات عید فطر زمینه‌یی برای اجتماع 16 شهریور و آن روز نیز مقدمه‌یی برای حرکت عظیم و ایثارگرانه صبح روز جمعه 17شهریور در میدان ژاله شد. دولت شریف امامی برای روز 16شهریور اطلاعیه ممنوعیت تظاهرات صادر کرد؛ اما مردم انقلابی ایران اسلامی بی‌توجه به عتاب‌های نخست‌وزیر و فرماندهان نظامی در 16شهریور به خیابان‌ها آمدند.
در شب جمعه 17شهریور، شریف امامی با فرماندهان نظامی جلسه برگزار کرد؛ در این جلسه تصمیم به برقراری حکومت نظامی در روز 17شهریور گرفته شد. دستگاه‌های نظامی و امنیتی رژیم پهلوی پس از مشاهده اجتماع میلیونی مردم در روزهای 13 و 16 شهریور برای روز 17شهریور حکومت نظامی اعلام کردند و اجتماع بیش از دو نفر را ممنوع دانستند و محمدرضا پهلوی نیز این تصمیم را پذیرفت. همچنین برای سرکوب بیشتر تظاهرکنندگان، برای تهران فرماندار نظامی تعیین شد و اویسی فرمانده نیروی زمینی به این سمت منصوب شد. در این میان یکی از روحانیان فعال در مبارزه علیه رژیم پهلوی با نام «شیخ یحیی نوری» برای روز 17 شهریور فراخوان تظاهرات داد و مبدا حرکت اعتراض‌آمیز را میدان ژاله اعلام کرد. اویسی با صدور نخستین اطلاعیه فرمانداری نظامی اعلام کرد که از ساعت 6 صبح روز 17شهریورماه مقررات حکومت نظامی را به مدت 6 ماه به اجرا می‌گذارد. مردم صبح زود بی‌خبر از حکومت نظامی در دسته‌های بزرگی از خیابان‌ها مختلف به طرف میدان ژاله حرکت کردند. در نزدیکی میدان کامیون‌های مملو از نظامیان ایستاده بودند، ولی مردم بی‌اعتنا به راه خود ادامه می‌دادند. قیام 17شهریور 1357 به عنوان عامل تسریع‌کننده در روند شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی شناخته می‌شود؛ در این روز مردم غیور ایران همچون سیلی خروشان به خیابان‌ها آمدند تا طومار رژیم پهلوی را در هم بپیچند.
