مانده تسهیلات بانک‌ها از ۱۰۰۰ تریلیون تومان عبور کرد
بانک‌ها ۱۴,۵درصد سپرده‌ها را برای تامین نیازهای آنی مشتریان حفظ کرده‌اند
گروه بانک و بیمه محسن شمشیری
گزارش وضعیت کل مانده سپرده‌ها و تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری به تفکیک استان در پایان خرداد ماه سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که مانده کل سپرده‌ها بالغ بر ۱۳۳۷,۴۱هزار میلیارد تومان شده است که نسبت به دوره مشابه سال قبل ۲۳۶هزار میلیارد تومان معادل ۲۱.۴درصد و نسبت به پایان سال قبل معادل ۶۴.۵۸هزار میلیارد تومان یا۵.۱درصد افزایش نشان می‌دهد.
به‌گزارش «تعادل»، آمار بانکی خرداد ۹۶ که به‌‌تازگی توسط بانک مرکزی منتشر شده نشان می‌دهد که بیشترین مبلغ سپرده‌ها مربوط به استان تهران با ۷۷۸,۵۵هزار میلیارد تومان و کمترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد با ۲.۹۳هزار میلیارد تومان است. مانده کل تسهیلات بالغ بر ۱۰۰۴.۳۲هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل ۱۸۷.۱۵هزار میلیارد تومان معادل ۲۲.۹درصد و نسبت به پایان سال قبل ۱۷.۶۵هزار میلیارد تومان یا ۱.۸درصد افزایش داشته است.
بیشترین مبلغ تسهیلات مربوط به استان تهران با مانده ۶۱۶هزار میلیارد تومان و کمترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه‌وبویراحمد معادل ۳,۶۱هزار میلیارد تومان بوده است.
شایان ذکر است نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی ۸۳,۹درصد است که نسبت به پایان ماه مشابه سال قبل ۱.۸درصد افزایش و نسبت به پایان سال قبل ۲.۸واحد‌درصد کاهش نشان می‌دهد. نسبت مذکور در استان تهران ۸۷.۸درصد و استان کهگیلویه‌وبویراحمد ۱۳۸.۹درصد بوده است.
یکی از علل مهم بالا بودن رقم تسهیلات و سپرده‌ها در استان تهران استقرار دفاتر مرکزی بسیاری از شرکت‌ها و موسسات تولیدی سایر استان‌ها در استان تهران بوده و عمده فعالیت‌های بانکی آنها ازطریق شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری استان تهران انجام می‌شود.
سهم ۷۶ درصدی تسهیلات از سپرده‌ها
نسبت کل مانده تسهیلات بانک‌ها و موسسات اعتباری به کل مانده سپرده‌های بانکی در خرداد ۹۶ به رقم ۷۵درصد رسیده و ۲۵درصد سپرده‌ها به عنوان سپرده قانونی، سقف اعتباری و نقدینگی موجود در بانک‌ها برای پرداخت پول به مشتریان در نظر گرفته شده است. براین اساس بانک‌ها ترجیح داده‌اند که بعد از کسر سپرده قانونی ۱۰,۵ درصدی، معادل ۱۴.۵درصد سپرده‌ها را در بانک نگهداری کنند تا در صورت مراجعه مشتریان به آنها پرداخت شود و این رقم نسبت به سال قبل افزایش یافته و نشان‌دهنده سیاست بانک‌ها برای ایجاد آمادگی برای پرداخت پول نقد به مشتریان است.
براین اساس، از عدد ۱۳۳۷هزار میلیارد تومان مانده سپرده بانک‌ها، ۱۰۰۴هزار میلیارد تومان مانده تسهیلات بانک‌ها معادل ۷۵درصد سپرده‌ها بوده و معادل ۳۳۳ هزار میلیارد تومان برای سپرده قانونی معادل ۱۴۰ هزار میلیارد تومان و نقدینگی موجود در بانک‌ها برای تامین نیاز نقد مشتریان معادل ۱۹۳ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است به عبارت دیگر از ۱۰۰درصد سپرده‌ها، ۷۵درصد برای تسهیلات، ۱۰,۵درصد برای سپرده قانونی و ۱۴.۵درصد برای تامین نیاز بانک‌ها به نقدینگی روزانه اختصاص یافته است.
برخی کارشناسان معتقدند که پس از مراجعات اخیر تعدادی از سپرده گذاران به بانک‌ها برای خروج سپرده و جابه‌جایی‌های پول، بانک‌ها نیز متناسب با شرایط و ایجاد آمادگی برای تامین نیاز آنی مشتریان، مبلغ موجود در بانک برای تامین نقدینگی مشتریان را افزایش داده‌اند و بیش از ۱۹۳ هزار میلیارد تومان پول در بانک‌ها برای تامین نیازهای روزانه موجود است که برای پرداخت تسهیلات استفاده نشده است.
نسبت سپرده بعد از کسب سپرده قانونی به کل سپرده‌ها به ۸۹,۵درصد رسیده که نشان می‌دهد معادل ۱۰.۵درصد برای کسر سپرده قانونی در نظر گرفته شده است. همچنین نسبت کل مانده تسهیلات بانک‌ها به کل سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل ۸۳.۹درصد بوده که نشان می‌دهد معادل ۱۴.۵درصد سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی به عنوان ابزار سقف اعتباری و پول موجود در بانک‌ها برای تامین نقدینگی روزانه بانک‌ها جهت پرداخت پول به درخواست‌های مشتریان در نظر گرفته شده و روی هم رفته ۲۵درصد سپرده‌ها به عنوان سپرده قانونی و سقف اعتباری در نظر گرفته شده و بقیه آن یعنی ۷۵درصد سپرده‌ها، با عنوان تسهیلات پرداخت شده است تا بانک‌ها در برابر ریسک‌ها و همچنین درخواست مشتریان ازاین امکانات استفاده و شرایط پایداری را ایجاد کنند و با مشکلات نقدینگی و خطرات کمتری مواجه شوند.
این درحالی است که بسیاری از موسسات غیرمجاز تقریبا معادل ۱۰۰درصد سپرده‌ها را در امور تجاری و پرداخت تسهیلات به کار گرفته و عملا در برابر ریسک‌ها یا درخواست مشتریان، امکان پرداخت به موقع را ایجاد نمی‌کنند و باعث انحلال می‌شوند. اما بانکداری رسمی و مجوز‌دار کشور عملا با نگه داشتن ۲۵درصد سپرده‌ها عملا امکان مقابله با ریسک‌ها و تامین نقدینگی را دارد.
نسبت بالای ۱۰۰ درصد تسهیلات به سپرده‌ها
نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در ۷ استان بالای ۱۰۰درصد بوده است. نسبت تسهیلات به سپرده‌ها در استان‌های عمدتا محروم کشور ازجمله گلستان، لرستان، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، ایلام، خراسان‌شمالی و کهگیلویه‌وبویراحمد بالاتر از ۱۰۰درصد بوده است. اما در سایر استان‌های کشور این نسبت با رعایت سپرده قانونی و کمتر از ۱۰۰درصد بوده است.
رقم بالاتر تسهیلات نسبت به سپرده
رقم تسهیلات در ۱۵ استان بالاتر از سپرده بعد از کسر سپرده قانونی بوده و در استان‌های مازندران، گیلان، کرمان، کرمانشاه، سمنان، لرستان، قزوین، کردستان، زنجان، گلستان، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، ایلام، خراسان‌شمالی و کهگیلویه و بویراحمد رقم تسهیلات بیش از سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی بوده است.
سهم بالای استان‌های بزرگ
۱۱استان اول کشور شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، کرمان، گیلان، مازندران، البرز، معادل ۸۷درصد کل سپرده‌های کشور و ۸۵,۶درصد کل تسهیلات بانکی را جذب کرده‌اند و سهم آنها از بازار پول و بانکداری کشور تقریبا
۶ برابر بیست استان دیگر کشور در جذب تسهیلات و ۶,۶ برابر آنها در جذب سپرده است. ۵ استان بزرگ کشور شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس و خوزستان نیز روی هم معادل ۷۶درصد سپرده‌ها را جذب کرده‌اند و این ۵ استان روی هم ۷۴درصد تسهیلات معادل ۷۴۵هزارمیلیارد تومان تسهیلات دریافت کرده‌اند، همچنین استان‌های آذربایجان‌شرقی، مازندران، البرز، کرمان و گیلان در رتبه‌های ۶ تا ۱۰ جذب سپرده بانکی قرار دارند. سهم تهران نیز به تنهایی حدود ۵۸درصد جذب سپرده و ۶۱درصد جذب تسهیلات در سراسر کشور بوده و سهم استان تهران به تنهایی بیش از ۳۰ استان دیگر کشور است. البته دلیل اصلی این عدم تعادل در تهران، به خاطر آن است که همه شرکت‌های داخلی وخارجی، کارخانه‌ها، واردکنندگان و صادرکنندگان، توزیع‌کنندگان کالا و فعالان بزرگ اقتصادی ترجیح می‌دهند که در تهران دفتر داشته باشند در حالی که کارخانه و زمین و تجارت و تولید آنها عمدتا در استان‌های کشور پراکنده است و برای استفاده از مزیت‌های مناسب و اقتصادی استان‌ها و همچنین برای نزدیک بودن به مرکز، بودجه‌ها و مخارج دولتی، وزارتخانه‌ها و بانک‌ها در تهران ترجیح می‌دهند که در تهران دفتر مرکزی و حساب و کتاب بانکی داشته باشند و در عین حال تولید و فعالیت خود را در استان‌های کشور دارند.
وجود دفاتر اکثر شرکت‌ها و بنگاه‌های تولیدی و تجاری کشور باعث شده که بسیاری از معاملات پولی در تهران انجام شود اما جابه‌جایی کالاها و اموال و دارایی‌ها یا ساخت‌وساز و فعالیت کارخانه عمدتا در استان‌های کشور است.
به عنوان مثال در استان صنعتی مانند خوزستان، اصفهان، کرمان و سایر استان‌ها قطعا معاملات و تولید و خرید و فروش و مصرف بیش از سهم آنها از جذب سپرده‌ها و تسهیلات بانکی است. اما در هر حال تمرکز شدید امکانات و تصمیم‌گیری‌ها و معاملات پولی و بانکی در تهران یکی از چالش‌ها و اشکالات عمده بازار پول کشور است و همین امر موضوع فعالیت موسسات غیرمجاز و نرخ‌های سود غیرمتعارف و بالاتر از نرخ رسمی را ایجاد کرده است.
کارشناسان می‌گویند که توزیع متناسب امکانات بازار پول در کشور می‌تواند در مسیر توسعه پایدار اقتصاد ایران نقش عمده‌یی داشته باشد و سرانه امکانات و پول در اقتصاد بانک محور ایران در استان‌های کشور را متناسب با جمعیت استان‌ها ساماندهی کند.
همچنین این عدم تمرکز منابع باعث کاهش مشکلات اجتماعی، آلودگی هوا و... در تهران و مشکلات بیکاری استان‌ها و... خواهد شد.
در بخش تسهیلات ۵ استان اول به ترتیب استان‌های تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس و مازندران معادل ۷۴,۶درصد کل تسهیلات را جذب کرده‌اند و بعد از آنها آذربایجان‌شرقی، خوزستان، کرمان، گیلان و آذربایجان‌غربی در رتبه‌های ۶ تا ۱۰ جذب تسهیلات قرار دارند. این ۵ استان اول روی هم ۳ برابر ۲۶ استان دیگر کشور سپرده‌ها و تسهیلات بانکی را جذب کرده‌اند. همچنین ۱۱ استان اول کشور شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، کرمان، گیلان، مازندران و البرز که هم در بخش جذب سپرده و هم در بخش تسهیلات با تغییراتی اندک رتبه ۱ تا ۱۱ را به خود اختصاص داده‌اند روی هم معادل ۸۷درصد کل سپرده‌های کشور و معادل ۸۵.۵درصد کل تسهیلات بانکی را جذب کرده‌اند. به عبارت دیگر، ۱۱ استان بزرگ و اول کشور تقریبا ۶ برابر بیست استان دیگر کشور تسهیلات و ۶.۶ برابر آنها سپرده جذب کرده‌اند.
سهم ۶۰ درصدی تهران از بازار پول
تهران به تنهایی با بیش از ۷۷۸هزارمیلیارد تومان و سهم ۵۸,۲درصدی در جذب سپرده‌ها داشته که بعد از کسر سپرده قانونی به ۷۰۲هزارمیلیارد تومان بالغ شده است. همچنین با بیش از ۶۱۶هزارمیلیارد تومان جذب تسهیلات و سهم ۶۱درصدی بیش از تمام استان‌های کشور در بازار پول سهم دارد.
سهم ۹۰ درصدی ۱۳ استان
در جذب سپرده‌ها بعد از تهران، استان‌های اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، گیلان، آذربایجان‌شرقی، مازندران، البرز، کرمان، آذربایجان‌غربی، قم و یزد با سهم بیش از یک‌درصد بازار سپرده‌ها قرار دارند و این ۱۳ استان روی هم بیش از ۹۰درصد سپرده‌ها را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌های کشور یعنی ۱۸ استان تنها ۱۰درصد سپرده‌های بانکی را جذب کرده‌اند.
در بخش تسهیلات نیز ۱۳ استان شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، مازندران، آذربایجان‌شرقی، خوزستان، کرمان، گیلان، آذربایجان‌غربی، البرز، یزد، کرمانشاه، و گلستان با سهم بیش از یک‌درصد بازار تسهیلات معادل ۸۷درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌ها یعنی ۱۷ استان دیگر روی هم تنها بیش از ۱۲درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند. تقریبا نیمی از استان‌ها به اندازه ۷ برابر و نیم دیگر استان‌ها تسهیلات جذب کرده‌اند.
۱۳ استان ۹ برابر سایر استان‌ها
بعد از تهران، استان‌های اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، خوزستان، گیلان، آذربایجان‌شرقی، مازندران، البرز، کرمان، آذربایجان‌غربی، قم و یزد با سهم بیش از یک‌درصد بازار سپرده‌ها قرار دارند و این ۱۳ استان روی هم بیش از ۹۰درصد سپرده‌ها را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌های کشور یعنی
۱۸ استان تنها ۱۰درصد سپرده‌های بانکی را جذب کرده‌اند.
تسهیلات ۱۳ استان ۷ برابر بقیه استان‌ها
در بخش تسهیلات نیز ۱۳ استان شامل تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس، مازندران، آذربایجان‌شرقی، خوزستان، کرمان، گیلان، آذربایجان‌غربی، البرز، یزد، کرمانشاه و گلستان با سهم بیش از یک‌درصد بازار تسهیلات معادل ۸۷درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند و بقیه استان‌ها یعنی ۱۷ استان دیگر روی هم تنها بیش از ۱۲درصد تسهیلات را جذب کرده‌اند. به عبارت دیگر تقریبا نیمی از استان‌ها به اندازه ۷برابر و نیم دیگر استان‌ها تسهیلات جذب کرده‌اند.
