گروه جهان|سمانه قربانی|
دونالد ترامپ رییس‌جمهور امریکا، شنبه در بحبوحه جنگ تجاری با چین به ژاپن رفته است. کاخسفید پیش تر سابقه پیروزی در جنگ تجاری با ژاپن را داشته است، جنگی که تجارت میان این دو کشور را کاهش داد و امریکا را با مشکلات فراوانی روبرو کرد. حال برخی کارشناسان با اشاره به سفر ترامپ به توکیو از تفاوت‌های تاریخی این دو تقابل تجاری نوشته و هشدار می‌دهند که پیروزی امریکا در جنگ تجاری با ژاپن درباره چین تکرار نخواهد شد. سی‌ان‌ان نوشته: ژاپن به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، در دهه 1980 یک چالش بزرگ به حساب می‌آمد. بسیاری از امریکایی‌ها نگران بودند که ژاپن از کشورشان پیشی بگیرد. مقاله‌هایی با عنوان «امریکای ژاپنی‌شده» و «اقتصاد پرل هاربر» منتشر می‌شدند چرا که شرکت‌های ژاپنی، شرکت‌های امریکایی را می‌خریدند و بازارهای آنان را تصاحب می‌کردند. قانونگذاران و مفسران نسبت به کاهش تجارت میان دو کشور هشدار می‌دادند و از شرکت‌های ژاپنی به جرم سرقت مالکیت معنوی امریکا و سود بردن از معاملات تجاری غیرمنصفانه شکایت می‌کردند. دونالد ترامپ در مصاحبه‌ای با «مورتون داونی جونیور» در 1989میلادی از ژاپن به‌‌خاطر «مکیدن خون امریکا» گله کرد. ترامپ درباره تعادل تجاری ژاپن و امریکا گفت: «این مشکل بزرگی است، مشکلی که رو به وخامت خواهد رفت و مشکلی که باعث می‌شود مورد تمسخر ژاپن قرار بگیریم.» گرچه از آن زمان تاکنون، تغییراتی رخ داده است و ژاپن با پیشی گرفتن از امریکا بسیار فاصله دارد.
جنگ تجاری با ژاپن
«رونالد ریگان» رییس‌جمهور امریکا، که در سال 1981میلادی روی کار آمد، ژاپن را تحت فشار گذاشت تا بازار خود را به روی شرکت‌های امریکایی بازکند و عدم تعادل تجاری بین دو کشور را کاهش دهد.
«رابرت پکوود» رییس وقت جمهوری‌خواه کمیته مالی مجلس سنا، در تصویب لایحه‌ای که خواستار برخورد تجاری علیه ژاپن بود، وعده داد که «رویکرد «چشم در برابر چشم» را در قبال توکیو در پیش گیرد و این مساله‌ای است که همه متوجه آن هستند.» «مکس باکوس» سناتور دموکرات، در جلسه کمیته بودجه سال 1985 گفت که ریگان آینده‌ای را پیش‌بینی کرده که تجارت در آن حاکم می‌شود و امریکا مانند عقابی اوج می‌گیرد و قدرتمندترین کشور تجاری در جهان خواهد شد. اکنون ممکن است که تجارت حاکم شده باشد و عقاب‌ها اوج گرفته باشند اما این عقاب‌ها امریکایی نیستند و عملکرد تجاری امریکا هرگز بدتر از این نبوده است.
در آن سال، پنج کشور که شامل ایالات متحده، آلمان غربی، فرانسه، بریتانیا و ژاپن است قرارداد «پلازا» را امضا کردند؛ قراردادی که طبق آن، ارزش دلارامریکا در برابر ین ژاپن و (مارک آلمان) کم شد. این قرارداد برای امریکا نعمتی بود که منجر به افزایش صادرات و کاهش کسری تجاری امریکا با بسیاری از کشورهای اروپای غربی شد. با این حال قرارداد پلازا آخرین اقدام امریکا علیه ژاپن نبود. واشنگتن تعرفه‌های صددرصدی به ارزش سیصد میلیون دلار را در سال 1987میلادی بر واردات ژاپنی اعمال کرد.
شرایط توکیو رو به وخامت رفت. وقتی ارزش ین بالا رفت، کالاهای ژاپنی گران‌ترشد و کشورهای دیگر از کشوری که روزگاری قدرت برتر آسیا بود، دور شدند. تلاش‌های بانک مرکزی توکیو برای پایین نگه داشتن ارزش ین باعث حبابی شدن قیمت سهام شد و فروپاشی سهام کمک کرد که توکیو به ورطه رکود بیفتد. اقتصاددانانی مانند «جوشا فلمن» و «دنیل لی» در گزارش صندوق بین‌المللی پول نوشته‌اند: «صادرات ژاپن و رشد تولید ناخالص داخلی در نیمه اول سال 1986 متوقف شد. این اقصاددانان نتیجه می‌گیرند که اگرچه قرارداد پلازا به‌خودی خود موجب کاهش رکود اقتصادی نشد، اما مجموعه‌ای از رویدادها را به وجود آورد؛ رویدادهایی که با تصمیم‌های ضعیف توکیو در هم آمیخته بود و منجر به فروپاشی این کشور شد.
عبرت‌هایی درباره رقابت تجاری
برخی از نخستین گام‌های ترامپ در دنیای سیاست به تقابل او با ژاپن در دهه 1980 و اوایل دهه 1990 بازمی‌گردد. ترامپ در آن زمان خواستار استفاده از تعرفه‌ها به عنوان یک سلاح تجاری شد. اگرچه ترامپ به روابط تاریخی ژاپن و ایالات متحده در درگیری‌های اخیر چین اشاره نکرده است، اما موفقیت واشنگتن در برابر توکیو می‌تواند در تصور او نسبت به چگونگی حل بحران تجاری با پکن تاثیر بگذارد؛ به‌ویژه اینکه رابرت لایتزر یکی از مشاوران اصلی ترامپ در زمینه تجارت در مذاکرات ژاپن در دهه 1980 هم حضور داشته است. لایترز در سال 2011 که دونالد ترامپ تازه به رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری فکر می‌کرد، ترامپ را به‌دلیل بدبینی‌اش به اصول تجارت آزاد می‌استود. لایتزر در یادداشتی در این باره نوشت: «رونالد ریگان به عنوان نماد محافظه‌کاری مدرن بر واردات فولاد تعرفه اعمال کرد، از شرکت هارلی دیویدسون در برابر رقیب ژاپنی حمایت کرد، واردات اجسام نیمه‌رسانا و خودروها را محدود کرد و گام‌های مشابهی را برداشت تا صنعت امریکا را قوی نگه‌دارد.»
شاید لایتزر و ترامپ از جنگ تجاری 1980 درس‌های مثبتی گرفته باشند، اما همچنان نگاهشان به پکن است و به‌نظر می‌رسد رهبران چین نیز قصد ندارند اشتباهات ژاپن را تکرار کنند. خبرگزاری دولتی شینهوا در مقاله‌ای که سال گذشته منتشر کرد، هشدار داد که ژاپن به‌شدت از واکنش اشتباه خود نسبت به قرارداد پلازا و فشار تجاری امریکا آسیب دیده است. این خبرگزاری امریکا را به خاطر ناامیدی ژاپن برای رفع مشکلات اقتصاد داخلی سرزنش کرده و نوشته: «رویکرد حمایت‌گرایانه افراطی عامل پشت پرده قرارداد پلازا بوده است.» این رویکرد خبرگزاری چینی شینهوا، رویکرد مشترک تمامی رسانه‌های خبری چین است که تحولات جنگ تجاری را پوشش می‌دهند، رویکردی با این موضوع که ایالات متحده به‌دنبال سرزنش کردن پکن برای موضوعاتی است که از کنترل چین خارج است. البته که سال 2019 میلادی، 1985 نیست و چین هم هیچ گاه ژاپن نمی‌شود. پکن از لحاظ اقتصادی و سیاسی قوی‌تر از توکیوی دهه 1980 است، ژاپنی که در امنیت ملی خود وابسته به ایالات متحده بود و تمایل کمتری به برانگیختن خشم واشنگتن داشت.
تحلیلگرانی چون «آلیسیا گارسیا هررو» و «کوهی واهارا» می‌نویسند: «برای امریکا ژاپن هدفی آسان برای ترساندن بود چرا که پس از جنگ جهانی دوم، ژاپن هم از لحاظ سیاسی و هم اقتصادی وابسته به امریکا بود، وابستگی‌ای که قدرت چانه‌زنی او را در مذاکره با امریکا محدود می‌کرد. اما چین برای مقاومت در برابر فشارهای امریکا از موقعیت
به مراتب بهتری برخوردار است.»
