تعادل | فرشته فريادرس
كدام شركت‌ها بيشترين ارز را دريافت كرده‌اند؟ گمرك ايران در ادامه شفاف‌سازي‌هاي خود، دست به افشاگري زد و ليست ۱۰۰واردكننده كه بيشترين ارزبري را داشته‌اند، منتشر كرد. شركت‌هايي چون «بازرگاني دولتي ايران، آوا تجارت صبا، پشتيباني امور دام و ماهيدشت كرمانشاه، خودروسازي مديران، وزارت دفاع، پاك ديده، كرمان موتور، كوروش موتور، اكسون، غذايي كوروش، ذوب آهن، بهمن موتور، صبا پيشرو، طبيعت، ايران خودرو ديزل، داريا همراه پايتخت، فولاد مباركه، كروز، سايپا و آرين موتور» در صدر ليست ارزبگيران بزرگ خودنمايي مي‌كند. طبق آمار منتشر شده، مجموع واردات كشور در سال ۱۴۰۲ برابر با ۶۶.۲ ميليارد دلار بوده، كه ۲۴ ميليارد دلار به واردات ۱۰۰ واردكننده اول اختصاص دارد. گمرك همچنين براي اولين‌بار، نام شركت‌هاي خودروسازي اصلي‌گيرنده ارز را فاش كرده است. انتشار اين جدول ارزي، توجه‌ها را به سمت چند موضوع هدايت مي‌كند؛ اول اينكه دليل ابر كسري تجاري ۱۷ميليارد دلاري كشور در سال گذشته را شايد بتوان به توزيع اين ميزان ارز و مسابقه اين شركت‌ها براي دريافت ارز ربط داد. موضوع ديگر اينكه اگر فهرست ارزبگيران طبق روال گذشته، به‌روزرساني مي‌شد، زودتر جلوي فسادهاي ارزي مثل دبش، نهاده‌هاي دامي و غيره را مي‌شد، گرفت. اما سوال مهمي كه اينجا مطرح مي‌شود، اين است كه اين ميزان ارز دريافتي از سوي اين شركت‌ها، چه تاثيري روي قيمت كالاهاي اساسي در بازار داشته است؟! چراكه در برخي موارد مشاهده مي‌شود، نه تنها بازار كالاها متعادل نشده، بلكه واردكنندگان قيمت محصولات‌شان را افزايش داده‌اند!
از توقف يا انتشار دوباره اسامي ارزبگيران
براساس اعلام بانك مركزي، آخرين فهرست منتشر شده از اسامي دريافت‌كنندگان ارز دولتي و نيمايي مربوط به بازه زماني ۲۱ فروردين ۹۷ تا تاريخ ۲۷ ارديبهشت ۱۴۰۰ است. اين فهرست تا دو سال پيش اعلام مي‌شد كه اكنون اعلام نمي‌شود. رسانه‌ها بارها با انتقاد از اينكه هنوز آمار دريافت‌كنندگان ارز نيمايي در سايت بانك مركزي بروزرساني نشده، خواستار به‌روزرساني ليست دريافت‌كنندگان ارز نيمايي شدند. البته چندي پيش روابط عمومي بانك مركزي اعلام كرد كه به زودي ليست ارز بگيران منتشر مي‌شود كه تا اين لحظه اين اتفاق رخ نداده است. اين درحالي است، كه اگر فهرست ارز‌هاي تخصيص يافته به صورت منظم و بي‌قيد منتشر مي‌شد، راه تخصيص ارز عجيب و غريب به چاي دبش كه موضوع آن آذرماه سال گذشته رسانه‌اي شد، بسته مي‌شد و ثانيا اگر اين اتفاق رخ مي‌داد سريع‌تر علني مي‌شد و جلوي اين فساد نجومي گرفته مي‌شد. حال، اما گمرك ايران در ادامه شفاف‌سازي‌هاي اخير اين بار دست به انتشار ليست 100 واردكننده كه بيشترين ارز را طي سال‌هاي ۱۴۰۱و ۱۴۰۲گرفته‌اند، زده است.
كدام شركت‌ها بيشترين ارز را گرفته‌اند؟
طبق آمار منتشر شده از سوي گمرك ايران، مجموع واردات كشور در سال ۱۴۰۲ برابر با ۶۶.۲ ميليارد دلار بوده كه ميزان ۲۴ ميليارد دلار به واردات ۱۰۰ واردكننده اول اختصاص دارد. حجم واردات اين واردكنندگان نيز ۲۱ ميليون و ۷۷۹ هزار تن برآورد شده است. مجموع واردات كشور در سال گذشته ۳۹ ميليون تن بوده است.
در مقايسه با مدت مشابه سال قبل كاهشي ۴/۲ درصدي در وزن ولي افزايشي ۷/۴۲ درصدي در ارزش دلاري داشته است. اين واردكنندگان در مجموع حدود 82/55 درصد از وزن و ۳۶,۳۴ درصد از ارزش كل واردات كشور را به خود اختصاص داده‌اند. سال ۱۴۰۱ ميزان ارز دريافتي اين صد شركت در سال ۱۴۰۱ برابر با ۲۲ ميليارد و ۳۰۰ ميليون دلار ذكر شده است. در مجموع ارزش واردات تمامي ۱۰۰ واردكننده نخست، ۷.۴۲ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد كرده است. اما واردات آنها به لحاظ وزني افتي ۴.۱۸ درصدي داشته است. براساس اعلام گمرك ايران، عمده‌ترين واردكننده كشور، شركت مادر تخصصي بازرگاني دولتي ايران بوده است كه ۲، ۹۹۰ هزار تن كالا و به ارزش ۱/۹ ميليارد دلار را به كشور وارد كرده و سهمي در حدود ۷/۶۶ درصد از وزن و ۲/۸۴ درصد از ارزش دلاري كل واردات را به خود اختصاص داده است. بنا بر اين گزارش شركت «آوا تجارت صبا» به عنوان دومين واردكننده عمده با ارقام ۳، ۵۵۳ هزار تن و ۱/۵ ميليارد دلار و سهم ۹/۱ درصد از وزن و ۲/۲۶ درصد از ارزش دلاري در رتبه دوم قرار دارد. رتبه سوم نيز متعلق به شركت پشتيباني امور دام كشور با ارقام ۲، ۴۵۹ هزار تن و ۱/۳ ميليارد دلار و سهم‌هاي ۶/۳ و ۱/۹۹ درصد به ترتيب از كل وزن و ارزش واردات كشور بوده است. «ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﺸﺖ و ﺻﻨﻌﺖ اﮐﺴﻮن» كه در رتبه دهم ليست وارداتچي‌ها قرار دارد، در سال ۱۴۰۱ بالاي ۱۳۷ ميليون دلار ارز دريافت كرده، در سال ۱۴۰۲ با رشد ۲۳۶ درصدي بيش از ۴۶۲ ميليون دلار ارز گرفته است.
ارزبرترين‌هاي غذايي؛ از كورش تا طبيعت
«ﺻﻨﻌﺖ ﻏﺬاییﮐﻮرش» نيز در سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۳۵۶ ميليون دلار ارزي داشته كه ميزان آن در سال گذشته با افزايش ۱۲ درصدي به ۴۰۲ ميليون دلار رسيده است. همچنين در ميان فهرست فهرست ارزبگيران دولتي به نام شركتي برمي‌خوريم به نام «ﺻﺒﺎ پیشروﮐﺎﻻ» در سال ۱۴۰۱ بيش از ۱۹۲ ميليون دلار ارز گرفته كه ميزان دريافتي ارز او در سال ۱۴۰۲ با ۹۷ درصد افزايش به ۳۸۰ ميليون دلار رسيده است. يكي ديگر از شركت‌هايي كه ارز دولتي چشمگيري بابت واردات دريافت كرده، شركت «طبیعت ﺳﺒﺰ ﭘﺎرس ﮐﻬﻦ» است كه در سال ۱۴۰۱ بيش از ۵۳۲ ميليون دلار ارز دريافت كرده، كه در سال ۱۴۰۲به ۳۷۰ ميليون دلار كاهش يافته است. نكته جالب اينجاست كه به شركت طبيعت، طي دو سال مجموعا ۹۰۲ ميليون دلار ارز داده شده است.! اين ميزان ارز تخصيصي، در شرايطي است كه فعالان بخش خصوصي در حوزه توليد و كشاورزي از مهرماه سال گذشته در صف تخصيص ارز قرار گرفته‌اند و ارزي به آنها تعلق نگرفته است. آنها اخيرا سياست‌هاي تبعيضي بانك مركزي در تخصيص ارز را مورد انتقاد جدي قرار داده كه باعث بلاتكليفي شان شده است. آنها گفته بودند، از اواخر اسفندماه، واردات نهاده‌هاي كشاورزي اعم از سم، كود و بذر تخصيص ارز نداشته‌اند و ثبت سفارش اين اقلام نيز بسته شده است. مساله اين است كه اگر تامين نهاده به موقع انجام نگيرد، دولت بايد منابعي را براي واردات محصولات كشاورزي اختصاص دهد. بانك مركزي اخيرا بخشنامه‌اي مساله‌آفرين صادر كرده كه به موجب آن، رفع تعهد ارزي شركت‌هايي كه ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ توماني گرفته‌اند، باطل شده كه اين اقدام مشكلات فراواني را ايجاد خواهد كرد.
البته بانك مركزي در جوابيه‌اي كه براي روزنامه «تعادل» ارسال كرده بوده، اين ادعاي بخش خصوصي را زير سوال برده و با ارايه آماري اعلام كرد، كه ارز مورد نياز بخش خصوصي تامين شده است.
يك ميليارد دلار براي مديران خودرو!
از سوي ديگر، طبق آنچه گمرك منتشر كرده، برخي خودروسازان، متعلق به بخش خصوصي در جمع پنج و ۱۰واردكننده برتر سال ۱۴۰۲ قرار گرفته‌اند. انتشار اين ليست در شرايطي است كه طي چند ماه گذشته حاشيه‌هاي زيادي درباره ارزبري مونتاژ خودرو در كشور ايجاد شده و اعتراض‌ها و نگراني‌هايي از سوي فعالان صنايع خودرو و قطعه به دنبال داشته است.
اما سهم آنها از تخصيص ارز چقدر گزارش شده است؟ بنابر جدول ارزي منتشر شده، صنايع خودروسازي مديران با سهمي يك ميليارد دلاري، ارز برترين شركت در صنعت خودروي كشور طي سال گذشته بوده است. بنابر آمار گمرك، مديران‌خودرو سهمي 1.5درصدي از كل ارزش دلاري واردات سال گذشته به كشور را داراست.
اين شركت در سال 1401 بيش از 530ميليون دلار ارزبري داشته، بنابراين ارزبري آن در سال 1402تقريبا 90درصد رشد كرده است. جايگاه‌هاي هشتم و نهم ليست 100 واردكننده برتر كشور در سال گذشته به كرمان‌موتور و كوروش‌موتور آريا اختصاص يافته است.
كرماني‌ها در سال گذشته حدود 748ميليون دلار ارزبري داشته‌اند كه نسبت به سال 1401 رشد حدودا 76درصدي را نشان مي‌دهد. كوروش‌موتور آريا هم با ارزبري 634ميليون و 481ميليون دلاري در سال گذشته، رشد حدودا 58درصدي را در ارزبري داشته است.
مونتاژي‌هاي ارزبگير!
از نكات جالب در جدول ارزي، سهم بخش واردات قطعات به‌خصوص قطعات مربوط به مونتاژكاران است. طبق آمار گمرك، در سال ۱۴۰۲به اندازه ۸ ميليارد و ۳۸۰ميليون دلار اجزا و قطعات خودرو و موتورسيكلت از گمركات ترخيص و وارد كشور شده است. بررسي جزييات واردات اجزا و قطعات خودرو و موتورسيكلت نشان مي‌دهد، واردات قطعات خودرو در سال ۱۴۰۲، هفت‌ميليارد و ۵۹۸ميليون دلار بوده است. گمرك در اين گزارش همچنين براي اولين‌بار، نام شركت‌هاي خودروسازي اصلي‌گيرنده ارز را فاش كرده بود.
اما در جمع واردكنندگان بزرگ، نام سه شركت فعال در حوزه خودرو و قطعه بيشتر به چشم مي‌آيد. گروه بهمن با قرار گرفتن در رده سيزدهم، 38درصد رشد ارزبري را در سال 1402 و نسبت به 1401 به ثبت رسانده است. ارزبري گروه «خودروسازي بهمن» در سال گذشته نزديك به 394ميليون دلار بوده است. در رده شانزدهم هم نام«ايران‌خودروديزل» به چشم مي‌آيد، شركتي كه با 369ميليون و 482هزار دلار ارزبري، افت 17درصدي نسبت به سال 1401 داشته است. صنايع قطعه‌سازي «كروز» كه در جايگاه بيستم ارزبگيران جاي خوش كرده، در سال 1402 بيش از 301ميليون دلار ارز دريافتي به نام آن ثبت شده است. در مقايسه با سال 1401، شركت كروز كمتر از يك درصد رشد ارزبري داشته‌اند. در ليست سوم 10 واردكننده برتر كشور طي سال 1402 نيز چهار شركت مرتبط با خودروسازي كشور به چشم مي‌آيد كه شامل «سايپا، آرين پارس موتور، ايران‌خودروي خراسان و ايران‌خودروي مركزي» مي‌شود. در اين بين، سايپا و ايران‌خودرو در سال 1402به ترتيب بيش از 20و بيش از 39 درصد رشد ارزبري داشته‌اند. ارزبري سايپا در سال گذشته بيش از 295ميليون دلار بوده و ايران‌خودرو هم ارزبري بالغ بر 233ميليون دلاري داشته‌اند. 10 شركت واردكننده برتر چهارم ساپكوي ايران خودرو و بهمن‌ديزل را در خود جاي داده كه به ترتيب بيش از 205ميليون دلار و حدود 172ميليون دلار ارز دريافت كرده‌اند. از ديگر شركت‌هاي خودرويي و قطعه‌اي كه نام آنها در ليست 100 واردكننده برتر كشور طي سال 1402 به چشم مي‌آيد، گروه خودروسازي «مايان، صنايع خودروسازي فردا و گروه صنعتي بارز» هستند. حضور پررنگ خودروسازان و قطعه‌سازان در بين واردكنندگان برتر كشور، نشان‌دهنده حجم بالاي واردات قطعات و مواد اوليه در اين صنعت
است.
