گروه انرژی|
دو سال اخیر سال‌هایی چالش‌برانگیز برای فعالان اقتصادی ایران بود، نوسانات نرخ ارز و سیاست‌هایی که به دنبال آن تلاش می‌کردند اوضاع را کنترل کنند بی‌ثباتی را در پی داشت چیزی که کسب و کار از آن گریزان است. حالا اگر بخواهیم ذره‌بین را جلوتر ببریم و فعالانی که در کسب و کارهای مرتبط با صنعت پتروشیمی و به ویژه پایین‌دست آن یعنی پلاستیک کار می‌کنند را ارزیابی کنیم نتیجه چه خواهد بود؟ آنها در این دو سال چه تغییراتی را تجربه کردند و اکنون اوضاع‌شان چطور است؟ «تعادل» با استفاده از فرصت حضور این کسب و کارها در نمایشگاه ایران پلاست تلاش کرده است به این پرسش‌ها پاسخ دهد.
سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی ایران‌پلاست در نگاهی اجمالی مثل سال‌های گذشته پر رونق به نظر می‌رسد و تقریبا همه غرفه‌ها میزبان میهمانان داخلی و خارجی امروز و مشتریان یا تامین‌کنندگان بالقوه آتی هستند. دستگاه‌هایی که یک صندلی پلاستیکی با طراحی حصیری را در عرض 2 دقیقه تولید می‌کنند به نمایش گذاشته شده و شلنگ و بطری و ظروف آشپزخانه در رنگ‌های متنوع در ویترین‌ها جلوه‌گری می‌کنند. اما سخنان یک غرفه‌دار با مردی دیگر که به‌طور اتفاقی حین رد شدن از روبه‌رویشان به گوشم خورد، روایتی متفاوت را ارایه می‌کند. او می‌گوید: «گول این رفت و آمدها را نخور، خبری نیست.»
کارشناسان فروش چند شرکت می‌گویند که مشکل صنایع پایین دست پتروشیمی ایران به ویژه پلاستیک دو جنبه دارد. جنبه داخلی آن به کوچک شدن اقتصاد و صنعت و ایجاد رکود در بازار ایران بازمی‌گردد که ناشی از تحریم‌های امریکا علیه این کشور است. رکود در بازار باعث کاهش تقاضا شده و بر فروش محصولات پلاستیکی در داخل تاثیر گذاشته است. جنبه دوم بخش صادرات را شامل می‌شود که به دلیل جنگ تجاری میان چین و امریکا، تقاضای جهانی کاهش یافته و صادرات کالاهای تولیدی این شرکت‌ها را متأثر کرده است. با تمام این تفاسیر اما تقریبا اغلب افراد اتفاق نظر دارند آنچه در دو سال اخیر رخ داده است مشکلاتی نبوده که ادامه کسب و کارشان را مختل و غیر قابل کنترل کند، شاید چون تقاضای زیادی برای محصولات این شرکت‌ها در همسایگی ایران به ویژه عراق وجود دارد.
کارشناس بازرگانی یکی از این شرکت‌ها که در تولید محصولات مستربچ فعال است درباره چالش‌هایی که به واسطه تحریم‌ها با آن روبه‌رو شده‌اند، می‌گوید: «خوراک شرکت ما از اروپا و عمدتأ از آلمان و بلژیک خریداری می‌شود. با وجود آنکه در زمینه صادرات کالا مشکلی نداریم و به نسبت دو سال گذشته هم با محدودیت خاصی در صادرات و فروش مواجه نبوده‌ایم، اما در خرید مواد اولیه به‌شدت مشکل داریم و شرکت‌های اروپایی از ترس تحریم شدن تأکید دارند که برای خرید مواد باید با شرکت‌های ثالث کار کنیم و به هیچ‌وجه اسمی از ایران نباید به میان بیاید.»
وی در خصوص وضع صادرات محصولات شرکتشان می‌گوید: «بازار داخلی ایران با مستربچ هندی پر شده و به مرحله اشباع رسیده است و بنابراین ما بر صادرات کالا تمرکز داریم و به کشورهای اوکراین، ازبکستان، افغانستان، عراق، پاکستان، ارمنستان و چند کشور دیگر محصول صادر می‌کنیم.»
یکی از نکات جالب توجه حضور شرکت‌هایی در نمایشگاه هستند که در صنایع پایین‌دست پتروشیمی فعالیت دارند و آغاز کارشان دقیقا سال‌های 96 و 97 یعنی دقیقا اوج دورانی است که در اذهان عمومی به عنوان دوران بد اقتصادی ثبت شده است.
مدیر فروش یکی از این شرکت‌ها از سال 1396 فعالیت خود را شروع کرده است، با بیان اینکه خوراک شرکت متبوعش از داخل ایران تهیه می‌شود، بیان می‌کند که «در دریافت خوراک مشکلی وجود ندارد و مساله اصلی در نحوه قیمت‌گذاری خوراک و محصول تولیدی است.» وی با اشاره به اینکه محصول تولیدی شرکتشان پلی استایرن معمولی و مقاوم است بازار هدف اصلی آن را منطقه CIS، اروپا و ترکیه می‌داند.
او اعتقاد دارد با توجه به تمرکز شرکت بر صادرات محصولات، مشکل از آنجا آغاز می‌شود که نحوه قیمت‌گذاری خوراک و کالای تولید به ضرر تولیدکننده ایرانی تمام می‌شود چرا که از طرفی قیمت خوراک با توجه به بازار شرق آسیا که نرخ‌ها به نسبت بالا هستند، محاسبه می‌شود و از طرف دیگر، قیمت فروش کالای تولیدی با توجه به بازار منطقه CIS و اروپا محاسبه می‌شود که به نسبت ارزان هستند. به گفته وی «این مشکل باعث می‌شود که ما خوراک را با قیمت نسبتا بالاتری خریداری کرده و محصول تولیدی را ارزان به فروش برسانیم و حاشیه سودمان کم باشد.»
بنا به گفته مدیر فروش شرکت مذکور در دو سال گذشته تغییری در حجم فروش داخلی و صادرات شرکت اتفاق نیفتاده است، اما به دلیل کاهش حاشیه سود، درآمد شرکت با کاهش روبه‌رو شده است. بنابراین «چنین شرایطی می‌طلبد که در سیاست‌گذاری‌هایمان منعطف باشیم و از هر فرصتی برای فروش استفاده کنیم».
اهمیت بازار عراق
بین اغلب کسب و کارهای حاضر در ایران‌پلاست، عراق یک بازار بسیار مهم است. مدیر یکی از همین شرکت‌ها به «تعادل» می‌گوید که قبل از سال 96 بازار داخل هم در سبد فروش آنها سهمی مهم داشت اما اکنون عراق بیش از 90 درصد محصولات این شرکت را وارد می‌کند. او می‌گوید سیاستی که کمک خواهد کرد آنها بتوانند به کارشان به‌طور منظم ادامه بدهند از یک سو ثبات و از سوی دیگر بالا آمدن قدرت خرید مردم در داخل ایران است تا بازار داخل نیز برای آنها رونق بگیرد.
افزایش هزینه حمل و نقل
مساله ورود واسطه‌ها و خرج‌های جانبی در هزینه‌های حمل‌ونقل نیز خود را نشان داده است. مدیر فروش شرکت دیگری که در حوزه مستربچ فعال است با بیان این موضوع به «روزنامه تعادل» می‌گوید: «از آنجا که شرکت‌ها برای دور زدن تحریم‌های امریکا باید کالاهای تولیدی و مواد خریداری شده خود را به جای مبدأ و مقصد مستقیم، به چند کشور در نقاط مختلف دنیا بفرستند و رد گم کنند، هزینه حمل‌ونقل بالا رفته است. تحمیل چنین هزینه‌هایی به شرکت‌ها باعث شده است که احتیاط شرط اول هر فعالیتی شده، ریسک‌پذیری کاهش یافته و طرح‌های پیشرفته‌تر و تحقیق و توسعه شرکت ما وارد انفعال شوند.»
فرصت‌هایی که ایجاد شده
اما مساله سخت‌تر شدن واردات مواد اولیه و مکمل‌ها برای شرکت‌های ایرانی، از سوی دیگر فرصتی برای گسترش کسب‌و‌کارهای دیگری در داخل ایران در حوزه پلاستیک بوده است. مدیر فروش یکی از شرکت‌های حاضر در نمایشگاه که از سال 1389 آغاز به فعالیت کرده و دقیقا شرایط اخیر باعث ایجاد بازار در داخل ایران برایشان شده است به «تعادل» می‌گوید: «شرکت‌هایی که گرانول دست اول را به عنوان مواد اولیه مورد استفاده قرار می‌دادند و پیش از این آن را از خارج از کشور وارد می‌کردند، روز به روز بیشتر به سمت جایگزینی گرانول‌های بازیافتی می‌روند. محصول اصلی شرکتی که او در آن کار می‌کند، گرانول بازیافتی و کیسه زباله است و بنابراین روی‌آوری شرکت‌ها به استفاده از گرانول بازیافتی باعث رونق کسب و کار شرکتشان شده است.»
وی می‌افزاید که منظور از گرانول بازیافتی بیش از هر چیز پلیسه‌ها و مواد زاید محصولات تولیدشده در کارخانه هستند و نه مواد پلاستیکی مصرف شده در خانه‌ها. او در این خصوص می‌گوید: «شرکت ما چون از مواد بازیافتی گرانول و کیسه‌های زباله تولید می‌کند، طی یکی، دو سال اخیر رونق بیشتری را تجربه کرده است.»
به گفته وی با توجه به افزایش تقاضا در بازار گرانول بازیافتی، سیاست‌گذاری شرکتشان بر بازار داخلی متمرکز است، با این حال به ترکیه و افغانستان هم کالا صادر می‌کند.
