گروه انرژی|نادی صبوری| فرداد احمدی|
در سال‌های اخیر زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که اهمیت راهبردی نفت رو به کاهش است؛ اما وقتی اظهارنظر درباره نفت به وزرای انرژی کشورهایی چون امریکا و روسیه خلاصه نشده و روسای جمهور آنها در این وادی صحبت می‌کنند، صحت این گزاره با تردید روبرو می‌شود. روز گذشته ولادیمیر پوتین درحالی در یک نشست خبری درباره بازار نفت و توافق اوپک پلاس اظهارنظر کرد که روز قبل از آن، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا توییتی را به امر و نهی اوپک اختصاص داده بود. «روزنامه تعادل» با دو تن از کارشناسان حوزه انرژی گفت‌وگو کرد تا اهمیت سرک کشیدن سران این کشورها در بازار نفت و اثر آن بر بلندمدت جهان انرژی را جویا شود. محمدصادق جوکار، عضو هیات علمی موسسه مطالعات انرژی تعریف شدن انرژی در راهبرد امنیت ملی امریکا و احتمام دولت این کشور در بازاریابی انرژی صادراتی خود در سطح راس حکومتی را دلیل ورود شخص ترامپ به این حوزه دانسته و تهدید منافع ملی روسیه در حوزه انرژی توسط امریکا را دلیل حضور پوتین به این عرصه می‌خواند. محمود خاقانی، تحلیلگر حوزه انرژی نیز تلاش امریکا برای تبدیل کردن نفت به پشتوانه‌ای برای دلار امریکا و مقابله کشورهایی مانند روسیه با آن را عامل کشیده شدن بازار نفت به عرصه سیاست و رأس حکومت‌ها دانست. گزارش کامل را می‌خوانیم:
روز گذشته ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه بیان کرد که هیچ‌گونه نشانه‌ای از اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در مورد امکان ترک توافق کاهش تولید نفت دیده نمی‌شود. وی اضافه کرد که ترک توافق کاهش تولید نفت از سوی اعضای اوپک بعید به نظر می‌رسد.به گزارش رویترز، پوتین در یک نشست مطبوعاتی گفت که این توافق تا پایان ماه ژوئیه اعتبار دارد و امیدوار است که عربستان سعودی مجبور به افزایش تولید نفت خود برای جبران محدودیت عرضه ناشی از کاهش صادرات نفت ایران به دلیل تحریم‌های ایالات متحده نشود. ایالات متحده امریکا دوم اردیبهشت‌ماه اعلام کرده بود که معافیت‌های 8 کشور خریدار نفت ایران که مهلت آن رو به پایان است را تمدید نخواهد کرد. این تصمیم باعث جهش حدود 3 درصدی قیمت‌های نفت خام شد و آن را در هفته گذشته به بالای 75 دلار رساند. اما جدیدترین گزارش‌های خبری از کاهش سه درصدی شاخص‌های نفت خام برنت و وست تگزاس اینترمدیت امریکا در دادوستدهای روز جمعه حکایت دارد.
پای امنیت ملی درمیان است
اظهارنظر رییسان جمهور دو کشور قدرتمند عرصه بین‌الملل درباره اوپک طی دو روز مشتی نمونه خروار از وضعیت اخیر بازار نفت خام است. در واقع در حالی که کشورهایی مانند امریکا و روسیه وزرای انرژی داشته که قاعدتا باید مواضع خود در این حوزه را از طریق آنها اعلام کنند، رییس‌جمهور به عنوان بالاترین مقام سیاسی وارد گود شده و مواضع این کشورها را بیان می‌کند. در این راستا، محمدصادق جوکار، عضو هیات علمی موسسه مطالعات انرژی در تحلیل چرایی چنین اظهارنظرهایی از سوی سران کشورهای روسیه و امریکا بیان کرد: «سران کشورهایی درباره نفت اظهارنظر می‌کنند که این حامل انرژی برایشان اهمیت راهبردی داشته باشد. برخلاف ادعا‌های مطرح شده درباره کاهش ارزش راهبردی بازار نفت به دلیل مازاد عرضه و تکثر عرضه‌کنندگان، واکنش رفتار سران کشورهای بزرگ نشان‌دهنده اهمیت راهبردی این محصول برای آن کشورها است.»
جوکار درباره نقش انرژی در راهبرد امنیت انرژی امریکا عنوان می‌کند: «اینکه می‌بینیم آقای ترامپ درباره حوزه بازار نفت صحبت می‌کند، قابل درک است. زیرا از نظر استراتژی‌هایی که خودشان در سال 2017 منتشر کردند، امنیت ملی امریکا بر سلطه انرژی استوار شده است. بدین معنا که قیمت نفت نباید در امریکا رشد پیدا کند و دوم اینکه انقلاب تولید نفت شل باید به انقلاب صادرات نفت منجر شود. از طرف دیگر، دستورالعمل انرژی جهان را باید امریکا تعیین کند.» البته این تمام ماجرا نیست، از نظر این عضو هیات علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی، اظهارنظرهای سران امریکا در خصوص بازار نفت افشاگر یک تغییر مهم دیگر در عرصه استراتژیک این کشور است، او درباره این موضوع می‌گوید: «در راستای تحقق راهبرد انرژی ایالات متحده و انقلاب صادرات نفت، بازاریابی دیپلماتیک جزو رئوس تصمیم‌گیری رفتار ایالات متحده شده است و بازاریابی نفت و گاز خود را چه در بازار جنوب شرقی آسیا و چه در اروپا از رأس حکومت پیگیری می‌کند. بنابراین با توجه به نقش انرژی در راهبرد امنیت انرژی امریکا، اظهارنظرهای آقای ترامپ درباره بازار نفت معنا پیدا می‌کنند.»
جوکار اظهارنظرهای ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه درباره بازار نفت را نیز در راستای امنیت ملی این کشور دانسته و عنوان می‌کند: «روسیه احساس می‌کند که از نظر سیاسی تحت تأثیر روندهای کشوری و بین‌المللی است. آقای پوتین از یک سو می‌بیند که روس‌ها تحت تحریم‌های حوزه انرژی هستند و از سوی دیگر با فشارهای امریکا برای خروج این کشور از برخی از بازارهای حوزه انرژی مانند بازار اروپا روبرو هستند، زیرا امریکا قصد دارد بازار انرژی اروپا را از طریق ال‌ان‌جی تأمین کند که باعث آسیب دیدن اقتصاد روسیه می‌شود. بنابراین مساله انرژی برای روسیه نیز به امنیت ملی این کشور بسته شده است و بستگی این موضوع به جایگاه قدرت روسیه در نظام بین‌الملل سبب می‌شود که پوتین نیز درباره بازار نفت و موضوعات انرژی بین‌المللی اظهارنظر کند.» محمود خاقانی، دیگر تحلیلگر حوزه انرژی، ماجرا را کمی با جزییات بیشتر در سمت امریکا دیده و تحلیل خود از این اظهارنظرها را بدین‌ترتیب مطرح می‌کند: «بحران اعتبار بانکی غرب به ویژه امریکا در سال 2008 در برگیرنده دو چهره بود. چهره ظاهری آن ورشکستگی بانک‌ها بود، اما چهره واقعی آن مربوط به نداشتن پشتوانه دلار امریکا می‌شد. دلار امریکا فقط یک قول است و زمانی که آقای ترامپ روی کار آمد، یکی از ماموریت‌های رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه سابق امریکا و آقای کوهن که بنیانگذار بورس نفت برنت بود، ساختن پشتوانه نفتی برای دلار بود. این اقدام با نفت و ال‌ان‌جی صادراتی امریکا و نفت عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس به علاوه تحریم ایران به پیش رانده شد.»
وی در ادامه می‌افزاید: «به دلیل آنکه امریکا کنترلی بر نفت ایران ندارد، تحریم ایران در دستور کار قرار گرفت. در این راستا، در ژوئن سال 2017، دونالد ترامپ رسما استراتژی دیپلماسی انرژی امریکا را اعلام کرد و گفت که امریکا می‌خواهد تسلط کامل بر بازار نفت داشته باشد. دولت ایالات متحده تاکنون هم در همین مسیر در حال حرکت بوده است.» خاقانی می‌گوید: «دلیل آنکه ترامپ مدام درباره بازار نفت اظهارنظر می‌کند و در توییت‌هایش به اوپک و عربستان امر و نهی می‌کند، سیاست کلی امریکا برای یافتن تسلط کامل بر بازار نفت است.»
