زمستان پیش از تحریم

فراز جبلی|

مشاور سردبیر|

دولت و تیم اقتصادی روزهای نسبتا آرامی را سپری می‌کنند. نگاهی به وضعیت دولت دوازدهم نشان می‌دهد از خرداد 96 تاکنون همیشه دولت درگیر بحران‌هایی از جنس‌های مختلف بوده است اما به نظر می‌رسد وضعیت حداقل به صورت موقت و نسبتا آرام شده است. دلار در نزدیک 10 هزار تومان آرام گرفته است، اختلافات درون تیم اقتصادی نسبت به ماه‌های گذشته کمتر است و آمارها اندک اندک بهبود پیدا می‌کند. همچنین با گذشت بیش از یک ماه از تحریم‌ها اقتصاد نشان داده است که هنوز تا چند ماه دیگر دچار مشکلی جدی نخواهد بود. اما واقعیت این است که این شرایط می‌تواند به زودی تغییر کند. این آرامش فرصتی مناسب است که اگر از آن به درستی استفاده نشود در ماه‌های آتی دولت با مشکلات جدی‌تری روبرو خواهد شد که برای بعضی از آنها راه‌حل ساده‌ای وجود ندارد. دور جدید تحریم‌ها به مانند یک زمستان سخت در پیش روی است که اگر از امروز آن را درک نکنیم با وضعیتی نه چندان مطلوب در شرایط ناآمادگی روبرو می‌شویم. دولت روی دستاورد مذاکرات اوپک بسیار مانور داد و عدم کاهش تولید کشورهای عضو اوپک را یک موفقیت دانست. اما بیاییم از زاویه دیگری به این موضوع بنگریم. اوپک می‌گفت که 1.2 میلیون بشکه نفت مازاد دارد و تصمیم داشت این میزان را از سهمیه تولید کشورها کم کند. در این میان سهم کشورهای عضو اوپک 800 هزار بشکه بود و ایران تنها 80 هزار بشکه کاهش را تجربه می‌کرد. با توجه به اینکه میزان صادرات ایران حدود 800 هزار بشکه است با این کاهش به 720 هزار بشکه می‌رسید و استثنا شدن ایران از این تصمیم به عنوان یک پیروزی بزرگ تلقی شد. اما نگاهی دیگر به ما می‌گوید که مازاد نفت کشورهای عضو اوپک بسیار بیشتر از کل صادرات نفت ایران است. در چنین شرایطی احتمال سخت‌تر شدن تحریم‌ها علیه ایران بسیار ممکن خواهد بود. آمارهای پایان سال این مساله را نشان خواهد داد و تبلیغات گسترده بر این موضوع عملا گلوگاه اوپک را به هدف بعدی تحریم‌ها مبدل خواهد کرد. بر همین اساس از هم‌اکنون شاهد تعلل بعضی کشورها هستیم که از تحریم‌های نفتی معاف محسوب می‌شوند. در چنین شرایطی نیاز ارزی کشور برای تأمین کالاها از مسیر کالاهای غیرنفتی خواهد گذشت. تجارت خارجی ایران با کشورهای دیگر باید ادامه پیدا کند. مسیر مورد نظر ایران و اروپا محقق و اجرا شدن ساز و کار ویژه مالی اروپا در چارچوب اجرای برجام است اما هنوز SPV شکل نگرفته است. نه میزبان SPV هنوز مشخص شده است و نه جزییات کار روشن است. تا چند روز دیگر سال جدید میلادی آغاز می‌شود و تعطیلاتی چند روزه مساله را به تعویق می‌اندازد. با پایان دی ماه نیز تنها دو ماه فرصت تا آغاز تعطیلات نوروزی ایران است. این فاصله مهم‌ترین زمان برای شکل‌گیری آلترناتیوهایی است که اگر وضعیت تحریم‌ها پیچیده‌تر شد کشور بتواند به فرایند اقتصادی خود ادامه دهد. با توجه به مشخص نبودن این ساز و کار ویژه نمی‌توان از هم‌اکنون درباره وضعیت تجارت خارجی سال بعد پیش بینی داشت. مشکل اینجاست که در صورت نداشتن پیش بینی نمی‌توان در بودجه برنامه روشنی برای مقابله با تحریم در نظر گرفت. دولت برای کاهش نرخ ارز و همچنین تورم هزینه داده است و زمزمه‌های بودجه نشان می‌دهد که این هزینه دادن ادامه دارد اما با کدام منابع درآمدی؟ تمام تلاش تیم جدید اقتصادی دولت بر حل مشکلات داخلی است اما اگر آینده نگری لازم وجود نداشته باشد و از هم‌اکنون وضعیت تحریم در دور بعد را نبینیم احتمال از بین رفتن این دستاوردها وجود دارد.